Akustik

Akustik, mekanik dalgaların, katı, sıvı ve gaz ortamları içinde yayılımını, özelliklerini, bulundukları ortamla olan etkileşimlerini, canlılar üzerindeki fizyolojik ve psikolojik etkilerini inceleyen bilim dalı. İlgi alanları açısından kabaca şu alt kısımlara ayrılabilir:

Biyolojik Akustik: Sesin balina, yunus, yarasa ve baykus gibi hayvanlar tarafından nasıl kullanıldığını inceler.
Su altı Akustiği: Deniz yatağı ve su altında ses dalgalarının yayılımı, saçılımı ve etkileşimini inceler.
Psikolojik ve Fizyolojik Akustik: İnsanlar ve hayvanların seslere karşı olan fizyolojik ve psikolojik tepkilerini inceler.
Elektro Akustik: Sinyal işleme kuramının yankılanım alanındaki uygulamalarını inceler.
Konuşma Akustiği: Konuşma iletişimi için gereken ses dalgalarının insanlar tarafından üretimi, ıletimi ve algısını inceler.
Müziksel Akustik: Müzik fiziğini, müziksel algıyı, müzik aletleri seslerinin çözümlenmesini ve bireşimini inceler.
Mimari Akustik: Kapalı alanların ve mimari yapıların akustik özelliklerini inceler
Gürültü Akustiği: Gürültünün nasıl üretildiği ve yayıldığı, etken ve edilgen gürültü denetimi, ve gürültünün etkilerini inceler.
Fiziksel Akustik: Ses dalga yayılımının fiziksel özelliklerini (iletim,yansıma, kırınım, etkileşim, kırınım, dağılım, emilim vs.) inceler.
Yapısal Akustik ve Titreşim Yankılanımı: Mekanik dizgelerin bulundukları ortamla olan ilişkilerini, ve ilgili ölçüm, çözümleme ve denetim yöntemlerini inceler.

Sponsorlu Bağlantılar

AKUSTİK (yun. akustike [tekhne], işitimi konu alan bilim'den; fr. acoustique). 1. Sesi, sesaltını ya da sesötesini üretmeye, yaymaya ve algılamaya elverişli bir ortamdaki parçacıkların titreşim özelliklerini inceleyen bilim. (Bk. ansikl. böl.) —2. Bir yerde bulunan ve sesin yayılmasını, yansımasını ya da yayınmasını belirleyen özelliklerin tümü. (Bir salonda akustiğin iyi ya da kötü olmasından söz edilir.) —3. J Mimari akustik, yapılarda sesi denetim altına almak için kullanılan tekniklerin tümü.
—Arkeol. Akustik küp, ilkçağ tiyatrolarında oyuncuların ses gücünü artırmak için yerleştirilen tunç ya da seramikten yapılmış bir tür küp. (Ortaçağ'da, birçok kilisede akustik küpler de kullanıldı; bu küpler kendi aralarında akort edilerek duvar oyuklarına yerleştirilirlerdi.)
—Denizbil. Ses ve sesüstü dalgalarının su kütlelerinde ve deniz dibinde kazandığı özelliklerin, üretiminin, yayılmasının ve algılanmasının incelenmesi. (Hızla gelişmekte olan bu bilim dalının elde ettiği sonuçlar, deniz hidrolojisine ve biyolojisine, denizde ulaşım, dalma ve sondaj gibi birçok konuya uygulanmıştır.)
—Dilbil. Akustik sesbilim, sözün ses dalgalarının fiziksel özelliklerini, iletiliş biçimini inceleyen sesbilim kolu.
—Meteorol. Akustik radar, sODAR'ın eşanlamlısı.
—ANSİKL. Akustik tarihi. Yunanlılar’da, Pythagoras ve öğrencileri, telin uzunluğuna göre sesin yüksekliklerini inceleyerek bir nota gamı ortaya koymuşlardı. Çinliler ise, yükseklikleri ve aralıkları belirleyerek sesler arasındaki armoni bağıntılarını buldular; bu amaçla liu denilen ve saz flütlerden oluşan bir ayar dizisinden yararlandılar.
Aristoksenos (İ.Ö. 350-300’e doğr ), Armoni öğeleri (Armonika stoikheia) adlı yapıtında Pythagoras gamını eleştirdi. İ.Ö. III. yy.'da yaşayan Eukleides, uyum olayını açıklamaya çalıştı. Bu sırada müzik aletleri de gelişiyordu; ilk orglar İ.Û. I. yy.'da İskenderiye'de yapıldı. Ayrıca antik tiyatrolarda elde edilen sesin niteliği, yapımcılarının mimari akustik kavramını bildiklerini gösterir.
Ortaçağ bu alanda yeni düşünceler getirmedi. Ses titreşimi olayının temelleri ancak XVI. yy.'da, F.Bacon (1561-1626), G. Galilei (1564-1642) ve ayarlı gamı bulan (1544) Michael Stifel'in (1487’ye doğr- 1567) çalışmalarıyla atılabildi. Daha sonra Gassendi (1592-1655), seslerin yüksekliğini titreşimlerin frekansına bağladı; papaz Marin Mersenne (1588-1648) ise Harmonie üniverselle adlı yapıtında müzik aralıklarının değerini belirledi.
XVII. yy. ortalarında, Otto von Gueric- ke, Robert Böyle ve Athanasius Kircher sesin boşlukta yayılamayacağını gösterdi. Yine bu yüzyılda Nevvton sesin yayılımını açıkladı (1686), Joseph Sauveur ise durağan dalgalar kavramına dayanarak titreşen teller üstüne bir kuram taslağı hazırladı (1700), Daha sonra Ernst Chladni

(1756-1827) tellerde ve levhalarda titreşimlerin biçimini inceleyip doğruladı. B. Taylor, D. Bernoulli, Euler, d’Alembert tel, çubuk ve çanlar üstüne matematiksel bir kuram ortaya attılar. XVI. yy. sonları ve XVII. yy. başlarında pek çok İtalyan, İngiliz ve fransız deneycileri ses hızının ilk değerlendirmelerini yaptılar. Ch. Sturm (1803-1855), D. Colladon (1802 1893) ve V. Regnault (1810-1878) ise bu değerlendirmeleri çeşitli ortamlarda ve daha büyük bir kesinlikle yinelediler.
Frekansları değerlendirmede çeşitli düzenekler kullanıldı: Ch. Cagnıard de la To- ur (1777-1859) ve T.J. Seebeck’in (1770- 1831) sirenleri, Savart (1791-1841) çarkı.
1822’de Joseph Fourier'nin çalışmalarının yayımlanmasıyla modern akustik çağı başladı. Bu dönemde en karmaşık seslerin bile çözümleme olanağı bulundu. Helmholtz (1821-1894) rezonatörlerden yararlanarak karmaşık sesleri kanıtlamanın yanı sıra, seslerin tınısını açıkladı ve ilk işitim kuramını ortaya koydu. Doppler (1803-1853) devingen bir kaynaktan çıkan sesin frekans değişim etkisini saptadı. XIX. yy. sonlarında, lord Rayleigh (1842-1919) sesin üretimi, yayılımı ve kırınımı üstüne oldukça eksiksiz bir kuram geliştirdi. Mekanik ses titreşimlerinin elektrik salınımlarına dönüşümünün farklı biçimleri çeşitli aygıtlarda kullanıldı: Charles Cros’un paleofonu, Edison'un fonografı (1878), Bell in telefonu (1876), Emil Berliner'ın gramofonu (1887), D. E. Hug- hes'un kömürlü mikrofonu (1877), V. Po- ulsen'in manyetik şeritli manyetofonu. H. Lioret (1848-1938) seslerin optik kayıt ilkelerini buldu. Daha sonra sesli sinemada bu ilkeier kullanıldı. Langevin sesöte- sinin üretiminde ve algılanmasında piezo- elektrik kuvarzdan yararlandı. Salon akustiğinin temelleri 1895’te W. C. Sabine ve daha sonra 1903'te G. Lyon tarafından atıldı. Su içindeki nesnelerin yerlerini saptamak için geliştirilen sistemler, yani sonarlar ilk kez 1917'de yapıldı.
Psikoakustik alanındaki incelemeler 1860'ta Fechner’in Elemente der Psychophysik adlı yapıtının yayınlanmasıyla başladı. Fechner, E. H. VVeber’in (1795-1878) çalışmalarını temel aldı ve uyaranın büyüklüğüyle ses duyumu arasındaki bağıntıyı buldu. Daha sonra Har- vard üniversitesi akustik laboratuvarı deneycileri bu bağıntıyı doğrulayıp kesinleştirdiler. Psikoakustik ve fizyolojik akustik XX. yy. boyunca büyük gelişme gösterdi. E. G. Wever ve Ch. W. Bray elektrik sinyalinin işitme siniri tarafından iletildiğini kanıtladılar (1930 ve 1931). H. Davis sinirsel etki potansiyellerini betimledi. 1932'de Bekesy (1899 1972) seslerin algılanmasını inceledi; çizdiği içkulak modellerinden yararlanıp baziler zarın çınlamalarını açıkladı ve daha sonra bu çalışmalarından dolayı 1961 Nobel Tıp ödülü'nü kazandı. Ayrıca elektroakustikteki ilerlemeler, ses üreten, kaydeden ve yeniden üreten aygıtların gelişmelerini sağladı
•Akustik atanları. Ses bilimi iki alt başlık altında ele alınır: fiziksel akustik, değişik katı, sıvı ve gaz ortamlarda üretilen ve yayılan titreşim olaylarını inceler; psikofizyo- lojik akustikse, bu titreşimlerin insan üstündeki etkisini araştırır. Akustiğin pek çok dalı vardır; bu dalların büyük çoğunluğu yukarıda iki yönde yürütülen incelemelerden yararlanır: mimari akustik, salonların akustiği ve binalarda ses iletimiyle ilgilenir; denizaltı akustiği, sesin suda üretimi, yayılımı ve algılanmasını konu edinir; hava akustiği, havada yer değiştiren motorlu araçların seslerini ele alır; kent akustiği, kentlerdeki ses ve gürültüleri inceler; elek- troakustik, ses titreşimlerinin elektriksel sa- lınımlara dönüşmesini ve karşıtını araştırır; çevre akustiği, gürültülerin verdiği zarar ve rahatsızlıklarla gürültülerden korunma yöntemlerini bplmaya çalışır; müzik akustiği, seslerin algılanmasıyla ve çalgılarla uğraşır; mojekül akustiği, seslerin

molekül ölçeğinde madde üstündeki etkilerini belirlemeye çalışır; söz akustiği (ya da akustik fonetik), sözün çözümlenmesi, bireşimi ve otomatik olarak anlaşılmasını araştırır; fizyolojik akustik, işitme organının yapısını ve işitme mekanizmalarını, biyoakustikse hayvanların iletişimde kullandıkları ses sinyallerinin incelenmesini konu edinir. Ayrıca akustiğin bir dalı da sesaltı ve sesötesi seslerle ilgilenir.
Akustiğin birçok alanı, öbür uzmanlık dallarına bağlıdır: söz ve müziğin ne olduğunu bilmeden salon akustiği yapılamaz; işitme algısı, titreşimlerin mekaniği, salon akustiği vb. gibi konularda bilgi edinmeden müzik akustiği uygulanamaz.
Fiziksel akustik oldukça iyi bilinmektedir; ne var ki kapalı ortamda sesin yayılımı sorunları tam olarak çözülememiştir. İşitme sürecini ve seslerle gürültülerin insan üstündeki etkilerini daha iyi tanımak için çalışmaların sürdürülmesi gerekir. Nitelikli yaşamın araştırılan yönlerinden biri de ses çevresidir.

MsXLabs & Büyük L.

Akustik

Benzer Konular

Benzer Konular

MsXLabs Üye Girişi

Akustik

Benzer Konular

Benzer Konular