Denis Diderot

Denis Diderot, Fransız yazar ve filozofu (1713-1784)
Langres'li, varlıklı bir küçük kentsoylu aileden gelen Diderot, Paris'te parlak bir öğrenim yaptıktan sonra, babasının bıçakçı dükkânının başına geçecek yerde, edebiyat mesleğine atıldı. Son derece zeki, doymak bilmez bir meraka sahip olduğundan, her konuyla ilgilendi ve romanda da, tiyatroda da, edebi eleştiride de aynı derecede yetenekli olduğunu gösterdi. Gazeteci ve sanat eleştirmeni oldu ve birçok makalesinde büyük resim sergilerini anlattı: Salonlar. Ayrıntılı tanımlamalarıyla, bir tabloyu canlandırmağa, ışığını ve renklerini vermeğe çalıştı. Bu makalelerin ilgi çekici üslûbu, Alman yazarı Goethe'nin gözlerini kamaştırmıştı.
Ama özellikle, bu sözcüğe XVIII. yy.da verilen anlamıyla, bir filozoftu. Cüretli, yeni ve cömert fikirlere susamış bir düşünür olarak, çağının temel sayılan verilerini yeniden söz konusu etmekten çekinmedi: din, aile, monarşik toplum gibi. Körler Üstüne Mektuplar'da ortaya attığı karşıt görüşleri, Voltaire tarafından çok beğenilmekle birlikte, Vincennes'de de üç ay hapsedilmesine yol açtı. Birçok bilimsel makale kaleme almıştır, dinsiz ilk maddeci düşünürlerden sayılır.
Diderot, kendisine haksız veya modası geçmiş görünen şeyleri eleştirmekle yetinmedi; yapıcı çözümler önermeğe de gayret etti. 1750'de, dostu d'Alembert ile, büyük bir Ansiklopedi yayımlamağa girişti ve ömrünün yirmi yılını buna adamakla birlikte, edebi verimini de ihmal etmedi. Ama eserlerinin çoğu, ancak ölümünden sonra yayımlandı.
Diderot'un bir felsefe öğretisi yoktur. Eserleri arasında en kalıcı olanlar romanları ve özellikle de «Rameau'nun Yeğeni»dir. Tiyatro oyunları orta değerde, ama tiyatro kuramı önemlidir.
Bu oldukça şaşırtıcı, çok yönlü yeteneklere sahip kişi, Fransız XVIII. yy. ın en «modern» yazarlarından biridir.

ESERLERİ

• Sır Tutmayan Mücevherler
• Gayrımeşru Oğul
• Aile Babası
• Rahibe
• Kaderci Jacques
• Rameau'nun Yeğeni
• Aktörlük Hakkında Aykırı Düşünceler
• Kocaman bir cilt oluşturan Mektuplar'ı ve bu arada özellikle kadın arkadaşı Sophie Volland'a yazdığı mektuplar da ilgi çekicidir.

Denis Diderot
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Denis Diderot (5 Ekim 1713 - 31 Temmuz 1784), Fransız yazar ve filozoftur.

Langres şehrindeki Denis Diderot anıtı

• Doğumu: 5 Ekim 1713, Langres, Fransa
• Ölümü: 31 Temmuz 1784, Paris, Fransa
• Çağı: 18. yüzyıl felsefesi
• Alanı: Batı felsefesi

Fransa'nın Champagne ilinin Langres kasabasında doğan Diderot, Aydınlanma Çağı'nın en önemli kişiliklerinden biri ve ünlü Ansiklopedi'nin (1772) baş editörüydü. Onun önderliğinde Aydınlanma döneminde Batı Avrupa'da ülkeler arasında çekişmeler olsa da bilgi akışı yeni aydınların toplumlara kazandırılmasını sağlamıştır. Ansiklopedi'nin 8-18 ciltleri, 1-7 ciltlerindeki bilgiler üzerine kiliseden aldığı tepki ile yasadışı olarak olarak basılmış, "Filozofça Düşünceler" isimli yapıtı da mahkeme kararınca yakılmıştır.
Edebiyat alanında da birçok katkısı bulunan Diderot'nun başlıca özelliği romanları şekil ve içeriğinin yanı sıra, felsefi olarak da incelemesiydi. Romantizm akımının öncüsü ve humanist olan Diderot; zengin kiliseler kontrolünde bir endüstri olarak gördüğü Hıristiyanlık dinini reddetmiş ve birçok aşırı dincinin saldırılarına uğramıştır.
Diderot 1784 yılında Fransa'da ölmüş, Saint-Roch Kilisesi'ne gömülmüştür.

Kitapları

• Essai sur le mérite et la vertu (Haketme ve yeti üzerine), Shaftesbury tarafından yazılmış Diderot tarafından Fransızca'ya çevrilmiş ve notlandırılmıştır (1745)
• Pensées philosophiques (Felsefi Düşünceler, deneme (1746)
• La que (Kuşkucu gezintiler), (1747)
• Les bijoux indiscrets, roman (1748)
• Lettre sur les aveugles à l'usage de ceux qui voient (Görenler için körler hakkında mektup), (1749)
• L'Encyclopédie (Ansiklopedi), (1750-1765)
• Lettre sur les sourds et muets (Sağır ve dilsizler hakkında mektup), (1751)
• Pensées sur l'interprétation de la nature (Doğanın yorumlanması üzerine düşünceler), deneme (1751)
• Le fils naturel (Doğanın çocuğu),(1757)
• Entretien sur le fils naturel (Doğanın çocuğu hakkında konuşma), (1757)
• Salons, critique d'art (Salonlar, sanat eleştirisi), (1759-1781)
• La Religieuse (Dindar kadın), roman (1760)
• Le neveu de Rameau (Rameau'nun yeğeni, diyalog (1761 ?)
• Lettre sur le commerce des livres (Kitapların ticareti hakkında mektup)(1763)
• Mystification ou l’histoire des portraits (Mistifikasyon ya da portreler tarihi), (1768)
• Entretien entre D'Alembert et Diderot (Diderot'yla D'Alembert'in tartışması) (1769)
• Le rêve de D'Alembert (D'Alembert'in rüyası), dialogue (1769)
• Suite de l'entretien entre D'Alembert et Diderot (D'Alembert Diderot tartışmasının devamı), (1769)
• Paradoxe sur le comédien (Oyuncu hakkındaki paradoks), (1769 ?)
• Apologie de l'abbé Galiani (Peder Galiani'nin övgüsü) (1770)
• Principes philosophiques sur la matière et le mouvement (Madde ve hareket hakkında felsefi ilkeler), deneme (1770)
• Entretien d'un père avec ses enfants (Bir babanın çocuklarıyla konuşması)(1771)
• Jacques le fataliste et son maître (Kaderci Jacques ve Efendisi), roman (1771-1778)
• Supplément au voyage de Bougainville (Bogainville seyahatine ek), (1772)
• Histoire philosophique et politique des deux Indes (İki Hindistan'ın felsefi ve politik tarihi), Raynal'le birlikte (1772-1781)
• Voyage en Hollande (Hollanda seyahati),(1773)
• Eléments de physiologie (Fizyolojinin temelleri), (1773-1774)
• Réfutation d'Helvétius (Helvetius'a reddiye), (1774)
• Observations sur le Nakaz (Nakaz üzerine gözlemler),(1774)
• Essai sur les règnes de Claude et de Néron (Claudius ve Neron'un iktidar dönemleri hakkında), (1778)
• Lettre apologétique de l'abbé Raynal à Monsieur Grimm (Peder Raynal'ın Bay Grimm hakkında övgü mektubu)(1781)
• Aux insurgents d'Amérique (Amerika isyancılarına) (1782)
• Salons (Salonlar)