Arnold Schönberg

Arnold SCHÖNBERG (1874-1951)
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Sponsorlu Bağlantılar

Arnold Franz Walter Schoenberg (13 Eylül 1874 Avusturya, - 13 Temmuz 1951, ABD), 20. yüzyıl müziğine büyük katkılar yapmış Avusturya-Macaristanlı bestecidir. 1941’den sonra ABD vatandaşı olmuştur.
Avus­turyalı besteci Arnold Franz Walter Schönberg bütünüyle yeni bir müzik besteleme yöntemi geliştirerek 20. yüzyıl müziğini köklü biçimde etkilemiştir. Geliştirdiği sistem, dizisel sistem ve 12 ton (ya da 12 nota) sistemi olarak bilinir. 12 notanın her birine eşit ağırlık tanıyan bu yönteme verilen bir başka ad da, Yunancadan türetilen dodekafonik sistemdir. Schönberg geliştirdiği bu yeni yön­temle geleneksel melodi ve armoni anlayışını köklü bir şekilde değiştirerek müzikte bir devrim yaratmıştır.

13 Eylül 1874’te Viyana'da doğan Schönberg bir Yahudi ailesinin en büyük oğluydu.Sekiz yaşında keman çalmaya, dokuz yaşına basmadan ke­man için küçük parçalar bestelemeye başladı. Müzik kuramını ansiklopedilerden ve kitap­lardan kendi kendine öğrendi. 1894’te, 20 yaşında Viyanalı orkestra şefi Alexander von Zemlinsky'den armoni, kontrpuan ve kompozisyon dersleri almaya başladı.
1901-1903 arasında Berlin’de orkestra şefi olarak çalıştı. 1904’te Viyana’da öğretmenlik yapmaya başladı. Webern, Berg öğrencileri oldular. 1919’da yeni müziğin icrası için bir topluluk kurdu. Bu topluluğun verdiği konserlere eleştirmenler alınmıyordu. Alkışlamak yasaktı ve konser programı dağıtılmıyordu.
1925’de öğretmenlik yapmak üzere Berlin’e geri döndü. 1933’te Yahudi olduğu için Naziler tarafından Berlin’i terk etmeye zorlandı. 1898’te Hristiyanlığa geçmiş olmasına rağmen Paris’e sürgün gidince, tekrar Yahudiliğe döndü. 1934’te ABD’ye gitti, o zamana değin Schönberg olan ismini Schoenberg olarak değiştirdi ve 1936’da UCLA’da ders vermeye başladı. 13 Temmuz 1951’de Los Angeles’ta hayatını kaybetti.
Schönberg'in ilk yapıtları Brahms'ın ve Wagner'in etkilerini taşıyordu. Beste yaşamına 1897’de yaylı çalgılar dörtlüleriyle başladı. Bu dönemde­ki yapıtlarının en önemlisi, 1899'da bestelediği Verklart Nacht (Aydınlanan Gece) adlı yaylı çalgılar altılısıydı. Bunu, 1900'de başladığı ama 1913'e kadar seslendirilmeyen, koro ve orkestra için yazdı­ğı Gurrelieder adlı şarkılar; Berlin Konservatuarı'nda görevli olduğu dönemde bestelediği Pelleas und Melissande (1902–03) adlı senfonik şiir; Re Minör Birinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü (1904) ve Mi Majör Oda Senfonisi (1906) izledi.
Besteciliğin yanı sıra müzik öğretmenliği de yapan Schönberg, 1904'te Alban Berg ve Anton von Webern'e ders vermeye başladı. Schönberg ilk yapıtlarını Geç Romantik dö­nemin zengin tonal dilini kullanarak bestele­mişti. 1903 ile 1907 arasındaki eserlerinde kromatik armoninin limitlerini zorladı. Müziğinde tonal yapı giderek önemini kaybederek, en sonunda atonaliteye dönüştü: Tonal sistemle artık daha ileri gidileme­yeceğini düşünen sanatçı, 1909'da tonaliteden bütünüyle yoksun olan (atonal) ilk bestesi "Opus 11 Piyano için Üç Parça"yı yazdı.
1911’de müziğin evrimi açısından bir mihenk taşı olan kitabı, "Harmonielehre" yayımlandı. Bu dönemde Schoenberg aynı zamanda dışavurumcu tarzda resimler yapmaktaydı.
Schönberg 1911'den 1915'e kadar Berlin'de çalıştı. I. Dünya Savaşı sırasında Viyana'ya döndüğünde askere alındı. 1917'de sağlık sorunları nedeniyle ordudan ayrıldı. Savaş yıllarında çok az beste yaptı. O dönemin başlıca atonal besteleri soprano ve orkestra için tek kişilik sahne oyunları "Beklenti" (1909), "Uğurlu El" (1913) ve "Pierrot Lunaire" (1912) ile 1917'de başlayıp bitiremediği "Yakub'un Mer­diveni Oratoryosu"dur.
Atonal dönem yapıtlarının yapısal bir te­melden yoksun oluşundan kaygı duyan Schönberg, üçüncü dönem yapıtlarına damga­sını vuran 12 ton tekniğini geliştirdi.
12 ton müziğinin ilk örneği olan "Opus 25 Piyano Süiti"ni 1921'de yazdı. O tarihten sonra bu yöntemi tüm konçertolarında ve başyapıtı sayılan, bitiremediği "Musa ve Harun Operası"nda da kullandı.
Schönberg 1925'te Prusya Sanat Akademisi'nde öğretmenlik yapmak üzere Berlin'e döndü. Ne var ki, Nazizm'in yükseldiği bu dönemde Yahudi olduğu gerekçesiyle göre­vinden uzaklaştırıldı. 1933'te ABD'ye göç etti. Müzik çalışmalarının yanı sıra Los Angeles'te California Üniversitesi'nde ders verdi.
Schönberg o zamana kadar geçerliliğini koruyan geleneksel armoni, melodi ve tonali­te kurallarının yetersizliğini görmüş ve geliş­tirdiği 12 ton sistemiyle yeni bir müzik dili oluşturmuştu. Ama, müzik anlayışı yaşadığı dönemde pek anlaşılamadığı için yapıtları oldukça sert eleştirilere uğradı.
Schönberg müzik dünyasına, besteleriyle olduğu kadar, başta 1911'de yazmış olduğu "Harmonielehre" (Armoni Kuramı) olmak üzere, müzik estetiği konusundaki kuramsal yapıtlarıyla da önemli katkılarda bulundu. Yazıldıkları dönemin müzik beğenisini zorla­yan birçok yapıtını çoğu zaman makale ve mektuplarıyla savunmak durumunda kaldı.
12 ton tekniğini geniş biçimde uyguladığı üçüncü döneminde zaman zaman "Yaylı Çalgı­lar Orkestrası İçin Süit" (1934), "Opus 40 Org İçin Bir Resitatif Üzerine Çeşitlemeler" (1940) ve "Opus 43 Bando İçin Tema ve Çeşitlemeler" (1943) gibi tonal besteler de yaptı. Müzik dünyasında önemi ve büyüklüğü artık kabul edilmiş olan Schönberg'in yapıtlarına dinleyi­cilerin büyük çoğunluğunun hâlâ alışma süre­cinde olduğu söylenebilir.
ABD’ye gittikten sonraki yıllarda kimi zaman 12 nota sistemli ve kimi zaman tonal eserler yazdı. Bu konuyla ilgili olarak, “Her besteci, yaratıcılığının durmaması için, farklı tarzlarda yazabilmelidir.” demiştir.
Bestecinin yapıtları genellikle üç döneme ayrılır: Tonal dönem, atonal dönem, 12 ton müziği dönemi.
Schoenberg’in müziği melodik ve lirik sürprizlerle dolu ve oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Dinleyici için bu müziği anlamak çaba gerektirir.

SCHÖNBERG (Arnold), avusturyalı besteci (Viyana 1874 - Los Angeles 1951). Keman dersleri almış ve sonradan kayınbiraderi olan A. von Zemlinsky ile besteleme teknikleri üzerinde çalışmış olmakla birlikte, kendi kendini yetiştirmiş sayılmalıdır. VVagner ve Brahms’tan etkilendi; daha ilk yapıtlarında, örneğin Verklârte Nacht (1899, daha sonra iki kez orkestra- ladı: 1917 ve 1943) adlı yaylılar altılısında, Pelleas und Melisande adlı senfonik şiirinde ya da sololar, anlatıcı, korolar ve büyük orkestra için Gurrelleder"de (1900 -1911) VVagner'in çok sık kromatizm kullanmasından esinlendi. 1901-1903 arasında Berlin'de yaşadı, ama çok maddi sıkıntı çekti; sonra Viyana'ya döndü. Yavaş yavaş eksensiz yazıma geçti (op. 10, 2. yaylılar dörtlüsü, 1908). Bu özgür eksensiz dönemin başlıca yapıtları: Orkestra için beş parça (1909), Asma bahçeler kitabı (1909), Piyano için üç parça (op. 11,1909) ve Ervvartung’ adlı monodram (op. 17, 1909; ilk kez 1924'te sahnelendi). İlk resimlerini de, yine bu yıllarda yaptı. Bunları 1910'da Münih'teki Blaue Reiter'de sergiledi. 1911’de Harmonielehre (Armoni dersleri) adlı kitabını yazdı. Öğrencilerinden Anton von VVebern ve Alban Berg ile yakın dostluk kurdu. Üçü birden, üçüncü Viyana okulunun "üçlü” temelini oluşturdular. Ayrıca ressam Kandinsky, Klee ve Kokoschka ile de arkadaştı. Ses ve küçük bir çalgı topluluğu için 21 şarkılık Pierrot" lunaire (1912) adlı melodramıyla tüm dünyanın dikkatini çekti. Burada, özel bir teknikle, insan sesinde şaşırtıcı tını değişiklikleri elde etmiştir (Sprechgesang). 1912-1921 arasındaki dönem Birinci Dünya savaşı tarafından belirlenmiştir. Schönberg'in Avusturya hükümetince silah altına alındığı bu yıllarda besteledikleri az tanınmıştır: Die glückliche Hand (dram, 1913; 1924'te sahnelendi), orkestra eşlik- li Dört lied (1916), Die Jakobsleiter (oratoryo, yarım kalmıştır, 1922). Yine bu yıllarda, öğrenci çevresi genişledi, Özel müzik icraları derneği'nde programlar hazır
ladı. Yurtaşı J. M Hauer'in yöntemine koşut olarak, kromatik gamın on iki sesinin eşit olarak kullanılmasına dayanan ve “dizisel müzik" olarak nitelenen bir teknik geliştirdi: Piyano için süit (op. 25, 1923), Orkestra için çeşitlemeler (op. 31,1928). Berlin Sanatlar akademisi'nde öğretmenliğe atandı (1925). iki opera üzerinde çalıştı. Biri yarım kaldı: Moses" undAron; öbürü de yayımlanmadı: Der biblische Weg. Naziler iktidara gelince, önce Paris'e sığındı, daha sonra ABD'ye yerleşti. Nevv York ve Boston üniversitelerinde ders verdi. 1936-1944 arasında Kaliforniya Üniversitesi'nde kürsü sahibiydi. Bu dönemde özellikle dizisel yapıtlar besteledi: keman konçertosu (1936), 4. yaylılar dörtlüsü (1936). Bunları, daha az sistematik bir dille yazdığı yapıtlar izledi (Napolöon'a od, 1942) . Son yapıtlarından anlatıcı, koro ve orkestra için Ein Überlebender von Warschau (op. 46, 1947), korolar için Dreimal tausend Jahre (op. 50 a, 1949) ve De profundis (op. 50 b, 1950) anılmalıdır. Son yıllarda Thomas Mann ile davalıydı. (Schönberg, Mann’ı, Doktor Faustus adlı romanında ad belirtmeden kendi besteleme tekniğini açıklamakla suçlamıştı.)
Schönbrunn, Viyana'nın (Avusturya) güney-batı banliyösünde imparatorluk şatosu, 1683'te yanan eski av köşkü, Fischer von Erlach.