Kitap Nedir? Nasıl Yayımlanır?
VIP VIP Üye
Kitap
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi
Kitap, bir kenarından birleştirilerek dışına kapak takılmış yani ciltlenmiş, (kağıt, parşömen vb. malzemeden üretilmiş) üzeri baskılı sayfaların toplamıdır.
Bir "esere" ya da eserin bir bölümüne de kitap dendiği olur. Elektronik formatta yayınlanan kitaplara ise e-kitap yani elektronik kitap denir. Kütüphanecilikte, dergi, bülten ya da gazete gibi süreli yayınlardan ayırdetmek için monograf olarak da adlandırılır.
Kitabın Yapısı ve Unsurları
Kitabın türü ya da amacına bağlı olarak (örn. ansiklopedi, sözlük, ders kitabı, vb.) yapısı değişse de kitabın genel unsurları şunlardır:
Kitapların önemi yalnızca kitap okumanın bize verdiği tat ve doyumdan ileri gelmez; kitaplar aynı zamanda insanlara gerekli olan bilgileri de verir. Okullarda öğretilen konuların çoğu kitaplarda yer alır. Doktor ya da hukukçu olmak, belirli bir alanda uzmanlaşmak bu konulara ilişkin çeşitli kitapları okumaktan geçer. Eğer bir bisikletin nasıl onarılacağını, bir model uçağın nasıl yapılacağını ya da bir giysinin nasıl dikileceğini bize öğretecek biri yoksa, bu konulardaki kitapları okuyarak gerekli bilgileri edinebiliriz.
Yeni ilaçlar bulan, yeni makineler yapan ya da atom enerjisiyle buhar ve elektrik üretmenin yollarını keşfeden bilginler, bu buluşlarını yazdıkları kitaplarda açıklarlar. Dünyanın her yerindeki insanlar bu kitapları okuyarak, bilginlerin buluşlarından yararlanır. Daha önce iyileştirilemeyen hastalıkların nasıl iyileştirileceği, yeni motor türlerinin nasıl yapılacağı ya da bazı yararlı bitkilerin eskiden yetişmediği yerlerde nasıl yetiştirilebileceği türünden bilgileri öğrenirler. Kitaplar olmasa, yeni düşünceler ve buluşlar zamanla unutulup giderdi. Oysa kitaplar tekrar tekrar basılabilir böylece bilgiler ve düşünceler, canlılığını yitirmeden gelecek kuşaklara aktarılır.
Bilinen en eski kitaplar İÖ 2500'lerde Mısırlılar'ın kullandığı papirüs rulolardır. Bunlar, papirüs adlı bir bitkinin yapraklarından uzun şeritler biçiminde yapılan bir tür kâğıda yazılırdı ve okunmadığı zaman bir sopanın çevresine sarılarak saklanırdı. Eski Mısırlılar'ın etkinliklerini, dinsel inançlarını ve tarihlerini sonraki kuşaklar bu "kitaplar" dan okuyup öğrendiler. Ama papirüs, kuru-yunca kolayca kırılabilen bir kâğıttı. Günümüzde kullanılanlara benzeyen, katlanmış yapraklardan oluşan kitapları ilk kez Romalılar yapmıştır. Onların kitapları da hayvan derisinden yapılan parşömen üzerine elle yazılıyordu. 15. yüzyıl ortalarında basım yöntemi geliştirilene kadar yüzyıllar boyunca kitaplar elle tek tek yazıldı.
Bir Kitap Nasıl Yayımlanır?
Yazdığı bir kitabın yayımlanmasını isteyen bir kişi, bunu bir yayınevine gönderir. Kitabın basılıp basılmayacağına yayımcı karar verir. Eğer kitabın değerli olmadığı ya da iyi satış yapmayacağı kanısına varırsa kitabı yayımlamaz, yazarına geri verir. Yazar, kitabını yayımlayacak bir yayınevi bulmak için başka yayımcılara başvurur. Hiçbir yayımcının kitabı yayımlamayı kabul etmemesi durumunda, kitap ya yayımlanmadan kalır ya da kişi kendi maddi olanaklarıyla kitabı yayımlar. Okul kitapları ve bilimsel kitaplar ise devlet ya da üniversiteler eliyle yayımlanır.
Yayımlanacak metni dikkatle okuyarak yayıma hazırlayan kişiye yayın yönetmeni (editör) denir. Metin daha sonra basımevine gönderilir. Kitabın biçimini, boyutlarını, ne tür harflerin kullanılacağını, kaç tane basılacağını ve kullanılacak kâğıdın niteliğini yayınevi belirler.
Mekanik dizgi makinelerinin icadına kadar, harfler elle tek tek dizilerek sözcükler ve satırlar oluşturulur, bundan sonra satırlar, sayfalar biçiminde düzenlenerek sayfa kalıpları hazırlanırdı. Mekanik dizgi makinelerinde ise, yazılar satır olarak dizilir ve makineden çıkan dökme kurşun satırlar bir araya getirilerek sayfalar oluşturulur. Günümüzde fotodizgi yöntemiyle ve genellikle bilgisayarlar kullanılarak dizgi yapılır. Çağdaş elektronik yöntemler, basım sanayisinde tam anlamıyla bir devrim yapmıştır.
Kitap baskıya hazırlanırken yayımcı basılacak kitap sayısına göre, istenen boyut ve nitelikte kâğıt satın alarak basımevine gönderir. Bu arada basımevinde dizilmiş olan kitabın "prova" adı verilen ilk baskıları yapılır. Kitabın yazarı provaları okuyarak dizgi yanlışlarını düzeltir; bazen gerekli gördüğü değişiklikleri ve eklemeleri de provalar üzerinde yapar. Düzeltilmiş provalar yeniden basımevine gönderilir. Provalardaki düzeltmelere uygun olarak sayfa kalıplarında düzeltmeler yapılır. Bir kez daha prova baskıdan sonra yayımcı ve yazar kitabın yanlışsız olduğu kanısına varırsa baskıya geçilir.
Genellikle bir tabaka kâğıdın bir yüzüne kitabın 8 sayfası birden basılır. Aynı tabaka basım makinesinden ikinci kez geçirilerek, kâğıdın öteki yüzüne 8 sayfa daha basılır ve 16 sayfalık bir forma elde edilir. Daha büyük makinelerde 16'nın katları olarak 32 ve 64 sayfa basılabilir. Baskıdan çıkan kâğıt tabakasının katlanarak forma yapılmasına "kırma" denir. Kırma ve sonraki işlemler ciltçide yapılır. Sırayla üst üste konarak dikilen formalara yayımcının seçmiş olduğu renk ve biçimdeki kapaklar takılarak kitap tamamlanır (bak. Ciltçilik). Ders kitapları dışındaki kitapların çoğunun üzerine hem cildi korumak, hem de kitaba çekici bir görünüm vermek amacıyla renkli kâğıt ceketler geçirilir. Günümüzdeki çağdaş basım teknikleriyle bir kitabın tamamı kesintiye uğramadan bir defada basılabilir ve baştan sona otomatik ciltleme makinelerinde ciltlenebilir. Ciltçiden yayımcının deposuna götürülen kitaplar sonunda satışa hazırdır. Kitapların kitapçılara gönderilmesini genellikle dağıtım şirketleri yapar. Bu şirketler, satabileceklerini düşündükleri sayıda kitabı yayınevinden alır ve ilişkide oldukları kitapçılara gönderir.
Kitapların Korunması ve Bakımı
19. yüzyıldan itibaren, Sanayi Devrimi'nin doğal sonucu olarak, selüloz esaslı endüstriyel kağıt üretimi yaygınlaştı. Bu tür kağıt, dokuma-lif esaslı kağıttan çok daha ucuz olduğu için her türden kitabın genel okuyucuya büyük miktarlarda ve ucuz sunulmasını sağlamakla birlikte, asit içerdiği için zamanla bozulur. Dolayısıyla, ancak 1950'lerde ortaya çıkan asitsiz (acid-free) ya da alkalin kağıda basılmamış kitaplar yok olma tehlikesi altındadır ve asitten arındırma işlemi gereksinirler.
Kitaplar tercihen fazla ışık, özellikle de doğrudan güneş ışığı almamalıdır. Normalin üstünde ısı ve nem de kitaplara zararlıdır.
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi
Sponsorlu Bağlantılar
Kitap, bir kenarından birleştirilerek dışına kapak takılmış yani ciltlenmiş, (kağıt, parşömen vb. malzemeden üretilmiş) üzeri baskılı sayfaların toplamıdır.
Bir "esere" ya da eserin bir bölümüne de kitap dendiği olur. Elektronik formatta yayınlanan kitaplara ise e-kitap yani elektronik kitap denir. Kütüphanecilikte, dergi, bülten ya da gazete gibi süreli yayınlardan ayırdetmek için monograf olarak da adlandırılır.
Kitabın Yapısı ve Unsurları
Kitabın türü ya da amacına bağlı olarak (örn. ansiklopedi, sözlük, ders kitabı, vb.) yapısı değişse de kitabın genel unsurları şunlardır:
- Kapak (sert ya da karton cilt, ilüstrasyon, tasarım)
- Biyografiler
- İç kapak sayfası (Kitabın adını, yazarını, bazen ayrıca yayıncısı, yayın yeri ve tarihini içerir.)
- Künye sayfası
- (bazen) İthaf sayfası
- İçindekiler
- Kısaltmalar
- Harita, resim vb. listesi
- Takdim
- Önsöz
- Giriş
- Ana içerik, kısımlar ve bölümler
- Sonuç
- Ek(ler)
- Tablolar
- Notlar (dipnotları sayfalı değilse)
- Kaynakça
- Dizin daima sonda yer alır.
- Kronoloji
Kitapların önemi yalnızca kitap okumanın bize verdiği tat ve doyumdan ileri gelmez; kitaplar aynı zamanda insanlara gerekli olan bilgileri de verir. Okullarda öğretilen konuların çoğu kitaplarda yer alır. Doktor ya da hukukçu olmak, belirli bir alanda uzmanlaşmak bu konulara ilişkin çeşitli kitapları okumaktan geçer. Eğer bir bisikletin nasıl onarılacağını, bir model uçağın nasıl yapılacağını ya da bir giysinin nasıl dikileceğini bize öğretecek biri yoksa, bu konulardaki kitapları okuyarak gerekli bilgileri edinebiliriz.
Yeni ilaçlar bulan, yeni makineler yapan ya da atom enerjisiyle buhar ve elektrik üretmenin yollarını keşfeden bilginler, bu buluşlarını yazdıkları kitaplarda açıklarlar. Dünyanın her yerindeki insanlar bu kitapları okuyarak, bilginlerin buluşlarından yararlanır. Daha önce iyileştirilemeyen hastalıkların nasıl iyileştirileceği, yeni motor türlerinin nasıl yapılacağı ya da bazı yararlı bitkilerin eskiden yetişmediği yerlerde nasıl yetiştirilebileceği türünden bilgileri öğrenirler. Kitaplar olmasa, yeni düşünceler ve buluşlar zamanla unutulup giderdi. Oysa kitaplar tekrar tekrar basılabilir böylece bilgiler ve düşünceler, canlılığını yitirmeden gelecek kuşaklara aktarılır.
Bilinen en eski kitaplar İÖ 2500'lerde Mısırlılar'ın kullandığı papirüs rulolardır. Bunlar, papirüs adlı bir bitkinin yapraklarından uzun şeritler biçiminde yapılan bir tür kâğıda yazılırdı ve okunmadığı zaman bir sopanın çevresine sarılarak saklanırdı. Eski Mısırlılar'ın etkinliklerini, dinsel inançlarını ve tarihlerini sonraki kuşaklar bu "kitaplar" dan okuyup öğrendiler. Ama papirüs, kuru-yunca kolayca kırılabilen bir kâğıttı. Günümüzde kullanılanlara benzeyen, katlanmış yapraklardan oluşan kitapları ilk kez Romalılar yapmıştır. Onların kitapları da hayvan derisinden yapılan parşömen üzerine elle yazılıyordu. 15. yüzyıl ortalarında basım yöntemi geliştirilene kadar yüzyıllar boyunca kitaplar elle tek tek yazıldı.
Bir Kitap Nasıl Yayımlanır?
Yazdığı bir kitabın yayımlanmasını isteyen bir kişi, bunu bir yayınevine gönderir. Kitabın basılıp basılmayacağına yayımcı karar verir. Eğer kitabın değerli olmadığı ya da iyi satış yapmayacağı kanısına varırsa kitabı yayımlamaz, yazarına geri verir. Yazar, kitabını yayımlayacak bir yayınevi bulmak için başka yayımcılara başvurur. Hiçbir yayımcının kitabı yayımlamayı kabul etmemesi durumunda, kitap ya yayımlanmadan kalır ya da kişi kendi maddi olanaklarıyla kitabı yayımlar. Okul kitapları ve bilimsel kitaplar ise devlet ya da üniversiteler eliyle yayımlanır.
Yayımlanacak metni dikkatle okuyarak yayıma hazırlayan kişiye yayın yönetmeni (editör) denir. Metin daha sonra basımevine gönderilir. Kitabın biçimini, boyutlarını, ne tür harflerin kullanılacağını, kaç tane basılacağını ve kullanılacak kâğıdın niteliğini yayınevi belirler.
Mekanik dizgi makinelerinin icadına kadar, harfler elle tek tek dizilerek sözcükler ve satırlar oluşturulur, bundan sonra satırlar, sayfalar biçiminde düzenlenerek sayfa kalıpları hazırlanırdı. Mekanik dizgi makinelerinde ise, yazılar satır olarak dizilir ve makineden çıkan dökme kurşun satırlar bir araya getirilerek sayfalar oluşturulur. Günümüzde fotodizgi yöntemiyle ve genellikle bilgisayarlar kullanılarak dizgi yapılır. Çağdaş elektronik yöntemler, basım sanayisinde tam anlamıyla bir devrim yapmıştır.
Kitap baskıya hazırlanırken yayımcı basılacak kitap sayısına göre, istenen boyut ve nitelikte kâğıt satın alarak basımevine gönderir. Bu arada basımevinde dizilmiş olan kitabın "prova" adı verilen ilk baskıları yapılır. Kitabın yazarı provaları okuyarak dizgi yanlışlarını düzeltir; bazen gerekli gördüğü değişiklikleri ve eklemeleri de provalar üzerinde yapar. Düzeltilmiş provalar yeniden basımevine gönderilir. Provalardaki düzeltmelere uygun olarak sayfa kalıplarında düzeltmeler yapılır. Bir kez daha prova baskıdan sonra yayımcı ve yazar kitabın yanlışsız olduğu kanısına varırsa baskıya geçilir.
Genellikle bir tabaka kâğıdın bir yüzüne kitabın 8 sayfası birden basılır. Aynı tabaka basım makinesinden ikinci kez geçirilerek, kâğıdın öteki yüzüne 8 sayfa daha basılır ve 16 sayfalık bir forma elde edilir. Daha büyük makinelerde 16'nın katları olarak 32 ve 64 sayfa basılabilir. Baskıdan çıkan kâğıt tabakasının katlanarak forma yapılmasına "kırma" denir. Kırma ve sonraki işlemler ciltçide yapılır. Sırayla üst üste konarak dikilen formalara yayımcının seçmiş olduğu renk ve biçimdeki kapaklar takılarak kitap tamamlanır (bak. Ciltçilik). Ders kitapları dışındaki kitapların çoğunun üzerine hem cildi korumak, hem de kitaba çekici bir görünüm vermek amacıyla renkli kâğıt ceketler geçirilir. Günümüzdeki çağdaş basım teknikleriyle bir kitabın tamamı kesintiye uğramadan bir defada basılabilir ve baştan sona otomatik ciltleme makinelerinde ciltlenebilir. Ciltçiden yayımcının deposuna götürülen kitaplar sonunda satışa hazırdır. Kitapların kitapçılara gönderilmesini genellikle dağıtım şirketleri yapar. Bu şirketler, satabileceklerini düşündükleri sayıda kitabı yayınevinden alır ve ilişkide oldukları kitapçılara gönderir.
Kitapların Korunması ve Bakımı
19. yüzyıldan itibaren, Sanayi Devrimi'nin doğal sonucu olarak, selüloz esaslı endüstriyel kağıt üretimi yaygınlaştı. Bu tür kağıt, dokuma-lif esaslı kağıttan çok daha ucuz olduğu için her türden kitabın genel okuyucuya büyük miktarlarda ve ucuz sunulmasını sağlamakla birlikte, asit içerdiği için zamanla bozulur. Dolayısıyla, ancak 1950'lerde ortaya çıkan asitsiz (acid-free) ya da alkalin kağıda basılmamış kitaplar yok olma tehlikesi altındadır ve asitten arındırma işlemi gereksinirler.
Kitaplar tercihen fazla ışık, özellikle de doğrudan güneş ışığı almamalıdır. Normalin üstünde ısı ve nem de kitaplara zararlıdır.
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
