John Toland

TOLAND (John), İngilizce yazan İrlandalI filozof (Redcastle, Londonderry, 1670 - Putney 1722). Katolik bir anne babanın çocuğuydu, daha sonra presbiteryenliği benimsedi, bir süre Oxford'da yaşadı (1694-1696) ve Christianity not Mysterious'u (Gizemsiz hıristiyanlık) [1696] yayımladı: yaradancı felesefeyi açıklayan bu yapıt bir skandala neden oldu. Takibe uğrayan Toland kaçmak zorunda kaldı. Bundan sonra vvhıglerin liberal fikirlerini benimsedi. Spinoza'yı inceledi, felsefesini eleştirmekle birlikte bu filozofun tanınmasına da katkıda bulundu; Spinoza’nın felsefesi için "tümtanrıcılık" terimini kullanan da odur (1705). Spinoza’ya dayanarak tümtanrıcı bir maddecilik olan kendi felsefesini ortaya koydu 1701’de Hannover’e gitti ve Anglia libera adlı yapıtını Seçici prenses Sophia'ya ithaf etti. Ayrıca An Account of the Courts of Prussia and Hanover’i (Prusya ve Hannover sarayları üzerine bir değerlendirme) [1705] ve hıristiyanlığı eleştiren pek çok yazı kaleme aldı: Letters to Serena, 1704; Pantheisticon, 1720. Aydınlanma hareketi, özellikle de Diderot üzerinde önemli etkisi oldu.