Cemal Nadir Güler

Cemal Nadir GÜLER (1902-1947)
MsXLabs.org & Temel Britannica

Sponsorlu Bağlantılar

Çocuklar için çizdiği "Dede ile Torun" tipiyle çocuklar kadar yetişkinleri de güldüren ünlü Türk karikatürcüsü Cemal Nadir'in soyadının "Gü­ler" olması ilginçtir. "Nadir" sözcüğünün "az; ender" anlamına geldiğini düşünürsek, karikatürleriyle herkesi güldüren Cemal Nadir'in kendisini, bir kelime oyunuyla "az güler" diye nitelediği sanılabilir. Oysa Cemal Nadir, fo­toğraflarından da anlaşıldığı kadarıyla gözle­rinin içi bile gülen bir insandı.
Cemal Nadir aynı zamanda hattat (eski yazı sanatçısı) olan küçük bir memurun çocuğuy­du. İlkokulu doğduğu yer olan Bursa'da okudu. Ortaokulu Bilecik'te bitirdikten sonra girdiği sınavda Almanya'da mühendislik eğiti­mi yapma hakkını kazanmıştı. Ama, babasın­dan da etkilenerek küçüklüğünden beri yazı sanatıyla da uğraşan ve ressam olmak isteyen Cemal Nadir İstanbul Sanayi-i Nefise Mekte-bi'nin (bugün Mimar Sinan Üniversitesi) sına­vına girdiyse de kazanamadı. Dar gelirli ailesinin geçim yükünü hafifletmek için önce bir kasnakçıda, daha sonra bir makine tamir­çisinin yanında çıraklık yaptı. İş dönüşü eve yorgun gelmesine karşın geceleri büyük bir tutkuyla resim yapıyor, bundan mutluluk duyuyordu. Ama, aşırı yorgunluk ve bakım­sızlık sağlığını bozmuştu. Bunun üzerine işin­den ayrılarak bir tabela atölyesi açtı ve tabela ressamlığına başladı. Bu arada ilkokullarda ücretli olarak resim öğretmenliği yapıyordu. İstanbul'da yayımlanan mizah dergilerine gönderdiği karikatürlerin ilki 1920'de Diken dergisinde yayımlandı. Bir süre İstanbul'da çalışmayı denedi. Geçimini sağlayamayınca tekrar Bursa'ya döndü. 1928'de Akşam gaze­tesinden Cemal Nadir'e, gazeteye her gün karikatür çizmesi önerilince tekrar İstanbul'a gitti ve uzun yıllar sürdüreceği günlük gazete karikatürcülüğüne başlamış oldu. Günlük ka­rikatürlerin yanı sıra, yarattığı "Amcabey", "Dalkavuk", "Salomon", "Yeni Zengin", "İyimser ve Kötümser" gibi tipler çok sevil­miş, ilgiyle izlenir olmuştu. Günlük gazete karikatürlerini II. Dünya Savaşı yıllarında Cumhuriyet gazetesinde sürdürdü. 1941'de Vedat Günyol ile birlikte yayımladığı Arka­daş adlı çocuk dergisinde çocuklara yönelik karikatürler çizdi. Bunlardan "Dede ile To­run" adlı karikatürlerinde kuşaklar arası çeliş­kiyi sergiliyordu. Haftalık ve aylık dergilerde yayımlanan karikatürlerinin yanı sıra 1942-44 arasında Amcabey adlı ünlü mizah dergisini çıkardı. Çok yönlü bir sanatçı olan Cemal Nadir birçok radyo skeci ve Yüzkarası (1949) adlı bir oyun da yazdı ve bu oyun sahnelendi. Çocukluğundan beri tutkuyla sürdürdüğü re­sim çalışmalarına hiç ara vermedi. Öldüğü zaman "Mizahın Matemi" diye yazılar yazıl­mış, halk tarafından çok sevilen sanatçının cenazesine büyük bir kalabalık katılmıştı.
Cemal Nadir'in çizdiği Amcabey, tombul yanaklı, şişman, melon şapkalı, gülünce ya­nakları şişen, burnunun üstünde kelebek göz­lüğüyle çok şirin ve zeki bir tiptir. Amcabey, sözünü sakınmadan söyleyen çağdaş bir Nasreddin Hoca gibidir. Toplumdaki bozuklukla­rı, gülünç durumları, ikiyüzlü, çıkarcı tipleri alaya alır. Cemal Nadir dalkavukluk yaparak çıkarını kollayan kişiliksiz insanları "Dalka­vuk", sonradan görme zenginleri "Yeni Zen­gin", toplumdaki eğitim eksikliğini "Ak'la Kara" tipleriyle sergiledi. Çocuklara çok önem veren sanatçı, "Dede ile Torun" adlı karikatürlerinde yeni ile eskinin, bilgi ile bilgisizliğin çelişkisini ustaca yansıttı. Torun yeni ve çağdaş olanı, bilgiye dayalı bir yaşamı. Dede ise eskiyi, bilgisizliği, geleneklere körü körüne bağlı kalmayı simgeliyordu. Ama Dede'yi Torun'dan çok şey öğrenen bir insan olarak çizdi.
Cemal Nadir, karikatürlerinde zor koşullar içinde yaşayan halkı yansıtmayı amaç edin­mişti. Hayat pahalılığı, işçi ve memur gibi dar gelirli insanların geçim zorlukları, bunun kar­şısında varlıklıların tüketici yaşamları karika­türlerinde çok sık rastlanan konular oldu. Örneğin, armutun halkın satın alma gücünü aşan bir fiyata yükselmesi üzerine. Cemal Nadir'in karikatürü, bir kilo armut satın almış bir adamın çevresinde, ona ilgi, kıskançlık ve hayranlıkla bakan kalabalığı gösteriyordu. Cemal Nadir iç ve dış siyasetle ilgili olarak da çok etkili karikatürler çizdi. Yoksul ülkelerin zengin ülkelerce sömürülüşünü eleştirdi. "Devletler Hukuku" adlı karikütüründe asla­nın ağzında tilki, tilkininkinde kartal, kartalın ağzında fare, fareninkinde kertenkele, ker­tenkelenin ağzında kurbağa, kurbağanınkin-de örümcek, örümceğinkinde karasinek çize­rek güçlünün güçsüzü egemenliği altına alma­sını çarpıcı biçimde gösterdi.
Günlük gazete karikatürcülüğünü başlatan, karikatürcüler üzerinde derin bir etkisi olan Cemal Nadir'in karikatürleri Amcabey'e Göre (1932), Karikatür Albümü (1933), Karikatür Albümü (1939), Ak'la Kara (1940), Dalkavuk Karikatür Albümü (1943), Seçme Karikatürler Albümü (1944), Harp Zenginleri Karikatür Albümü (1945), Siyasi Karikatürler Albümü (1946) ve Amcabey Albümü (1946) gibi al­bümlerde derlenmiştir.

Cemal Nadir'den 1937

Cemal Nadir Güler
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Doğum 1902 Bursa
Ölüm 1947 İstanbul

Karikatürist. İlk karikatürleri Diken dergisinde yayımlandı (1920). Akşam (1929) ve Cumhuriyet (1943) gazetelerinde çalıştı. Akbaba, Karikatür ve Yücel dergilerinde karikatürleri çıktı. Amcabey adlı bir mizah dergisi çıkardı. Efruz Bey, Amcabey, Akla Kara, Dalkavuk gibi yerli tipleri yaratırken, yumuşak ve eğri çizgiler kullandı. Günlük ve toplumsal olayları, ince bir güldürü - yergi çizgisinde ortaya koydu.