Bukalemun neden renk değiştirir?

Bukalemunlar neden renk değiştirir?
Bukalemunların, "kamufle olmak" için renk değiştirmediği ortaya çıktı.

Avustralya'nın Melbourne Üniversitesinde yapılan araştırmada, bilinenin aksine bukalemunların, bulundukları ortama adapte olmak için değil, rakiplerini kovmak veya karşı cinsin ilgisini çekmek için renk değiştirdiği belirlendi.

Türlerin renk değiştirme yeteneği ve ilişki gelişimini kıyaslamak amacıyla 21 Afrika cüce bukalemun türünün incelendiği araştırmanın eş başkanlarından Devi Stuart-Fox, morötesi ışınlara hassas bukalemunların insanlardan farklı görme sistemleri bulunduğunu ve araştırmalarında ilk olarak bu hayvanların ne gördüklerini belirlemeye çalıştıklarını anlattı.

Morötesi ile bukalemunun görüş rengini spektrometreyle ölçen ve bu verileri bukalemunun renk algısına model oluşturan görme sistemiyle birleştiren araştırmacılar, bukalemunları tek tek değişik rakiplerle düello ettirdiler ve renk aralığını "itaat edenden egemen olanına" kadar ölçtüler.

Dr. Stuart-Fox, "Bir erkek bukalemuna bir başka erkek bukalemun meydan okuduğunda, içlerinden birisi kazanana ve (karanlık), itaatkar (beni dövme rengine) dönüşünceye dek birbirlerine en parlak renklerini gösteriyorlar" diye konuştu.

Bukalemunların bir model kuş veya yılana gösterildiklerindeki tepkilerini de ölçen araştırma ekibi, en belirgin renk değişiminin diğer bukalemunlara sosyal işaret vermek istediklerinde olduğunu tespit etti.

Bukalemun nasıl renk değiştirir?

Bukalemun'un en iyi bilinen özelliği devamlı renk değiştirmesidir. Bu yalnız ona has bir özellik değildir. Balıklarda, amfibyumlarda ve kertenkelelerde de bu kabiliyet vardır. Fakat muhakkak olan bir şey varsa, renk değiştirmek bukalemun'da en üstün derecesini bulmuştur.

Bu garip kertenkele aslında, meselâ yeşilken, sarıdan geçmek suretiyle koyu griye dönebilmektedir. Bazen bu renklerin ikisi arası bir tonda görülür. Hiç ışıksız karanlık bir odada bulunduğu zaman sarı olur. Kuvvetli ışık altında koyu renk bir cismin üzerine konulunca, koyu gri olur. Beri yandan gene parlak ışıkta açık renk bir zemin üzerinde rengi sarıya döner.

Bu renk değişmelerini anlamak için bukalemun'un derisine bir göz atmak lâzımdır. Tanelerle örtülü bu derinin içinde, siyah sarı, ve beyaz renkli zerreler vardır. Bu küçük gözelerin yüzeye yakın olanlarının çoğu sarı renktedir. Aradaki gözeler siyah, derinin en dip tabakasndakiler ise beyazımsıdır. Bu beyaz gözeler, tıpkı ayna gibi reflektör vazifesi görürler.

Bukalemun bize sarı olarak gözüktüğü zaman, sadece genişlemiş sarı gözeleri görüyoruz demektir. Bunların arasında minik siyah gözeler de vardır, fakat deriyi mikroskop altında incelenmedikçe onları görmeyiz.
Sonra siyah gözler genişlemediği zaman, bukalemun'un bize neden yeşil olarak göründüğünü izah edelim. Bukalemun'un derisinin dip tabakasındaki beyaz gözeler mavi bir ışık yansıtırlar. Bu mavi ışık sarı gözelerden geçerken bize yeşil olarak gözükür, sözün kısası, bukalemun bu sırada yeşil renktedir.

Sonra da, üstteki sarı gözelerle dipteki beyaz gözelerin arasındaki siyah gözeler genişlediği zaman olanları görelim. Siyah gözeler bu sırada beyaz tabaka ile sarı tabaka arasındaki boşluğu doldurduklarından, bir ayna önündeki siyah stor gibi, dipteki beyaz hücrelerin yansıttıkları bütün mavi ışığın yolunu keserler. Bunun sonucunda sadece en üst tabakayı görebiliriz. Bu zaman bukalemun sarı renktedir.

Bir de balona benzer küçük siyah gözelerin genişlemeye devam ettiklerini farzedelim. Dış tabakaya saçaklı uzantılar uzatıp sarı gözelerin etrafını çevirmeye başlarlar. Sonunda biz artık sarı gözeleri göremez olur ve hemen hemen yalnız siyah göze görürüz. Bukalemun bu durumda koyu gri veya siyahımsı imiş gibi gözükür.

Bukalemunlar ne yapar?

Bulundukları ortama uymak için renk değiştirmezler. Bunu hiç yapmamışlardır; hiçbir zaman da yapmayacaklardır. Bu tamamen bır mittir. Tümüyle uydurmadır. Koca bir yalandır. Bukalemunlar değişik duygusal haller sonucunda renk değiştirirler. Eğer bu renk değiştirme ortama uymak için oluyorsa bu tamamen tesadüftür.
Bukalemunlar korktuklarında, bir tehlike atlattıklarında ya da bir kavgada başka bir bukalemunu alt ettiklerinde renk değiştirirler. Karşı cinsten bir bukalemunu gördüklerinde ve bazen de ışık ya da ısıdaki değişiklikler sonucu renk değiştirirler.

Bir bukalemunun derisi kromato for (Yunanca renk anlamına gelen chroma ve taşımak anlamına gelen pherein’den oluşur) adlı özel hücrelerden oluşan birçok katman içerir, bu katmanların her biri de değişik renkte pigmente sahiptir. Bu katmanlar arasındaki dengenin değişmesi derinin değişik ışık türlerini yansıtmasına neden olarak bukalemunları yürüyen bir renk çarkı haline getirir.

Bukalemunların ortama uymak için renk değiştirdikleri düşüncesinin bu kadar ısrarcı olması tuhaftır. Bu uydurmaca ilk defa, eğlenceli öyküler ve kısaltılmış biyografiler yazan Karistoslu Antigonos adlı genç bir Yunan yazarın MO 240 civarında yazdığı eserinde görülür. Çok daha nüfuzlu olan ve bir yüzyıl daha önce yazan Aristoteles (oldukça doğru bir biçimde) renk değişimini korkuya bağiamıştı ve Rönesans’a kadar “ortama uyma” teorisi neredeyse bütünüyle terk edilmişti. Bu teori intikam alarak geri döndü ve bugüne kadar belki de birçok insanın bukalemunlar hakkında “bildiklerini” düşündükleri tek şeydir.

Bukalemunlar aynı anda, saatlerce, tamamen hareketsiz kalabilirler. Bu yüzden ve çok az yediklerinden dolayı yüzyıllardır bukalemunların havayla beslendikleri düşünülüyordu. Elbette bu da doğru değil.
Bukalemun kelimesi Yunancada “yerdeki aslan” anlamına gelir. En küçük türleri 25 mm uzunluğundaki Brookesla minima’dır; en büyükleri ise 610 mm’den uzun olan Chaemaeleo parsonni’dir. Bayağı Bukalemun Latincede Chamaeleo chamaeieon diye bilinir ve bir şarkının girişine benzer.

Bukalemunlar birbirinden tamamen farklı iki yöne aynı anda bakabilmek için gözlerinden her birini birbirinden bağımsız olarak döndürüp odaklayabilirler. Ama bukalemunlar tamamen sağırdır. İncil, bukalemun yemeyi yasaklamıştır.

BAKINIZ Adaptasyon (Uyum)