Termometre nedir, ne işe yarar?

Termometre, (Antik Yunanca’dan: thermos sıcaklık ve métron ölçü; eski dilde: mizanül-harâre) sıcaklığı ölçmek için kullanılan alet.
Meteorolojide Celsius, Fahrenheit veya Kelvin gibi değişik ölçekler termometrelerde kullanılmaktadır. Gündelik kullanımdaki termometrelerin çoğu, değişen sıcaklık karşısında sıvıların hacim değiştirmesi mantığına dayanır. Bu cinsten en fazla kullanılan termometreler civalı termometrelerdir. Sıcaklığın çok düşük olduğu yerlerde ise donma sıcaklığı daha düşük olan alkollü termometreler tercih edilir.Termometreler,sıcaklık ölçmede kullanılır.

Yapısı
En sık rastlananı cıvalı termometredir. Bu çok küçük kesite sahip ve üst ucu kapalı bir tüpten ibarettir. Alt ucundaysa içinde cıva bulunan küresel veya silindirik bir hazne bulunur. Isıtılmasıyla, civa genişler ve tüpte yükselir. Tüpün kesitinin küçük olmasından dolayı az bir hacim büyümesinde cıvanın yükselmesi oldukça fazladır.
Termometre iki sabit nokta arasında kalibre edilir. Bunlar suyun donma noktasıyla kaynama noktasıdır. Normal atmosfer basıncında (760 mm cıva basıncı) bu iki nokta arasındaki mesafe Celsius termometresinde 100 eşit parçaya bölünür. Bunların her biri bir Centigrad’ı (1°C) gösterir. Fahrenheit ölçüsündeyse bu 180 eşit parçaya bölünür. Bunların her biriyse Fahrenheit’i (1°F) gösterir. Bu ölçümde, suyun donma ve kaynama noktası sırayla 32°F ve 212°F olarak belirlenir. Réaumur ölçümündeyse bu noktalar 0°R ve 80°R olarak isimlendirilir. Ara da 80 parçaya bölünür. Cıva -39°C’de donduğu için çok düşük sıcaklıkların ölçümü için uygun değildir. Bu tür olanlar donma noktası düşük olan renkli alkolle doldurulmuştur. Ulaşılabilecek en düşük sıcaklık mutlak sıfır olup, -273,16°C’dir. Mutlak sıfırdan başlayan bir ölçü de Kelvin’dir, yani -273,16°C = 0K’dır.

1)- Katı (Metal) Maddeli Termometreler:
Ölçümü yapacak madde olarak katı madde kullanılmış termometrelere katı madde kullanılmış termometre denir.
Bu termometrelerde çok yüksek sıcaklıklar ölçülebilir.

a)- Bi-Metal (Metal Çifti) Termometreler
Farklı iki metalin birbirlerine perçinlenmesiyle yapılmışlardır. Farklı metallerin sıcaklık değişiminde farklı genleşme ve büzülme yapmalarından yararlanılarak yapılmışlardır.
Boru hatlarında sıvı ve gaz taşıyan termometreler, pişirilerek etlerin içine saplanıp etin iç sıcaklığının ölçülmesinde, havalandırma ve ısıtma sistemleri ile kimyada kullanılmaktadır.

b)- Dirençli Termometreler
İletken maddelerin sıcaklıkları değiştikçe dirençlerinin de değişmesi özelliğinden yararlanılarak yapılmıştır. Sıcaklıkla direnci değişen iletkenin, direncinin ekrana yansıtılması ile sıcaklık değeri okunur. Düşük sıcaklıklarda diğer gazlı ve sıvılı termometrelere göre daha avantajlıdır. Laboratuvar çalışmalarında ve endüstride kullanım alanları vardır.