AVRUPA DİLLERİ. Birçok Avrupa ülkesinin "ulusal dil" adıyla bilinen kendi dili vardır. Örneğin Türkçe, İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Yunanca bunlardan birkaçıdır. Ama öteki Avrupa ülkelerinin pek çoğunda ulusal dil yoktur. Örneğin Belçika kuzey ve güney olmak üzere iki bölgeye ayrılır; kuzeyinde Hollanda dilinin bir biçimi olan Flamanca, güneyinde ise Fransızca konuşulur. İsviçre'de konuşulan dört dil vardır: Fransızca, Almanca, İtalyanca ve Romans dili.
Bazı diller insanlann bir araya gelmesinde çok etkili olmuştur. İtalyanca, İtalya'nın birleşmesine yardımcı oldu. İrlanda'da büyük ölçüde İngilizce konuşulduğu halde, İrlanda bağımsızlık hareketinde oynadığı rolün bir sonucu olarak, İrlanda dilinin bu ülkede geniş bir kullanım alanı vardır.
Çoğu Avrupa dilinin "standart" olarak nitelenen resmi bir biçimi, ayrıca birbirinden değişik ve farklı lehçeleri vardır. Lehçeler,
değişik bölgelerle, bazen de değişik toplumsal gruplarla bağlantılıdır; ama gene de bir dilin değişik lehçelerini konuşanlar genellikle birbirlerini anlayabilirler (bak. Lehçe). Örneğin, Hollanda'nın ve Almanya Federal Cumhuriyeti'nin Kuzey Denizi kıyılarından güneye doğru bir lehçeler zinciri uzanır; bu lehçelerin her biri, en yakın komşusu olan lehçeden, az da olsa belli farklılıklar gösterir. Federal Almanya tarafında kalanlara Alman lehçeleri, Hollanda tarafında kalanlara da Hollanda lehçeleri denir. Bazı Alman ve Hollanda lehçeleri ise birbirlerine çok yakındır. Evlerinde konuştukları lehçe hangisi olursa olsun, Hollandalı çocuklar resmi Hollanda dilini, Alman çocukları da resmi Almanca'yı okuyup yazmayı öğrenirler.
Hint-Avrupa Dil Ailesi
Avrupa dillerinin büyük bölümü, Hint-Avrupa dil ailesi adıyla bilinen bir dil grubunun dallarından türemiştir. Bu dil ailesinin artık yaşamayan daha eski bir "anadil"den geldiği düşünülmektedir. Farsça ve Ermenice ile Hindistan'ın kuzey bölgelerinde konuşulan
dillerin çoğu da Hint-Avrupa dil ailesinde yer alır. Hint-Germen dil ailesi de denen dil grubunun Hint-Avrupa dil ailesi adıyla anılmasının nedeni, Avrupa'dan Hindistan'a kadar geniş bir alana yayılmasıdır. Tarih boyunca yapılan göçler, Hint-Avrupa dillerini Avrupa' mn büyük bölümüne ve çok sonraları da Amerika, Avustralya, Afrika kıtalanna ve başka yerlere taşıdı.
Hint-Avrupa dil ailesinin Avrupa'ya gelen başlıca dallan Germen, Baltık ve Slav, Kelt, İtalik, Arnavut ve Yunan alt aileleriydi. Günümüzdeki Germen dilleri arasında İskandinav ülkelerinde konuşulan ve son 1.000 yıl boyunca Germen dillerinin Eski Norveççe bölümünden gelen İsveççe, Norveççe, Danimarka dili (Danca) ve İzlanda dili, Almanca, Hollanda dili, Hollanda kıyılannda konuşulan Frizce ve İngilizce bulunur. İngilizce'nin en eski biçimi Britanya Adalan'na 5. ve 6. yüzyıllarda girmiştir. Got akınlanyla Avrupa' nın güney kesimindeki çeşitli bölgelere ve Kı-nm'a kadar götürülen ve bugün artık yaşamayan Gotça da başka bir Germen diliydi.
Baltık ve Slav (ya da Slavon) dilleri genellikle ayn ama birbirine akraba alt aileler olarak kabul edilir. Başlıca Baltık dilleri Litvan-ca ile Letonca'dır. SSCB'nin resmi dili olan Rusça, en önemli ve en yaygın olarak konuşulan Slav dilidir. Rusça, Beyaz Rusça ve Ukrayna dili ile birlikte Slav dillerinin doğu bölümünü oluşturur. Güney Slav dilleri arasında Bulgarca ile hepsi de Yugoslavya'da konuşulan Makedonca, Sırp-Hırvatça ve Slovence bulunur. Batı Slav dillerinin en önemlileri ise Çekçe, Slovakça ve Lehçe'dir. Slav dilleri, günümüzden 1.000 yıl önce var olan ortak bir Slav dilinden gelir; bu dilden gelen dillerin en eskisi, Eski Kilise Slavca'sı adıyla günümüzde de yazılı biçimde yaşamaktadır. Eski Kilise Slavca'sı (Eski Bulgarca), Avrupa'nın güneydoğusunda kurulan ilk Hıristiyan kiliselerinin dilidir.
Eski Kelt dillerini konuşanlar göçler yüzünden yer değiştirdi; günümüzde bu diller Avrupa'nın batı kıyılanyla sınırlanmış durumdadır. En tanınmış Kelt dilleri Galce, İrlanda Gael-ce'si, İskoçya Gaelce'si ve Bretonca'dır. Ayn-ca 18. ve 19. yüzyıllara kadar Cornvvall ve Man Adası'nda kullanılan Cornvvall dili ve
Man Adası dili de Kelt dillerindendir. İtalik dal, Kelt dillerinin oldukça yakın bir akrabasıdır. Bu dalın en önemli dili, kuşkusuz, Roma İmparatorluğu'nun dili olan ve sonuçta yerini bütün öteki İtalik dillere bırakan Latince'ydi. "Klasik" Latince bir edebiyat, yani yazı diliydi. Halk Latince'si Fransa ve İber Yanm-adası'ndaki eski Kelt dillerini silikleştirerek Roma İmparatorluğu'nun kurumlan aracılığıyla Batı Avrupa'nın büyük bölümüne yayıldı {bak. Latince). Latince giderek çağdaş Roman dillerinin doğuşuna yol açtı. Bu diller, Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Provans dili (Fransa'nın güneyinde konuşulur) , Katalanca (İspanya'nın kuzeydoğusunda konuşulur), Romans dili (İsviçre'nin bazı bölümlerinde konuşulur), Rumence (eskiden Daçya denen bugünkü Romanya'da yaşayan-lann Latin kökenli dili) ve öteki Latin dilleridir {bak. Roman dilleri).
Arnavutça ve Yunanca da Hint-Avrupa dil ailesinin temel dallarıdır. Çağdaş Arnavutça, Balkanlar'ın bu bölümüne çok eskiçağlarda giren bir dilden kaynaklanır. Yunanca konuşan insanlar Yunanistan'a, Yunan Adalan'na ve bugünkü Türkiye'nin batı kıyılarına İÖ 2000 yıllarında geldiler. Yunanca'nın Atina lehçesi (Attika Yunancası), İÖ 3. yüzyılda Yunan dünyasının büyük bölümüne yayıldı ve sonradan Bizans İmparatorluğu'nun dilini oluşturdu. Bu dil günümüz Yunanca'sının atasıydı {bak. Yunanca).
Avrupa'da Hint-Avrupa dil ailesine bağlı olan dillerin dışında üç ulusal dil (Estonya dili, Fince ve Macarca) ile Finlandiya, Norveç ve İsveç'in bazı bölümlerinde konuşulan La-ponca (Laponlar'ın dili) vardır. Bütün bu diller Fin-Ugor dil ailesindendir. SSCB'nin bazı bölgelerinde konuşulan dillerin bir bölümü de bu ailedendir. Türkçe ise Ural-Altay dil ailesinin Altay kolundadır ve Orta Asya ile Çin' de konuşulan bazı dillerle, aynca büyük bir olasılıkla Japonca ile akrabadır.
Pireneler'in iki yanında, Fransa ve İspanya topraklarında yaşayan küçük bir grup insanın konuştuğu Bask dili, dilciler için hâlâ bir gizdir. Bu dil, yapı açısından öteki Avrupa dillerine benzemez, bugüne kadar hiç kimse Bask dilinin başka bir dille ya da dil ailesiyle akraba olduğuna ilişkin izler bulamamıştır. Söylene
bilen tek şey, Bask dilinin bir zamanlar İber Yarımadası'nda daha yaygın olarak konuşulduğudur; çünkü tarih çağlarında Bask dilinin bilinmediği bölgelerdeki bazı yer adları Bask dilinden alınmadır. Bu durumda, günümüzdeki Basklar'ın, Keltçe konuşan halklar ve daha sonra da Romalılar tarafından Bask ülkesindeki dağlara itilmiş eski halklardan bugüne kalanlar olması gerekmektedir. Ayrıca bak. avrupa; DİL; türkçe.
Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
Hint - Avrupa Dil Ailesi
