-Z- Harfi İle Başlayan Kelimeler - Sayfa 10

ZAMAK a. (tesc. edil. a.). Metalürj. Bileşiminde alüminyum, magnezyum, kimi zaman da bakır bulunan ve mekanik konstrüksiyonda yaygın olarak kullanılan çinko alaşımlarının ticari adı.

ZAMALA a. (ar. söze.). Çadırları, hizmetkârları, sürüleri ve mallarıyla birlikte bir arap reisinin evi.

ZAMANAŞIMI a Yasanın belirttiği kn şullarda bir ışın, bir borcun vb üzerinden belli bir zaman geçmesiyle geçersiz kalması, süreaşımı. müruruzaman

-Huk Bir hakkın kazanılması ya da kaybı sonucunu doğuran, yasayla belirlen mış bir sürenin geçmesi || Kovuşturma nın yapılmasına ya da verıien cezanın m fazına engel olan ve yasaca belirlenen bir surenin geçmiş olması (Bk ansıkl böl)

—Kamu mal Kamu alacaklarında zaman aşımı, kamu tüzel kişilerinin, vadesi gelip de ödenmeyen alacakları için, borçluları na karşı hak iddia edemeyecekleri sure (6183 sayılı Amme alacaklarının tahsil usulu hakkında k.'a göre, kamu alacağı, va desının rastladığı takvim yılını izleyen tak vım yılının başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar Zamanaşımından sonra yükümlünün kendi isteğiyle yapacağı ödemeler kabul edıl.r).

—ANSIKL Huk Hukukun değişik dallarında zamanaşımıyla ilgili çeşitli düzenleme ler yer alır. Borçlar hukuku, bir alacağın belirli bir sure istenmemesi nedeniyle alacağın zamanaşımına uğrayacağını belir tır Borçlar k'nda zamanaşımı sureleriyle ilgili değişik düzenlemeler vardır Bu ya saya göre zamanaşımıyla ilgili özel bir hüküm bulunmayan durumlarda her cffâcak on yıllık zamanaşımına tabıdır (md 125) Bu ana kuralın yanında farklı zamanaşı mı süreleri de vardır Örneğin haksız ful lerden ve sebepsiz zenginleşmeden do ğan borçlardaki bir yıllık süre gibi (md 60) Zamanaşımına uğramış alacağa karşı borçlunun zamanaşımı defim ileri sürmesi gerekir Borçlu bu defıyı ilen sürmez ve alacağı öderse bunu geri isteyemez, ya pılan ödeme geçerlıdır. Hak duşurucu su reden farklı olarak zamanaşımı, alacak hakkım ortadan kaldırmaz, yalnızca ala cağı isteme yetkisini ortadan kaldırır Za manaşırm süresinin dolması borçluya ala cağın zamanaşımına uğradığı biçiminde bir savunma olanağı yaratır Zamanaşımı alacağın vadesinin dolmasıyla başlar Ya şada öngörülen kimi durumlarda bu sürenin işlemesi durur ya da kesilir. Türk med k 'nda da zamanaşımıyla ilgili çeşitli kural lar vardır (md. 1.19. 129. 130. 436. 437 638. 639 vb.) Bu yasada yer alan zaman aşımına ilişkin kuralların en önemlileri aynı hakların kazanılmasıyla ilgilidir Genel zamanaşımı başlığı altında belirtilen maddeye göre, önemli bir neden yokken ta pu kütüğünde malık olarak kendi uzerme kayıtlı olan bir taşınmaza aralıksız ve çekişmesiz on yıl süreyle ve iyi niyetle zilyet olan kimsenin o taşınmaz üzerindeki mul kıyet hakkına itiraz edilemez (md 638) Yasa, özel zamanaşımı başlığı altında du zenledığı başka bir maddede, tapu kütü ğüne kayıtlı olmayan taşınmazlar için bu süreyi yirmi yıl olarak belirlemiştir (md 639).
Ceza hukukunda zamanaşımı kamu davasını ve cezayı düşüren nedenlerden biridir Kural olarak, yasada aksı yazılı olmadıkça, her suç zamanaşımına uğrar İş lenen suçun ağırlığına göre yasada ön görülen sürenin geçmesiyle kamu dava sı düşer (Türk cez k md 102). Bu süre örneğin ölüm ve ömür boyu hapis ceza larını gerektiren suçlarda yirmi yıl. yirmi yıldan aşağı olmayan ağır hapis cezasını gerektiren suçlarda ön beş yıldır (md 102) Cezalar da zamanaşımına tabıdır Yasada öngörülen zamanaşımı sureleri içinde yerine getirilmeyen cezalar düşer, artık yerine getirilemez Örneğin olum ve ömür boyu ağır hapis cezaları otuz yıl. yır mı ve yirmi yıldan çok ağır hapis cezaları yirmi dört yıl içinde zamanaşımına uğrar (Türk cez k md 112) Ceza zamanaşımı hükmün kesinleştiği günden başlar.

ZAMANDAŞ sıf Aynı zamanda olan, ay nı gamanda ortaya çıkan -Fels Aristoteles'e göre, "sözcüğün en basit ve en temel anlamıyla, aynı /aman da ortaya çıkan ve hiçbiri ötekinden da ha önce gelmeyen şeylere denir (Arış toteles. bu şeylerin zaman içinde zaman daş [yun hama]" olduklarını bel'rtır [K.ı tegorıler. 13). karşıtı mekânsal zamandaş lıktır ve bu da belli bir anda belli bir yer de bulunan butun şeyler e demi [Physı ka. 5. 3] )|i Kant ta, aralarında karşılıklı ılış kı bulunan şeylerin varlığına denir (Kani şöyle der Deneysel sezgide bir şeyin al gısı başka bir şeyin algısından sonra gelebiliyor ve onun yerini alabiliyorsa ve bunun tersi de mümkünse, o şeyler zaman- daştır'' [Salt aklın eleştirisi (Kritik der reinen Vernunft), 1,12].).

ZAMANDAŞLIK a. Zamandaş olma durumu. - Fels. Kant'ta, şeylerin varlığının zaman- sal belirlenimi. (Kant şöyle der: “Demek ki, zamandaşlık, çeşitli şeylerin aynı zamanda var olmasıdır” [Salt aklın eleştirisi (Kritik der reinen Vernunft), 1,1, 2].).

ZAMANTI suyu, Akdeniz bölgesinin iç kesiminde akarsu. Seyhan ırmağının en uzun ve en önemli kaynak kolu; 308 km. Uzunyayla’yı kuşatan yüksek dağlardan inen kolların birleşmesiyle oluşur. G.-B’ya yönelerek zikzaklı çığırı boyunca D. Toros sıralarını, dar boğazlarla yarar ve Karsan- tı’nın 10 km kadar K.-D.’sunda Göksu ile birleşerek Seyhan ırmağını meydana getirir. Kar suları ve yağmurlarla beslenir; ortalama akım 20 m3/sn; mayısta en çok (ortalama 91 m3/sn), ekimde en az (ortalama 10 m3/sn) su geçirir.

ZAMAZİNGO a. Arg. 1. Adı birden anımsanamayan küçük, önemsiz bir şeyi belirtmek için kullanılır; zımbırtı, zamkinos.
2. Dost, metres; zamkinos.

ZAMBAKGİLLER a. Almaşık, bütün ve kimisinde etli yapraklı, çepeçevre sarılı güzel çiçekli otsu ya da ağaçsı birçenekli bitkiler familyası. (240 cins içinde 4 000 kadar türü kapsayan geniş bir familyadır; başlıca cinsler: zambak, soğan, kuşkonmaz, inciçiçeği ve lale. Bil. a. Liliaceae; zambaklar takımı.)

—ANSİKL. Zambakgillerin erdişi ya da nadiren bireşeyli olan çiçekleri tek tek dal ucunda ya da salkım, koçan, kömeç, ya da başak halinde toplu olur. Her çiçeğin üç parçadan oluşan, çoğunlukla renkli ta- cımsı bir çanağı, yine üç parçadan oluşan renkli bir tacı, normal olarak çıkıntılı üçerli iki halka halinde dizili 6 erkekorga- nı vardır. Yumurtalık üstdurumlu olup üç bölmelidir; meyve kapsül ya da etli üzüm- südür. Zambakgillerin bir kısmı bahçelerde ve seralarda süs bitkisi (zambak, inciçiçeği, lale vb.), sebze (kuşkonmaz, pırasa, sarmısak), ilaç bitkisi (çiğdem, sarısabır, yalancı çöpleme) ve tekstil bitkisi (Ye- nizelanda keteni) olarak yetiştirilir.