penguen

Sphenisciformes takımını oluşturan 16 kuş türünün ortak adı. Tek bir familya (Spheniscidae) altında toplanan bu hayvanlar suya ve soğuğa en iyi biçimde uyarlanmış kuş grubudur.

Penguenler uçamazlar ve karada güçlükle hareket ederler. Ayakları öbür kuşlara göre vücudun çok gerisindedir. Bu nedenle dik biçimde yürür ve öbür kuşların tersine, ayak parmaklarının ucuna değil ayak tabanlarına basarlar. Yüzme ve dalma becerileri çok gelişmiştir. Büyük bir başkalaşmaya uğrayan kanatları tümüyle yüzmeye uyarlanmış, genel olarak vücut yapıları da su ortamında hareketlerini kolaylaştıracak bir biçim almıştır. Uçabilen kuşların kanatlarına göre daha kısa, yassı ve kalın kemiklerden oluşan kanatları çok kısa tüylerle kaplıdır. Vücut tüyleri de çok kısa ve çok sıktır. Tüylerin kısalığı sürtünmeyi azaltır. Sık tüylerin arasında tutulan hava ise ısı yalıtımında çok önemli bir rol oynar.

Penguenlerin yüzdüğü sular son derece soğuktur. Güney kutbu yakınlarında yaşayan türler sıcaklığı sürekli 0°C’nin altında kalan sularda yüzer. Ama tüylerinin arasında tutulan hava derinin suyla doğrudan ilişkisini tümüyle önlemektedir.
Penguenlerin suda yüzme hareketleri ile uçan bir kuşun havadaki hareketleri özdeştir. Su yüzeyine yakın olarak hızla yüzerken zaman zaman suyun dışına sıçrayarak 1 m’den fazla havada ilerler ve bu arada soluk alırlar. Karada paytak adımlarla yürümelerine karşın kısa bacaklarından beklenmeyecek ölçüde hızlı koşabilirler. Bazen buz üzerinde ilerlerken karın üstü yatıp ayak ve kanatlarıyla yeri iterek kaydıkları görülür.

Penguenler Antarktika’ya yakın bölgedeki adalar ile Afrika-Avustralya, Yeni Zelanda ve Güney Amerika’nın güneyindeki soğuk kıyılarda yuva yaparlar. Yalnız Adelie pengueni (Pygoscelis adeliae) ve imparator penguen (Aptenodytes forsteri) türleri Güney Kutbu’na ulaşabilirler. Galâpagos pengueninin (Spheniscus mendiculus) coğrafi dağılımı ise tropik bölgeyle sınırlıdır.

Bütün penguen türlerinin sırtı siyah, karnı beyazdır. Türler birbirlerinden başlarındaki süsleri ve boyutlarıyla ayrılır. En küçük tür olan küçük mavi penguenin (Eudyptula minör) uzunluğu 40 cm, en büyük tür olan imparator pengueninin uzunluğu 120 cm’dir. Dişi ve erkek arasında renk ve irilik farkı yoktur.

Penguenler birey sayısı yüz binlere ulaşabilen büyük topluluklar halinde yaşar. Penguen sürüleri beslenmek için denize açılır ve haftalarca denizde kalırlar. Besinleri çeşitlidir. Kalamar ve mürekkepbalığı gibi kafadan- ayaklılar, küçük balıklar ve Antarktika sularında bol bulunan bir kabuklu türü olan kril temel besin kaynakları arasındadır. Pars fokları ve katil balinalar ise başlıca doğal düşmanlarını oluşturur.

Penguenler bazen deniz kıyısından oldukça içeride kalan üreme bölgelerinde koloni halinde ürerler. Üreme bölgesine ulaşmak için donmuş deniz üzerinde kilometrelerce yürüdükleri olur. Her yıl aynı yuva yerine gelir ve eski eşleriyle buluşurlar. Dişi yumurtladıktan sonra denize çıkarak 10-20 gün beslenir. Geride bıraktığı 1 ya da 2 yumurtayı erkek ısıtır. Daha sonra dişi dönünce erkek beslenmek üzere denize açılır. Yumurtadan çıkan yavrular erişkinlerin kısmen sindirip kustuğu besinleri yer. Erişkinler biraz büyüyen yavruları, yırtıcılardan korumak ve ısı kaybını azaltmak amacıyla, kreş denen büyük topluluklar halinde bir araya getirir. Kreşin başında birkaç erişkin bekler. Bu arada öbürleri denizde besin arar. Şiddetli fırtınalarda erişkin kuşlar da birbirlerine iyice yanaşarak kümelenirler.