Kültürel Coğrafya

Kültürel Coğrafya

Sponsorlu Bağlantılar

Kültürel coğrafya, dünya kültürlerinin coğrafi yaklaşımlarla incelenmesini ifade eder. Ülkelerin ve bölgelerin, alışkanlık ve geleneklerinin, yeme içme, giyim kuşam, müzik, mimari, din ve dil gibi özelliklerinin incelenmesini içine alır. Yeryüzüyle ilişkisi bağlamında, toplumsal yaşamın her yönü kültürel coğrafyanın ilgi alanı içine girebilir, hatta insanla ilgili olarak beşeri coğrafyanın tüm konuları, bir bakıma kültürel coğrafya konusu olarak da kabul edilebilir.
Kültür çeşitli biçimlerde tanımlanabilir. Bu nedenle, öncelikle kültürün ne anlama geldiği konusunda ortak bir yargıya varılmalıdır. Tümertekin ve Özgüç’ün ifadesiyle, örnegin kültürlü bir insandan söz edilirken, müzik ve sanatta en yüksek zevklere sahip, iyi okumuş, iyi eğitim görmüş, içinde bulunduşu toplumda en iyi davranışların ne olduğunu bilen birisi kast edilir. Fakat toplumbilimciler arasında kültür deyiminin bir toplumun yalnızca müzik, edebiyat ve sanatını değil, aynı zamanda onun hayat tarzının tüm yanlarını –giyim kuşamı, günlük yaşama alışkanlıkları, gıda tercihleri, evlerinin mimarisi, çiftlik ve tarlalarının şekilleri, eğitim, yönetim ve yasal sistemlerini de ifade ettiği kabul edilmektedir. İşte bu nedenle coğrafyada kültür, kültürlü insan ifadesindeki kültür kavramından çok daha fazlasını içermektedir. Kültür, bir toplumun üyesi olarak insanın yarattığı, ögrendiği veya kazandığı her şeyi (bilgi, sanat, gelenek, alışkanlıklar, vb.) içine alan karmaşık bir bütündür, bir grup insanın ortak hayat tarzıdır. Bir başka tanımla da kültür, yeryüzünün insan tarafından yaratılan kısmıdır. Antropologlara göre ise kültür, her şeyi kapsar ve kültürel öğrenmeye ve simgelere dayalı düşünce sistemleri olarak tanımlanabilir. İnsanlar, dünyalarını tanımlamak, duygularını ifade etmek ve yargıda bulunabilmek için kullandıkları, önceden kurulmus anlam ve semboller sistemini zaman içinde içselleştirirler. Ondan sonra bu sistem, insanların hayatları boyunca davranışlarına ve algılarına yön verir. Bununla birlikte, Crang’in 1950’ye değin çeşitli yazarların akademik kitaplarda kültüre ilişkin 150’den fazla tanım saptadıklarını dile getirdiğini de hatırlatmadan geçmemek gerekir.
Coğrafyacılar kültürü incelerken mekân-kültür ilişkilerini göz önüne alarak; kültürün mekâna bağlıbenzerlik ve farklılıklarını, ortaya çıkan çeşitliliği inceler ve yorumlarlar.
Kültürel coğrafyanın başlıca konuları aşağıdaki gibidir:

• Kültürel yayılma
• Kültürel ekoloji
• Kültürel bütünleşme
• Kültürel peyzaj
• Kültürel coğrafi geçmiş
• Kültür bölgeleri

Her hangi bir halk topluluğunu, millet yapan kültür değerleridir. Kültür; tarihi süreç içerisinde oluşur, milletler yaşadıkça o da yaşar. Dededen atadan gelen kültürel değerler, yaşayan insanların duygu, düşünce ve yaşantılarıyla şekillenir zaman içerisinde gelişerek bazen de değişerek devam eder. Kültür değerleri hiçbir zaman statik kalmazlar, devamlı değişim halindedirler. Bu değişim çok hızlı olmaz, yıllar bazen de yüzyıllar süreci içinde olur.
Dilimiz, dinimiz, yaşam tarzımız, değer yargılarımız, örf ve adetlerimiz, gelenek ve göreneklerimiz, halk oyunlarımız türkülerimiz, hoyratlarımız, manilerimiz, halk şiirlerimiz, ağıtlarımız, halk hikayelerimiz, ve masallarımız, giyim-kuşam ve takılarımız, çocuk oyunlarımız, atasözü, deyimler, düğün, nişan, sünnet, asker uğurlama törenlerimiz, misafirperverliğimiz, yemeklerimiz, avcılığımız, göçerliğimiz, çiftçiliğimiz, halımız, kilimimiz, tarihi değerlerimiz, mimarimiz, el sanatlarımız kültürümüzü oluşturan yüzlerce başlıktan birkaçıdır. Kültürü geniş kapsamlı olarak ele alırsak; siyasal ve dini örgütlenmeyi, iktisadi üretim ve dağılım sistemini , günlük yaşam kurallarını, ahlak ve adalet sistemini, akrabalık ve aile örgütlenmesi sistemini, sanat felsefe, hatta bilim üretimini de kapsar.
Esas olarak milletin kendine özgü kültür değerleri vardır, ama coğrafi olarak komşu milletler birbirlerinden etkilenerek ortak kültür değerleri de oluşturmuşlardır. Böylece ayrı milletten olsalar ortak kültür değerleri nedeniyle bir millet başka milletle kaynaştır
Bu etkilenme dil, halk müziği ve halk oyunları, gelenek ve görenekler gibi kültürün birçok konusunda olmaktadır. Birkaç örnek vermek istersek. Urfa, Suriye sınırında bir şehir olduğu için –bilhassa Akçakale, Harran ve Ceylanpınar ilçeleri- Arap kültüründen etkilenmiştir. Dilimize Arapça kelimeler girmiş, halk müziğimizde ve halk oyunlarımızda Arapça ezgiler girmiştir. Bize komşu yerler de bizden etkilenmiştir. Urfa’da söylenen birçok türkü Halep’te Arapça olarak söylenmektedir. Urfa’da oynanan bir oyun Halep’te de oynanmaktadır. Yine yemekten tutun da tatlılara kadar birçok benzerliklere rastlanmaktadır. Hangi milletten olurlarsa olsunlar aynı coğrafyada yaşayan insanların ortak kültür değerleri vardır. Yüzyıllarca birlikte yaşayan, sevinç ve üzüntüleri paylaşan insanlar için bu tabii bir sonuçtur.
Yine; Artvin yöresinde Kazak, Kars yöresinde Azeri , Trakya’da Bulgar ve Romen, Eğe’de, Yunan, Trabzon’da Rum ezgi ve oyunlarının tesirleri görülür. Bir başka açıdan bakarsak Yunanistan’da da, yemekten müziğe kadar birçok konuda Türk kültür değerlerinin izlerini görmek mümkündür. Yani kültür coğrafyasının sınırları; resmi devlet sınırlarından farklıdır. Devletler sınır çizip coğrafyayı ayırsa da, kültür değerleri biri birinden ayrılmamaktadır.
Herhangi bir coğrafyada şöyle hayali bir daire çizersek, olarak aynı daire içinde kalan insanlar -arasında ayrı milletlerden olsalar da- birbirlerinden etkilendikleri için ortak kültür değerleri oluşturmuşlardır.
Yıllarca Anadolu’da bir arada yaşayan Türkler, Araplar, Kürtler, Süryaniler, Ermeniler, Yahudiler, Rumlar vb. kültürel olarak biri birinden karşılıklı olarak çok etkilenmiş ve kültür alışverişinde bulunmuştur. Bu nedenle dil, masal, hikaye, atasözü, deyim, çocuk oyunları, örf ve adetler, gelenek ve görenekler, türküler, yemekler konusunda birçok ortak değerler bulunmaktadır.
Kültür değerlerindeki karşılıklı etkilenme, hangi kültür değeri daha ileri düzeydeyse, daha hakim ve baskınsa, daha geniş alanda yaygınsa o kültür değeri, diğerini daha çok etkileme şeklinde gerçekleşmektedir. Anadolu toprakları üzerinde yaklaşık bin yıldır Türk kültürünün hakimiyeti söz konusudur, bu nedenle diğer kültürler, Türk kültüründen daha çok etkilenmişlerdir diyebiliriz.
Osmanlı döneminde edebiyat dünyası Fars kültüründen çok etkilenmiştir. Farsça kelime ve terkipler divan edebiyatında kullanılmıştır.
Günümüzde, sinema, televizyon, bilgisayar, internet, telefon gibi medya ve iletişim araçlarının gelişmesi ile kültür coğrafyası çok daha geniş alanları kapsayacak şekilde genişlemiştir. Şimdi artık sınır bölgesindeki ülkeler değil, deniz aşırı ülke kültürü bile insana bir şekilde ulaşmakta ve etkilemektedir. Ülkemizde bunu gözlemlemek için çevremize bakmamız bir yeterlidir.
Bu gün için Amerika ve İngiltere ekonomik, siyasi ve askeri olarak dünya üzerinde hakimiyetlerini sürdürmektedirler. Bu husus beraberinde kültürel hakimiyetlerini de getirmektedir. Bu nedenle dünyada birçok ülke Amerikan ve İngiliz kültürünün tesiri altındadır. Bunlardan biri de Türkiye’dir. Çevremize bir baktığınızda; İngilizce kelimelerden oluşan işyeri isimlerini, içecek ve yiyecek adlarını, İngiliz veya Amerikalı gençler gibi giyinen kulakları küpeli, burun, dudak veya göbeğini delerek (Piercing) takı takmış, göksü, omuzu dövmeli (tattoo), “Aman Allahım” yerine “oh may gad” diyen gençleri, ayak üstü (fast food) yemek mekanlarını, çok büyük çapta alışveriş merkezlerini (Gros Market) her gün görmekteyiz.
Bir başka deyişle; batı kültürü dilimize, müziğimize, giyim tarzımıza, davranışlarımıza, yemek kültürümüze kadar hemen her alanda hayatımızın içine girmiştir. Büyük şehirlerden, küçük şehirlere, kasabalara hatta köylere kadar hızla yayılmaktadır.