Dünya Nehirleri - Fraser Irmağı

Fraser Irmağı

, Kuzey Amerika’nın batı kesimindeki en büyük akarsu. İngiliz Kolumbiyası’nın orta bölümünde 238.000 km2’lik çok geniş bir alanın sularını toplar. Bu alanın yaklaşık yüzde 70’inin yüksekliği 900 m’nin üzerindedir. Görece yakın geçmişe değin el değmemiş olan bu bölgede altın madenlerinin büyüsüne kapılan öncü yerleşimciler pek çok serüven yaşamıştır. Irmak yatağının doğal güzellikleri (özellikle görkemli kanyon kesimi) ve onu çevreleyen kırlar gene de bozulmadan kalabilmiştir. Irmağın adı, akarsuyu izleyerek ilk kez denize ulaşan (1808) Simon Fraser’dan gelir. Cariboo Dağlarındaki altına hücum hareketi 1858’de Fraser Irmağı havzasında başlamıştır.

Fraser Irmağı, İngiliz Kolumbiyası Alberta sınırındaki Yellovvhead Gölünden doğar ve Georgia Boğazındaki ağzına kadar 1.368 km yol alır. Dağdaki kaynağından çıktıktan sonra, önce kuzeybatı yönünde, Kayalık Dağlar çukuru boyunca hafif bir eğimle alçalarak akar. 54° kuzey enlemi yakınlarında, İç Platoyu ve Kıyı Dağlarını geçebilmek için güneye doğru büyük bir kavis çizer; gitgide daha çukur ve eğimli bir arazide akmaya başlar. Kıyı Dağlarına varınca köpüre köpüre yaklaşık 1.530 m derinliğinde bir kanyondan geçer. Bu kanyonun aşağısında batıya dönerek, Vancouver (İngiliz Kolumbiyası) yakınlarındaki ağzına kadar, bir alüvyon ovası içinde durgun bir biçimde akar. Irmağın kollarından çoğu geniş dağ göllerinden çıkar; bunların en önemlisi, ağzına 233 km kala Fraser’a katılan Thompson Irmağıdır. Ulaşım yalnızca, açık deniz gemilerinin barındığı New Westminster limanında, gelgit olaylarının görüldüğü ırmak ağzında önemlidir.

Havzada ekonomik yaşam ormancılığa dayanır. Kozalaklı ağaçların bulunduğu ormanlar, güneyde aşağı yamaçları dar otlak şeritleriyle kaplı kurak vadiler dışında, İç Platonun büyük bölümünü kaplar. 1940’a değin, havzadan geçen üç demiryolu hattı boyunca küçük bıçkıhaneler çalışırdı. 1950’den sonra Pasifik Büyük Doğu Demiryolu’nun (sonradan İngiliz Kolumbiyası Demiryolu) kuzeye doğru uzaması ve karayollarının artması üzerine ormanlara ulaşmak kolaylaştı; küçük şirketlerin birleşmesi ile yonga ve küçük ağaçları kullanarak kâğıt hamuru üreten imalathanelerin ortaya çıkması sonucunda orman kaynaklarından daha çok yararlanılabildi. Orman ürünleri bugün ya denizaşırı pazarlara gönderilmek üzere Vancouver’a ya da demiryoluyla Kanada’nın orta kesimleri ile ABD’nin Orta-batı kesimlerine taşınmaktadır. Burgaçlı Fraser Irmağından, kütüklerin bıçkıhanelere taşınması için bile yararlanılamamaktadır. Irmak havzasında tarım çok gelişmemiştir. Yalnızca Fraser Irmağının batısındaki Chilcotin Platosunda ve Thompson Irmağının güneyindeki Nicola Vadisinde otlaklarda sığır çiftliklerine rastlanır. 1860’larda altın arayıcılarının gereksinimlerini karşılamak amacıyla kurulan bu çiftlikler, altın madenciliği önemini yitirdikten sonra, gittikçe büyüyen Vancouver kentinin et gereksinimini karşılamaya başlamıştır. Fraser Irmağı, İngiliz Kolumbiyası’nın en büyük sombalığı kaynağıdır. Irmağın kolları ile bunları besleyen göllere sombalığının çeşitli türleri yumurta bırakır. Bu balıklar yaz sonlarına doğru ırmağın kaynağına yüzüp orada yumurtlar, ertesi yıl aşağı inerek bundan sonraki iki ya da üç yılı okyanusta geçirir. Bu göç alışkanlıkları yüzünden sombalığı avcılığı temel olarak Fraser Irmağı ağzı açıklarında yapılır; ırmak havzasında avlanma hakkı ise yalnızca Yerlilere tanınmıştır. Irmakta kurulan hidroelektrik santrallar gelecekte bu balık göçlerini tehdit edebilecek niteliktedir.