Aşıkpaşazade

Âşık Paşazade (1393-1481)

Âşık Paşazade, 1393 yılında Amasya'ya bağlı Ulvan köyünde doğdu ve 23 Mart 1481 de öldü.Kendisini "Derviş Ahmed Aşım" diye tanıtır...
Âşık Paşazade'nin yazdığı tarihin adı "Tevârih-i Âl-i Osman" dır Kısaca"Aşık Paşazade Tarihi" ya da "Aşık Paşa Tarihi" olarak anılır. Anlattığı olayların bir kısmını bizzat görmüş, görerek yazmıştır. Başlangıçtan Yıldırım Bayezid'e kadar olan olayları Orhan Gazi'nin imamı Ishak Fakih'in oğlu Yahşi Fakih'ten, Yıldırım Bayezid'in Macarlar'la yaptığı savaşı bu savaşta bulunan Timurtaşoğİu Umur Bey'den, 1402 Ankara Savaşı'nt da bu savaşta bulunan bir görgü tanığını dinleyerek yazdı.
Kitabın aslı 1478'de Fatih'in Işkodra'yı zaptedişi ile bitmektedir. Bundan 1502'ye kadar olan bölümün başkaları tarafından ilâve edildiği anlaşılıyor.

1437'de hacca giden Aşık Paşazade, dönüşünde Üsküp'e geçerek Rumeli Beylerbeyi Ishak Bey'in himayesine girdi. Ishak Bey'in oğulları ile akınlara katıldı. Kosova savaşında da bulunan Âşık Paşazade, burada bir düşman öldürerek II. Murad'dan ödül aldı. Âşık Paşazade Tarihi'nin yurt içinde ve yurt dışında 14 nüshası bulunmaktadır. Eser, Cumhuriyet devrinde çeşitli zamanlarda basılmıştır. Son defa Nihal Atsız tarafından sadeleştirilmiş ve Milli Eğitim Bakanlığı'nın "1000 Temel Eser" dizisinin 23. kitabı olarak yayınlanmıştır.

Âşık Paşazade'nin üslûbuna bir örnek sunmak için, kitabın başlarından bir bölümünü aktarıyoruz:

"Osman Gazi'nin dedesi Süleyman Şah'dur. Rum'a gelmesine sebep budur kim Âl-i Osman zamanında leşker-i Arab gallb idi.. Rûm'un Üzerine ve Acem dahi mağlub idi. Acem, göçer Türk'i kendüye sened idindi. Arab'a gallb oldılar ve ol sebepden kâfir Müslüman'a itaat itmez oldı. Beğleri ittifak itdller kim bu göçer ivil Türk'i kendülerün üzerlerinden ırağ ideler. Süleyman Şâh Gazi'ye elli bin göçer Türkmen ve Tatar ivin koşdılar. Geldi, Erzurum'dan ve Erzincan'dan yöridller...".

Aşıkpaşazade 15. yüzyılda yaşamış Osmanlı tarihçilerinden. 1400 yılında Amasya’da doğdu. Asıl adı Ahmed Aşıki’dir. Aşık Paşanın soyundan geldiği için, Aşıkpaşazade ismiyle tanınmıştır. Hayatı hakkında çok az bilgi vardır. 1914 yılında kendi adı ile anılan tarihi yayınlanınca dikkatleri üzerine çekti. Buradaki bilgilere göre, Aşıkpaşazade, şehzadelerin taht kavgası esnasında, Çelebi Sultan Mehmed Hanın Musa Çelebi’ye karşı gönderdiği orduya katıldı. Yolda hastalanarak, Geyve’de elimizde bulunan ilk yazılı Osmanlı Tarihi’nin müellifi Yahşi Fakih’in evinde istirahat için kaldı. Bu esnada Yahşi Fakih’in eserini okuma fırsatını elde etti.

Yine tarihinden anlaşıldığına göre, Aşıkpaşazade Anadolu ve Rumeli’de birçok seferlere katılmıştır. Hac için çıktığı yolculuk esnasında Konya’da Sadreddin Konevi Tekkesiinde bulunan Şeyh Abdullah Makdisi’den feyz aldığı ve ondan manevi ilimleri öğrendiği bilinmektedir. Aşıkpaşazade, İstanbul’un fethinde de bulundu ve kitabında bu hadiseye yer verdi. Fatih semtinde büyük dedesi Aşık Paşa adına bir mescit yaptırdı. Seksen yaşındayken eserini yazmaya başladı. 100 yaşının üzerindeyken vefat ettiği anlaşılmaktadır. Mezarı muhtemelen büyük dedesi Aşık Paşa adına inşa ettirdiği cami bahçesindedir.

Aşıkpaşazade’ye eserini yazma fikri, ilk defa Yahşi Fakih’in evindeyken geldi. Ankara Savaşına kadar olan kısmını Yahşi Fakih’in eserinden yazdı. Geri kalan kısmını da duyup gördüklerine göre kaleme aldı. Eseri, ilk defa, İstanbul Arkeoloji Müzesi kitaplağındaki nüshası esas alınarak, 1914’te İstanbul’da yayınlandı. Daha sonra tenkitli ve 11 nüshası karşılaştırılarak 1928-29’da yeniden neşredildi.

Daha ziyade gazaya giden askerin maneviyatını arttırmak için yazdığı eserinde sade, dini, milli hislere hitab edici bir üslup kullanan Aşıkpaşazade hadiseleri zaman zaman tahlile tabi tutar. Anonim tarihlerden farklı özelliği ise, Osmanlı padişahlarının birer mücahid gazi oldukularını belirtmesi, Osmanlı Devletinin kuruluşunda ve bilhassa Anadolu'da İslami Türk kültürünün yerleşmesinde büyük rol oynayan, abdalan-ı Rum, Gaziyan-ı Rum, Baciyan-ı Rum gibi ahi kuruluşları hakkında bilgi vermesidir. Eserlerinden en önemlisi kendi adını taşıyan Aşıkpaşazade Tarihi isimli bu tarih kitabıdır.
Kaynak:Türkçe Bilgi | Ansiklopedik bilgiler, sözlükler, çeviri, harita, makale ve resimler