Arama

Elementler - Molibden

Güncelleme: 15 Mart 2010 Gösterim: 7.241 Cevap: 2

Cevap Yaz

kompetankedi

VIP Bir Dünyalı

11 Nisan 2007 Mesaj #1

VIP Bir Dünyalı

Sembol: Mo

Sponsorlu Bağlantılar

Atom numarası: 42
Atom ağırlığı: 95.94 g/mol
Oda koşullarında (25°C 298 K): Gri metalik katı
Metal
d-blok elementi
Molibden metali 1778 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedilmiştir. 1782 yılında ise Hjelm, oksit bileşiğinin karbon ile indirgenmesi sonucunda saf olarak molibden metalini elde etmiştir.
Doğada yaygın olarak molibdenglanz (MoS2), wulferit (PbMoO4) mineralleri içerisinde bulunur.
Saf olarak molibden eldesi minerallerinden elde edilen MoO3 oksitlerininn amonyum hidroksit ile reaksiyona sokularak (NH4)2[MO4] bileşiği elde edilir. Bu bileşiğin yüksek sıcaklıkta hidrojen ile indirgenmesi sonucunda elde edilir.

*

BEĞEN Paylaş Paylaş

Son düzenleyen kompetankedi; 24 Nisan 2008 19:46

Kedinin Gözüyle

Cevapla

Misafir

Ziyaretçi

12 Şubat 2010 Mesaj #2

Ziyaretçi

Molibden

Sponsorlu Bağlantılar

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Molibden, periyodik cetvelde atom numarası 42, ve simgesi Mo olan elementtir. (Lat. Molybdaenum, Fr. Molybdéne, Alm. Molybdän).

Önemli özellikleri

Molibden geçiş metallerinden olup saf halde gümüşümsü beyaz renkli ve çok serttir. Ergime sıcaklığı oldukça yüksektir. Az miktarda ilavesiyle çeliğin daha da sertleştirilmesi sağlanabilir. Molibden bitkilerin beslenmesinde de önemli olup bazı enzimlerde yer alır.

Molibdenit minerali.

İsveçli kimyacı Carl Wilhelm Scheele 1778’de, o döneme değin bir kurşun cevheri ya da grafit olduğu sanılan mineralin (molibdenit) bilinmeyen bir metalin sülfür bileşiği olduğunu gösterdi. İsveçli kimyacı Peter Jacob Hjelm de 1782’de molibdeni metal halinde ayırdı ve Yunanca "kurşuna benzer" anlamına gelen molybdos sözcüğünden esinlenerek adlandırdı.
Molibden, wulfenit (PbMoO4) veya powellit (CaMoO4) gibi minerallerde bulunursa da, asıl ticari molibden kaynağı molibdenittir (MoS2). Molibden doğrudan madencilik yoluyla ve bakır madenciliği sırasında yan ürün olarak ta elde edilebilir. Molibden, cevherlerinde %0.01 den %0.5 e değişen miktarlarda bulunur. Dünya molibden madenciliğinin yaklaşık yarısı ABD'de (Phelps Dodge Corporation) yapılmaktadır.

Fiziksel ve kimyasal özellikler

Kimyasal özellikleri bakımından krom ve wolfram ile benzerlik gösteren molibden; yüksek ergime ve kaynama noktası, yüksek ısı dayanımı, yüksek ısı iletkenliği ve düşük termal genleşme gibi üstün özelliklere sahiptir. Molibden 2623 °C de ergir. Bu özelliği ile metaller arasında altıncı sırayı alır. 4639 °C de kaynayan molibden, soğukta havadan etkilenmez, akkor halindeyken oksitlenir, nitrik ve sülfürik asitlerden etkilenir, yüksek sıcaklıkta su buharını ayrıştırır.

Diğer bilgiler

Yanabilirlik sınıfı: toz formunda kolayca yanan katı
Molar hacim: 9.41 cm3/mol

İzotopları Yarılanma ömürleri Mo-90 5,7 saat Mo-91 15,5 dakika Mo-92 kararlı Mo-93 4000 yıl Mo-94, -95, -96, -97, -98, kararlı Mo-99 65,94 saat

Molibden Sülfür madeninde kullanılmak üzere iş makineleri ve taşıyıcı kamyonlar ihale usülü alınmıştır. tedarikci firma ihaleyi kazanabilmek en azından sarf malzemerinden geri dönüşümünü kazanıp kar etmek için araçları kar etmeden verir. araçlar standart bakımları haricinde 10 sene hiçbir arıza çıkarmadan madende çalışmıştır. tedarikçi firma durumun akibetini öğrenmek üzere madene gider ve araçları bakıma aldırır. hava filtresinden giren toz formundaki molibden sülfür sayesinde araçların hiç birinde arıza oluşmamıştır. o günden sonra molibden sülfür motor yağı katkıları olarak geliştirilip araçlarda kullanılmaktadır.

Kullanım alanları

Üretilen molibdenin üçte ikisinden fazlası alaşımlarda kullanılır. Bu alaşımlardan en önemlileri; yüksek mukavemetli alaşımlar ve yüksek sıcaklık çelikleridir. Hastelloy gibi bazı molibden içeren alaşımlar, ısı ve korozyon dayanımı yüksek alaşımlardır. Molibden, uçak ve füze parçalarının yapımında ve ayrıca filamanlarda kullanılır. Petrol endüstrisinde, petrol ürünlerinden organik sülfürün uzaklaştırılmasında, katalizör olarak kullanılır. Mo-99 nükleer izotop endüstrisinde kullanılır. Molibden sarısı olarak bilinen pigment, kırmızımsı sarıdan parlak kırmızıya değişik renkler vermekte olup boya, mürekkep, plastik ve kauçuk bileşenlerinde kullanılır. Molibden sülfür (MoS2) özellikle yüksek sıcaklıklarda iyi bir yağlayıcıdır. Molibden ayrıca, ince film transistörlerin iletken metal tabakaları gibi bazı elektronik uygulamalarda da kullanılır.
Saf metal halindeki molibden, tel, şerit, çubuk veya levha şekline getirilerek, dirençli ısıtma elemanlarının hazırlanmasında veya karbon ve oksijen etkisiyle bozulduğu için koruyucu bir atmosfer altında, ateşe dayanıklı fırın parçalarının yapımında kullanılır. Bu parçalar 1700 °C ye kadar çıkabilirler. Elektrik ve elektronik sanayiinde, filaman elektrot lamba yuvaları, valflar ve redresör lambaları yapımında tüketilir. Molibdenli özel çeliklerde ise bu metal, nikel, krom ve vanadyumun dışında mekanik özellikleri (çeliğin sertliğinin ve çekme direncinin artması, kırılganlığının azalması) arttırmak ve yapılacak ısıl işlemleri kolaylaştırmak için kullanılır. %3 Ni ve %0.7-1 Cr içeren çeliklere %0.3 oranında molibden katılması, su verildikten sonra 500 °C de menevişleme sırasında, bu çeliklerin kırılganlıklarını (Kropp hastalığı) azaltır. Molibden, bazı çeliklerde nikel, wolfram gibi pahalı veya ender bulunan elementlerin yerini alır. Hızlı takım çeliklerinde normal olarak %18 oranında bulunan wolfram yerine, tamamen veya kısmen, %7 oranında molibden kullanılır. Özel dökme demirlere mekanik direncin arttırılması ve bileşimdeki grafit parçacıklarının giderilmesi için genellikle %0.3 oranında (en çok %2) molibden katılır. Molibden, değişik niteliklerdeki birçok alaşımda da önemli oranlarda bulunur: gaz türbinlerinde kullanılan ateşe dayanıklı alaşımlarda (Hastelloy) %4 ile %30; manyetik geçirgenliği yüksek olan ferronikellerde %5 e kadar ve kalıcı mıknatıs yapımında kullanılan alaşımlarda %20 ye kadar. Molibden ayrıca, bisülfür halinde, 400-500 °C lere kadar katı yağlayıcı madde olarak ya da greslerde, yağlarda katkı maddesi olarak kullanılır.Ayrıca dental implant materyalleri içinde Co-Cr-Mo alaşımları olarak kullanılır.Co-Cr-Mo alaşımlarındaki (Mo)molibden dayanıklılık ve korozyon rezistansı sağlar.

Canlı hücrelerinde eser miktarda bulunan molibden, bitkiler için gerekli olan bir elementtir. Ayrıca baklagillerde bakterilerin azot bağlama sürecinde katalizör işlevi görür. Molibden trioksit ve sodyum molibdat (Na2MoO4) bitkilerin beslenmesinde eser miktarda kullanılır. Molibdenin biyolojik fonksiyonları genelde bakır metabolizması ile ilişkilidir. Bakır ile ilişkili olmayan fonkiyonlarının en önemlileri şunlardır; ksantin oksidaz, aldehid oksidaz ve sülfid oksidaz enzimlerinin yapısına ayrıca sitokrom C ile ksantin oksidaz reaksiyonuna ve aldehid oksidaz ile sitokrom C'nin indirgenme reaksiyonuna katıldığı kaydedilmektedir. Sülfit oksidaz da sülfitin sülfata dönüşümünü sağlamaktadır. Bunlardan başka; büyüme, hücresel solunum, pürin ve demir metabolizmasına da katıldığı belirtilmektedir. Genel olarak kullanım alanları şöyle özetlenebilir:

Çeliğin yüksek sıcaklıklarda dayanımını arttırmada,
Hava taşıtları ve uzay araçlarının yapımında,
Nükleer enerji uygulamalarında,
Elektrik uygulamalarındaki tellerin yapımında,
Yüksek sıcaklıklarda yağların yapısı bozulduğu için molibden sülfat kaydırıcı yağ olarak,
Katalizör olarak,
Boya endüstrisinde renk verici (pigment) olarak.

Önemli bileşikleri

Serbest halde bulunmayan molibden, yerkabuğunda wolfram kadar bol, fakat dağınık olarak bulunur. Çoğunlukla molibdenit minerali içeren cevherlerden üretilir. Mineralin zenginleştirildikten sonra bol hava bulunan bir ortamda kavrulmasıyla molibden trioksit (MoO3) elde edilir:
2MoS2 + 7O2 → 2MoO3 + 4SO2
Daha sonra uygulanan işlemler molibdenin son kullanım alanına göre değişir. %50-75 molibden içeren ferromolibden, termik ya da elektrik fırınında ergitme yoluyla üretilir.
Akkorlu lambaların ve özel elektrotların yapımında kullanılan molibdenin çok saf olması gerekir. Bunun için, molibden trioksit; amonyak içinde çözündürülür. Bol miktarda amonyaklandırılan çözelti buharlaştırılınca amonyum polimolibdat kristalleri meydana gelir. Kristalleştirilerek arıtılan bu maddenin kavrulmasıyla, molibden trioksit MoO3 elde edilir. Hidrojenle kızıl derecede indirgenen MoO3 toz halinde molibden verir. Tozun sıkıştırılması (toz metalurjisi) ve yüksek sıcaklıkta dövülmesi yöntemleriyle çubuk şeklinde (kütük metal) molibden elde edilir.
Doğal molibden, Mo-92(%15,84), Mo-94(%9,04), Mo-95(%15,72), Mo-96(%16,53), Mo-97(%9,46), Mo-98(%23,78), ve Mo-100(%9,13) gibi yedi kararlı izotopun bir karışımı halinde bulunur.

Önlemler

Molibden tozu, MoO3 ve suda çözünür molibdatlar gibi molibden bileşikleri, solunduğunda veya ağız yoluyla alındığında hafif derecede zehirleyici olabilirler. Molibdenin zehirleyici özelliği, laboratuar verilerine göre, ağır metallere oranla daha düşüktür. İnsanlarda molibdenin yaratacağı akut zehirlenme, gerekli doz çok yüksek olduğundan olası değildir. Maden, arıtma ve kimya tesislerinde molibdene maruz kalınmadan dolayı zehirlenme potansiyeli varsa da bugüne dek herhangi bir vakaya rastlanmamıştır.
Amerikan "İşyeri Güvenliği ve Sağlığı Dairesi"nin (Occupational Safety and Health Administration) (OSHA) belirttiğine göre: 8 saatlik bir çalışma periyodunda maruz kalınabilecek en yüksek molibden değeri solunan havanın metrekübünde 15 miligramı geçmemelidir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Cevapla

asla_asla_deme

VIP Never Say Never Agaın

15 Mart 2010 Mesaj #3

VIP Never Say Never Agaın

Molibden gümüş beyazı renginde, atom numarası 42, atom ağırlığı 95.95 ve yoğunluğu 10.2 olan bir metalik elementtir. Molibden, kuvvetli karbür oluşturma özelliği nedeniyle çelikle meydana getirdiği alaşımlarda önemli bir rol oynar.
Yüksek bir ergime noktasına (2 610 °C) sahip olan molibden, aynı zamanda yüksek ısı iletkenliğine ve saf metaller arasında en düşük ısı genleşmesine sahiptir.
10 kadar molibden ihtiva eden mineral bilinmesine rağmen, ekonomik değere sahip tek mineral molibdenittir (MoS2). Diğer bazı mineraller vulfenit (PbMoO4), povellit (CaMoO4) ve ferrimolibdit (Fe2O3.3MoO3.8H2O) tir.

Molibden genellikle beş tip yataklanma gösterir.

- Porfiri ve Dissemine Yataklar: Ağ ve breş damarları içerirler. Geniş hacimde altere olmuş ve kırılmış kayaçların içinde metalik sülfitler dağılmış durumdadır. Dünya molibden üretiminin %95'ten fazlası porfirir molibden ve porfiri bakır-molibden yataklarından sağlanır.
- Kontakt Metamorfik Yataklar: Molibdenit genellikle şelit, bizmutinit veya granitik intruzif kayaçların yakınlarındaki silisleşmiş kireçtaşı zonlarındaki bakır sülfitlerle beraber bulunur.
- Kuvars damarları: Kuvars damarlarının içerdiği molibdenit Dünya'da yaygındır.

- Pegmatit ve Aplit Daykları

- Sedimanter Kayaçlardaki Tabakalı Yataklar: Molibden rezervleri, molibden minerallerinin küçük yuvalanmalar ve ağlanmalar gösterdiği yataklarda %0.5-0.6 Mo tenörle, stok biçimli yataklarda %0.1-0.2 Mo tenörle (4-5 milyon ton cevher rezervi veya en az 10 bin ton metal molibden rezervi, cevherin kalitesine ve yatağın işletme şartlarına bağlı olarak) ekonomik olabilmektedir. Cevher rezervlerinin en az 15 yıl bu tesisleri besleyebilecek miktarda olması gereklidir

Satılabilir molibdenit konsantrelerinin en az % 70 MoS2 (% 40 Mo) ihtiva etmesi gerekmektedir. Bu konsantrelerin içindeki su ve yağlar, inert ortamlı bir fırında buharlaştırılarak yağ ve gres üretimine uygun yaklaşık % 99 saflıkta MoS2 ürünü elde edilir. Molibden konsantreleri endüstride genellikle molibdik oksit şekline dönüştürüldükten sonra kullanılırlar ve bu ürün ferromolibden, kimya ve metalik molibden tozlarının kullanıldığı tüm endüstriyel işlemlerin ana maddesidir. Molibdik oksit ürünleri yaklaşık % 90 MoO3 ve maksimum % 0.1 kükürt ihtiva ederler. Ferromolibden, molibdik oksitle demir oksitin silikon ve/veya alüminyum indirgen olarak kullanıldığı klasik metalotermit prosesi ile elde edilir. Ferromolibden % 58-64 Mo ihtiva etmektedir.
Amonyum molibdat, saf molibdik oksitin amonyum hidroksitle reaksiyonu sonucu saf molibdatın kristalleşmesi ile elde edilir. Metalik molibden tozu, saf molibdik oksit veya amonyum molibdatın hidrojen ortamında indirgenmesi ile elde edilmiştir. En saf molibden tozu (% 99.95 Mo) amonyum molibdattan üretilir. Son zamanlarda geliştirilen elektro oksidasyon yöntemi ile düşük tenörlü konsantrelerden molibden ve renyum kazanılması sağlanmıştır.

DÜNYADA DURUM

Molibden cevherleşmeleri düşük tenörlü olduklarından mutlaka birkaç prosesten geçmeleri gerekmektedir. Ham cevher üretimi hem yeraltı ve hem de yerüstü işletme yöntemleri ile yapılmaktadır. En uygun madencilik yöntemi, cevherleşmenin büyüklüğü, şekli, tenör ve derinliğine göre belirlenir. Dünya uygulamasında bugün için madenciliğin % 55'i yeraltı, %45'i açık işletme olarak gerçekleştirilmektedir. Yeraltı madenciliğinde de, büyük kapasiteli maden üretimi için blok göçertme yöntemi tercih edilmektedir.
Zenginleştirmede cevher ilk olarak gerekli kırma, eleme ve öğütme işlemlerinden geçirildikten sonra gerek molibdenit ve gerekse molibdenit ihtiva eden bakır sülfit cevherleri flotasyonla zenginleştirilir. Pazarlanabilir molibdenit konsantrelerinin en az % 85 Mo2S tenöründe olması gerektiğinden, flotasyon işlemleri çeşitli aşamalar şeklinde gerçekleştirilir. Modern flotasyon tesislerinde molibdenit kazanma verimi, cevherdeki molibdenitin % 75'i ile % 90'ı arasında değişmektedir.
Bakır sülfit cevherlerinin zenginleştirilmesinde molibdenitin yan ürün olarak kazanılması biraz zor ve kompleks bir prosesi gerektirir. Zira molibdenit, bu cevherlerin ancak % 0.1'ini oluşturabilmektedir.
Bakır-molibden cevherlerinin flotasyonunda uygulanan standart metod; ilk olarak bakır ve nolibdenitin birlikte yüzdürülerek düşük tenörlü, ancak yüksek verimli bir bulk konsantresi alınması ve temizleme flotasyonları ile bakır-molibdenit ayırımı yapılmadan mümkün olduğu kadar fazla miktardaki gang minerallerinin atılmasıdır. Bu proseste molibden kazanma verimi % 20-80 arasında değişir.
Başlıca molibden ürünleri, molibdenit konsantresi, molibdik oksit(MoO3), ferromolibden, amonyum molibdat ve metalik molibden tozudur.

Rezervler

Dünya molibden baz rezervleri metal içeriği olarak Kuzey Amerika, Şili, Çin ve Eski Sovyetler Birliği'nde bulunmakta olup 11.8 milyon tondur. Toplam rezervin yaklaşık 17 milyon ton olduğu tahmin edilmektedir. Dünya molibden rezervleri Tablo 5.1'de verilmiştir. Buna göre rezervin ABD % 49'una, Şili % 20'sine, Çin % 9.1'ine ve kanada % 8.2'sine sahiptir. Diğer bir ifadeyle mevcut rezervin % 57.2'si gelişmiş ülkelerde bulunmaktadır. Molibden de statik rezerv durumunun ise 43 yıl olduğu tahmin edilmektedir (Minerals Handbook, 1998-1999).

Tablo 5.1. Dünya Molibden Rezervleri

Maden Üretimi ve Üretim Kapasiteleri

Molibden maden üretimi Tablo 5.2'de verilmiştir. Molibden maden üretimi 1995 yılında 136 700 ton, 1996 yılında ise 128 700 ton olmuştur. 1996 yılı dünya molibden üretiminin % 42.7'sini ABD, % 23'ünü Çin ve % 13.5'ini Şili'nin gerçekleştirdiği görülmektedir. Dünya molibden maden üretim kapasitesi ise 171 300 tondur. Halen Türkiye'de molibden madenciliği yapılmamaktadır.
Halen birçok molibden madeni kapanmış durumdadır. Üretimin büyük bir bölümünü, bakır madenciliği sırasında yan ürün olarak elde edilen molibdenit konsantreleri oluşturmaktadır. Batı dünyasında 1996 yılında molibden cevherlerinden üretilen miktar 28 575 ton, bakırla beraber veya yan ürün olarak üretilen miktar ise 53 980 tondur. Yıllık molibden üretim değeri 1997 fiyatlarıyla 1.22 milyar US $ olarak verilmektedir.
Molibdenin ikincil kaynaklardan üretimi ise, petrol rafinasyonu sırasında ortaya çıkan katalizörlerden yapılmaktadır. 1995'de 3 175 ton ve 1996'da 2 270 ton molibden ikincil kaynaklardan üretilmiştir. Diğer taraftan, molibdenin çeşitli kullanılmış çeliklerinden ikincil üretimi düşük miktarlarda yapılmaktadır.

Tablo 5.2. Molibden Maden Üretimi ve Üretim Kapasiteleri

Tüketim ve Talep Artışı

Tablo 5.3'de bazı gelişmiş ülkelerdeki molibden tüketimleri ve tüketimdeki büyümeler yer almaktadır. Avrupa Birliği, ABD ve Japonya'nın önde gelen tüketiciler olduğu görülmektedir. Toplam batı dünyasının 1995'de 106 140 ton, 1996'da 101 605 ton molibden tükettiği ve bu miktarın dünya üretiminin % 78.95'ine karşı geldiği görülmektedir. Batı dünyasında molibden tüketimindeki büyüme ise 1970'lerde % 2.5, 1980'lerde %1.1 olarak gerçekleşmiştir. Tüketimde büyüme eğiliminin devam ettiği görülmektedir.

MsXLabs.org & MTA

BEĞEN Paylaş Paylaş

Şeytan Yaşamak İçin Her Şeyi Yapar....

Cevapla

Cevap Yaz