Kayaçlar - Mermer

Mermer denince akla genellikle heykel, biblo yapımı gibi bezeme işlerinde kullanılan parlak, güzel görünümlü, ağır bir kayaç gelir. Mermer aslında, yeraltında ısı, basınç ve sulu çözeltilerin etkisiyle değişime uğramış kireç­taşı ya da dolomittir. Ama piyasada, yüzeyi parlatılabilen, kalsiyumca zengin başka deko­ratif kayaçlar da mermer olarak adlandırılır; hatta bunlar değişime uğramamış kayaç türle­ri de olabilir. Örneğin Purbeck mermeri, tatlı sularda yaşayan salyangozların kabuklarıyla dolu, sıradan bir tatlı su kireçtaşıdır. Bileşi­minde hiç kalsiyum bulunmayan, ama mer­mer olarak adlandırılan başka kayaçlar da vardır.
Ama jeoloji ve mineraloji biliminde mer­mer, yerkabuğunun derinliklerinde, daha sonra oluşan kayaç katmanlarının altında kalıp sıkışan, o arada oluşan sıcaklığın ve basıncın etkisiyle değişime uğrayan bir kireç­taşı türü olarak tanımlanır. Bu anlamda, kireçtaşı ile mermerin kimyasal bileşimi aynı­dır ve her ikisi de kalsiyum karbonattan (CaCO3) oluşur. Bu bileşime sahip mineraller arasında en yaygın rastlananı kalsittir; kalsit, mermerde de en sık görülen mineraldir. Mermer, rengini, içerdiği öbür minerallerden alır. Mermerlerdeki kırmızı renk, demir ok­sitten, yeşil renk klorit ve epidottan, mavi renk ise grafitten gelir.
Eski Yunanlılar, en güzel heykellerinden bazılarını, Ege Denizi'ndeki Paros Adası'ndan çıkardıkları katışıksız mermer blokları yontarak yapmışlardı. Paros mermeri, parlatıldığında, son derece hoş, mumsu bir görü­nüm alır. Yunanlılar Atina'nın kuzeydoğu­sundaki Pentelikus Dağı'ndan elde ettikleri mermerleri de kullanmışlar ve bugün Atina' da sütunları hâlâ ayakta duran büyük Parthenon (İÖ 447-432) Tapınağı'nı bu mermerden yapmışlardır.
Günümüzde heykeltıraşların çoğu, İtalya' nın kuzeybatısındaki Carrara bölgesinden ge­len mermerleri kullanır. Bu bölgenin taşlarını Eski Romalılar ve onlardan çok sonra 16. yüzyılın büyük heykeltıraşı Michelangelo da kullanmıştı. Günü­müzde mermer çıkartılan başlıca ülkeler Bel­çika, İrlanda, İsveç, İsviçre, ABD ve Hindis­tan'dır. Türkiye'nin pek çok yerinde de mer­mer çıkartılmaktadır. Bunların arasında en güzelleri, çeşitli renklerdeki Afyonkarahisar, beyaz ve gri damarlı Marmara, gri beyaz Muğla, mavimsi gri Yalova, benekli gri beyaz Kütahya, beyaz İzmit ve Selçuk, sarı benekli, gri beyaz Denizli mermerleridir.
Mermer nemli iklim koşullarında yapı gere­ci olarak pek kullanılmaz, çünkü nem, büyük kentlerin dumanlı ve asitli atmosferi merme­rin ufalanmasına neden olur; oysa kuru iklim­lerde mermer çok zor aşınır.

• Travertenler
• Oniks Mermerler
  
• Magmatik kökenli taşlar
  • Diyabazlar
  • Serpantinler
• Mermerin sınıflandırılması
  • Mineral tane boyutlarına göre
  • Mineral bileşim ve oranlarına göre
  • Yapı ve dokularına göre
  • Jeolojik olarak

1. İnce taneli mermer (1 mm)
2. Orta taneli mermer (1-5 mm)
3. İri taneli mermer (5 mm)
4. Büyük taneli mermer (1-2cm)

1. Memmer; %95 kalsit (CaCO3) içerir. Masif yapıda ve taneli dokuya sahiptir. Kuvars ve mika gibi diğer mineralleri içerebilir.
2. Kalkşist; %60-70 kalsit içerir. Şisti yapıda ve yönlü dokuya sahiptir. Klorit, epidot, mika ve lepidolit gibi diğer mineralleri içerebilir.
3. Spolen; %80 kalsit içerir. Şisti yapıda ve yönlü dokuya sahiptir. Flaapit, tremotil, diopsit, plajioklas ve gröna gibi diğer mineralleri içerebilir.
4. Mermer-Skarn; %80-90 kalsit içerir. Masif yapıda ve taneli dokuya sahiptir. Epidot, diopsit, gröna, olivin ve plajioklas gibi diğer mineralleri içerebilir.

1. Masif mermer; kompakt görünümlü, ince ve iri tanelidir.
2. Laminal mermer; renkli şeritli görünümde, ince taneli şeritler farklı mineral veya elementler içerirler.
3. Şisti mermer; yapraklı yapıda ve önemli miktarda mika içermektedir.
4. Breşik mermer; tekrar kırılmış ikincil minerallerle dolgulanmıştır. Ana dolgular farklı renk ve mineral içerikli olabilirler.

1. Magmatik kayaçlar (Granit, diyabaz, siyenit vb.)
2. Metamorfik kayaçlar (Hakiki mermerler, rekristalize kireçtaşları vb.)
3. Sedimanter kayaçlar (Travertenler, oniks mermerler, çakıltaşı (=konglomera) vb.)