Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki evlerin yapı malzemeleri nelerdir?
Ziyaretçi
Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki evlerin yapımında hangi malzemeler kullanır?
Anadolu yapılarında kullanılan yerel malzeme ahşap, taş ve kerpiçtir. Taş ve kerpiç yapılarda, pencere, kapı, dam ya da çatı gibi mimarlık öğelerinde ahşap zorunlu olarak kullanılmıştır. Buna karşılık, tamamı ahşap olan yapıların temelinin kurgusunda taş malzeme kullanımı zorunlu olmaktadır. Ahşap-taş ya da ahşap-kerpiç beraberliği, bazı yörelerde kendine özgü bir mimarlık ortamının doğmasına neden olmuştur. Anadolu'nun çeşitli yörelerindeki evlerde ahşap, taş, kerpiçten birinin seçilmesi, o bölgenin malzeme olanaklarına bağlıdır. Bu olanakların tümü bulunuyorsa, en kolay işlenebilen ahşap tercih edilmiştir. Ayrıca ahşabın hafif oluşu, detay çeşitlemesine olanak sağlaması, özellikle yatay yüklere karşı önlemlerin daha kolay alınabilmesi gibi özellikleriyle, deprem kuşağı olan Anadolu'da sürekli kullanılan malzeme olmuştur.
Ancak orman arazilerinin daha az olduğu yörelerde, taşıyıcı ahşap yapıların yüzey kuruluşlarında taş ve toprak dolgularından yararlanılmıştır. Ahşap malzemenin taşıyıcı olarak yapı bünyesinde yer aldığı bölgeler Doğu Karadeniz, Batı Karadeniz, Marmara, Trakya ve Rumeli, Ege ve Akdeniz bölgeleridir. Balkanlarıda kapsayan Osmanlı Devleti'nin sınırlarına göre değerlendirildiğinde, tüm yapılar için yüzde 80 oranında ahşap malzeme ile yapılanların önemli bir çoğunluk oluşturduğu saptanmaktadır. Anadolu yarımadasında yüzde 60 yüzde 75 yine ahşap, en çok kullanılan yapı malzemesi olma özelliğini korumuştur. Ahşabın az olduğu yörelerde, yerleşimin yakınlarında taş ocakları varsa, bu malzeme kullanılmıştır. Ahşap daha uzaklardan getirilebildiğinden, ancak kapı, pencere, tavan ve döşeme kaplamalarında değerlendirilmiştir. Taş binalarda, bazen üst kat döşemeleri, alt katın tonozlu tavanına oturtularak yine taştan yapılmıştır.
Urfa, Diyarbakır, Mardin gibi bu yapı sisteminin uygulandığı Güneydoğu Anadolu evlerinde, dam bile üst kat mekânlarının tonozlarına taşıtılmıştır. Kalın taş duvarların tanıdığı olanaklarla gerçekleştirilen, pencere boşlukları, eyvanlar, taş çıkmalar, yöreye özgü mimarlık üslubunu ortaya koymaktadır. Doğu Anadolu'da, taş malzemeye ahşaptan daha çok yer verilmesi nedeniyle, evlerin biçimlenişinde farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu bölgedeki evlerde, taş duvarlar içi mekanın yan yüzeylerini oluştururken, ahşap kirişlemeyle kurulan döşeme ve tavan yatay yüzeylerini oluşturmaktadır. Düz damlar bile, ahşap kirişlemelerin üzerine diğer yönde sık döşenmiş daha küçük dairesel kesitli ahşaplar bindirilerek elde edilmekte, yatay yüzeye toprak serilip sıkıştırılmaktadır.
Bu yapılardaki cumbalar, kütük halindeki ahşap kirişlerin taşırılması ve yine taş duvarlara oturtulmasıyla oluşturulmuştur. Orta Anadolu'da ahşap ve taş az bulunduğundan, kerpiç ana yapı malzemesi olarak yapının bünyesinde yerini almıştır. Genellikle temel duvarı taştan örülür. Temel üstü duvarları ise kerpiçtir. Toprak saman karışımı olarak hazırlanan malzeme, 27*27*10 santimetre ya da 14*27*10 santimetre boyutlarında kalıplanır ve kurutulur. 65 santimetre ile 75 santimetre arasında değişen kalınlığıyla çok iyi bir izolasyon sağlar. Kerpiç duvarlar yer yer düşey ahşap taşıyıcılarla desteklenir. Yatay hatılları ahşaptan hazırlanır ve bunların üzerine yuvarlak kesitli kavak ağaçlarından sık kirişleme yapılır. Üzeri yine toprak serilerek kapatılır. Kerpiç, çamur sıvayla her yıl sıvanması gereken bir yapı malzemesidir. Ahşapla desteklenmediği durumlarda direnci çok azdır. Kısaca belirtmek gerekirse, Anadolu'da gelişen ev kültürü, yöre insanlarının sosyo kültürel yapısının sonucudur. Evdeki yaşam biçimi, aile bireylerinin birbirleriyle olan ilişkileri, çeşitli gereksinmelerinin karşılanmasındaki yerel çözümler, mekan kurgusundaki başarıyı ortaya koymaktadır. Yerel yapı malzemelerinin işlenmesindeki ustalık ve kendine özgü ayrıntı çözümleri mimarlık ortamının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Ev mekanlarının örgütlenmesinde, üretim ilişkileri, iklimi topografya gibi etkenlerin ortaya koyduğu farklılık, insanların inancının yansımasıyla pekişerek çeşitlenmiştir. Aynı iklim koşulları, aynı bitki örtüsü ve yapı malzemeleri olsa bile, insanların yaşamındaki inançlar, bütünlük anlayışlarındaki farklılıklar mimarlığa yansımaktadır.
Sponsorlu Bağlantılar
Urfa, Diyarbakır, Mardin gibi bu yapı sisteminin uygulandığı Güneydoğu Anadolu evlerinde, dam bile üst kat mekânlarının tonozlarına taşıtılmıştır. Kalın taş duvarların tanıdığı olanaklarla gerçekleştirilen, pencere boşlukları, eyvanlar, taş çıkmalar, yöreye özgü mimarlık üslubunu ortaya koymaktadır. Doğu Anadolu'da, taş malzemeye ahşaptan daha çok yer verilmesi nedeniyle, evlerin biçimlenişinde farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu bölgedeki evlerde, taş duvarlar içi mekanın yan yüzeylerini oluştururken, ahşap kirişlemeyle kurulan döşeme ve tavan yatay yüzeylerini oluşturmaktadır. Düz damlar bile, ahşap kirişlemelerin üzerine diğer yönde sık döşenmiş daha küçük dairesel kesitli ahşaplar bindirilerek elde edilmekte, yatay yüzeye toprak serilip sıkıştırılmaktadır.
Bu yapılardaki cumbalar, kütük halindeki ahşap kirişlerin taşırılması ve yine taş duvarlara oturtulmasıyla oluşturulmuştur. Orta Anadolu'da ahşap ve taş az bulunduğundan, kerpiç ana yapı malzemesi olarak yapının bünyesinde yerini almıştır. Genellikle temel duvarı taştan örülür. Temel üstü duvarları ise kerpiçtir. Toprak saman karışımı olarak hazırlanan malzeme, 27*27*10 santimetre ya da 14*27*10 santimetre boyutlarında kalıplanır ve kurutulur. 65 santimetre ile 75 santimetre arasında değişen kalınlığıyla çok iyi bir izolasyon sağlar. Kerpiç duvarlar yer yer düşey ahşap taşıyıcılarla desteklenir. Yatay hatılları ahşaptan hazırlanır ve bunların üzerine yuvarlak kesitli kavak ağaçlarından sık kirişleme yapılır. Üzeri yine toprak serilerek kapatılır. Kerpiç, çamur sıvayla her yıl sıvanması gereken bir yapı malzemesidir. Ahşapla desteklenmediği durumlarda direnci çok azdır. Kısaca belirtmek gerekirse, Anadolu'da gelişen ev kültürü, yöre insanlarının sosyo kültürel yapısının sonucudur. Evdeki yaşam biçimi, aile bireylerinin birbirleriyle olan ilişkileri, çeşitli gereksinmelerinin karşılanmasındaki yerel çözümler, mekan kurgusundaki başarıyı ortaya koymaktadır. Yerel yapı malzemelerinin işlenmesindeki ustalık ve kendine özgü ayrıntı çözümleri mimarlık ortamının gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Ev mekanlarının örgütlenmesinde, üretim ilişkileri, iklimi topografya gibi etkenlerin ortaya koyduğu farklılık, insanların inancının yansımasıyla pekişerek çeşitlenmiştir. Aynı iklim koşulları, aynı bitki örtüsü ve yapı malzemeleri olsa bile, insanların yaşamındaki inançlar, bütünlük anlayışlarındaki farklılıklar mimarlığa yansımaktadır.
Son düzenleyen _Yağmur_; 2 Mart 2016 19:09
Sebep: soru düzeni yapıldı.
