Madımak (Polygonum cognatum)
VIP VIP Üye
Madımak (bitki)
MsXLabs.org & Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yenmek üzere toplanmış madımak
Madımak ya da madımalak (Polygonum cognatum), kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli, çok yıllık yenebilen otsu bitki türü. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ «madımak salatası» olarak yenir ya da pişirilerek «madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi» yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda (nisan, mayıs, haziranın ilk yarısı) yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.
Türkçedeki «madımak» adı etimolojik olarak Ermenice «madideğ» (մատիտեղ) kelimesinden kökenlenen bir alıntıdır.
Adlandırma
Türkçede Polygonum cognatum için halk dilinde madımak ya da madımak pancarı ve bunun varyasyonları (madımalak, badımak, badımalak, mercimelek, mercimenek) ile kuşekmeği adı kullanılır. Madımak kelimesi etimolojik olarak Türkçeye Ermeniceden geçmiştir. Hasan Eren Ermenicedeki biçimini "matutak 'licorice'" olarak verir. Günümüz Ermenicesinde bütün Polygonum türleri için մատիտեղ (Batı: madideğ / Doğu: matiteğ) adı kullanılır
Madımağa çok benzeyen kimi yakın türler de madımak olarak adlandırılır:
Polygonum aviculare (kuşekmeği ya da çobandeğneği) : eşek madımağı, kuş madımağı, çayır madımağı, kadımalak, madımağın oynaşı
Hatta, bütün Polygonum türleri için ortak ad olarak da yaygınlaşmaktadır:
Polygonum afyonicum : Afyon madımağı
Polygonum istanbulicum : İstanbul madımağı
Polygonum samsunicum : Samsun madımağı
Polygonum sivasicum : Sivas madımağı
Polygonum cappadocicum : Kapadokya madımağı ya da mercimelek
Polygonum bellardii : at mercimeleği
Morfoloji
Genelikle toprak üstünde yatık vaziyette çok yıllıktır. Yaprak kını gövdeyi sarar ve zarımsıdır. Yaprakları oblong-eliptik biçiminde, kısa saplı ve ekseri sivri uçlu, kenarları bütün ve de değişken sıra ile dizilmiştir.. Çiçekleri yaprakların koltuğunda kümeler halinde, pembe veya kırmızımsı pembe renkli ve 4-5 mm boyunda olup 2-5 adedi biraradadır. Stamenler genellikle 8. Meyva üç köşeli ve kanatsız bir nukstur. İlk çiçeklenme zamanı mayıs, son çiçeklenme zamanı ise eylül ayıdır.
Habitat
İran-Turan fitocoğrafyası elementidir. Yol kenarları, tarla sınırları, yamaçlar, uçurumlar ve kültür arazileri ana yaşam alanlarıdır. 720-3000 m yüksekliklerde görülür. Isparta'da step vejetasyonunun ikincil derecede baskın türleri arasında yer alır.
Dağılımı
Türkiye, Suriye, Kafkasya, İran, Afganistan ve Pakistan'da yayılım gösterir.
Türkiye'de Batı, Orta, Doğu, Güney ve Güneydoğu Anadolu'da yayılım gösterir. Çoğunlukla Yozgat, Sivas, Amasya, Tokat, Kayseri ve Gümüşhane yörelerinde yetişir.
Suriye'de 18 Polygonum türünden biridir.
İsrail'de çok nadirdir. İbranicede ארכובית חרמונית adıyla anılır.
Pakistan'da iki alt tür (subsp. cognatum & chitralicum) olarak bulunur.
Alt türleri
MsXLabs.org & Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sponsorlu Bağlantılar
- Bilimsel sınıflandırma
- Alem:Plantae(Bitkiler)
- Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Caryophyllales
- Familya: Polygonaceae(Kuzukulağıgiller)
- Cins: Polygonum
- Tür: P. cognatum
- Binominal adı Polygonum cognatum
- Diğer adları Çobanekmeği
Yenmek üzere toplanmış madımak
Madımak ya da madımalak (Polygonum cognatum), kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, toprak üstüne yatık sürünücü odunsu gövdeli, ufak pembe çiçekli, çok yıllık yenebilen otsu bitki türü. Cinsin diğer türlerinden oldukça iri yapraklarıyla belirginleşir. Orta Anadolu halk mutfağında besin olarak kullanımı yaygındır ve çiğ «madımak salatası» olarak yenir ya da pişirilerek «madımak aşı, cacığı, mıhlaması, çorbası, yahnisi, böreği, gözlemesi, bükmesi» yapılır. Önceleri yalnızca köylerde rağbet gören ve ilkbaharda (nisan, mayıs, haziranın ilk yarısı) yemek için toplanan madımaklar köyden şehre yapılan göçlerle şehirlerde de aranır olduğundan büyük şehirlerde pazarlarda da satılır. Madımak, içerdiği fenolik birleşiklerden dolayı diğer bitkilerin gelişimini engelleyen fitotoksik özelliğe sahip boğucu bitkidir.
Türkçedeki «madımak» adı etimolojik olarak Ermenice «madideğ» (մատիտեղ) kelimesinden kökenlenen bir alıntıdır.
Adlandırma
Türkçede Polygonum cognatum için halk dilinde madımak ya da madımak pancarı ve bunun varyasyonları (madımalak, badımak, badımalak, mercimelek, mercimenek) ile kuşekmeği adı kullanılır. Madımak kelimesi etimolojik olarak Türkçeye Ermeniceden geçmiştir. Hasan Eren Ermenicedeki biçimini "matutak 'licorice'" olarak verir. Günümüz Ermenicesinde bütün Polygonum türleri için մատիտեղ (Batı: madideğ / Doğu: matiteğ) adı kullanılır
Madımağa çok benzeyen kimi yakın türler de madımak olarak adlandırılır:
Polygonum aviculare (kuşekmeği ya da çobandeğneği) : eşek madımağı, kuş madımağı, çayır madımağı, kadımalak, madımağın oynaşı
Hatta, bütün Polygonum türleri için ortak ad olarak da yaygınlaşmaktadır:
Polygonum afyonicum : Afyon madımağı
Polygonum istanbulicum : İstanbul madımağı
Polygonum samsunicum : Samsun madımağı
Polygonum sivasicum : Sivas madımağı
Polygonum cappadocicum : Kapadokya madımağı ya da mercimelek
Polygonum bellardii : at mercimeleği
Morfoloji
Genelikle toprak üstünde yatık vaziyette çok yıllıktır. Yaprak kını gövdeyi sarar ve zarımsıdır. Yaprakları oblong-eliptik biçiminde, kısa saplı ve ekseri sivri uçlu, kenarları bütün ve de değişken sıra ile dizilmiştir.. Çiçekleri yaprakların koltuğunda kümeler halinde, pembe veya kırmızımsı pembe renkli ve 4-5 mm boyunda olup 2-5 adedi biraradadır. Stamenler genellikle 8. Meyva üç köşeli ve kanatsız bir nukstur. İlk çiçeklenme zamanı mayıs, son çiçeklenme zamanı ise eylül ayıdır.
Habitat
İran-Turan fitocoğrafyası elementidir. Yol kenarları, tarla sınırları, yamaçlar, uçurumlar ve kültür arazileri ana yaşam alanlarıdır. 720-3000 m yüksekliklerde görülür. Isparta'da step vejetasyonunun ikincil derecede baskın türleri arasında yer alır.
Dağılımı
Türkiye, Suriye, Kafkasya, İran, Afganistan ve Pakistan'da yayılım gösterir.
Türkiye'de Batı, Orta, Doğu, Güney ve Güneydoğu Anadolu'da yayılım gösterir. Çoğunlukla Yozgat, Sivas, Amasya, Tokat, Kayseri ve Gümüşhane yörelerinde yetişir.
Suriye'de 18 Polygonum türünden biridir.
İsrail'de çok nadirdir. İbranicede ארכובית חרמונית adıyla anılır.
Pakistan'da iki alt tür (subsp. cognatum & chitralicum) olarak bulunur.
Alt türleri
- Polygonum cognatum subsp. chitralicum (syn: P. chitralicum): Pakistan'ın Chitral yöresine özgü endemik alt türdür.
- Polygonum cognatum subsp. cognatum (syn: P. cognatum var. alpestre, P. confertum, P. ammanioides, P. pamiroalaicum)
Son düzenleyen _Yağmur_; 24 Nisan 2013 15:14
Sebep: Resim düzenlendi.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
