Arama


nünü - avatarı
nünü
Ziyaretçi
14 Nisan 2008       Mesaj #3
nünü - avatarı
Ziyaretçi
Kök Türükçe'de iki türlü n sesi vardı: Biri bugün de kullanılan n, diğeri ise geñizden çıkan nazal ñ sesi idi. Kök Türükler bu sesleri ayrı harflerle yazarlardı. Uygurlar, Kök Türük alfabesini değil, Soğdaklardan aldıkları yabancı bir alfabeyi kullandıkları ve bu alfabe de nazal ñ'yi içermediği için tek bir n harfi kullanmışlardır. Daha soñra Arap alfabesini kullanan Türkler (Karahanlılar, Gazneliler, Selçuklular, Osmanlılar vs...) nazal ñ'yi üstü üç noktalı kef (nazal nûn veya kef-i nûn) ile göstermişlerdir. Türkiye Cumhuriyeti'nde 1 Kasım 1927'de harf devrimi yapıldığında, iki n de tek n'ye indirgenmiş ve o tarihe kadar kullanılan geñizden çıkan nazal ñ sesi dilimizde kaybolmuştur. Ama bu ses Türki cumhuriyetleriñ birçoğunda hala korunmaktadır.

Kök Türükler bu harfi ng olarak okurlardı (tañrı=tengri, dinle=tingle göñül=köngül gibi). Ben de bu kelimeleriñ listesini oluşturmak istedim. Aklıma n'li kelimeler geldikçe Şemseddin Sami'niñ Kamûs-i Türkî sözlüğüne müracaat ederek aşağıdaki listeyi oluşturdum. Listedeki kelimeler günümüz halleriyle yazılmıştır. Zira Kök Türkler devrinde günümüzde d ile başlayan kelimeleriñ çoğunu t ile (demir=temir, dağ=tag damga=tamga dik=tik dokuz=toguz gibi), günümüzde g ile başlayan kelimeleriñ çoğunu ise k ile (geri=keri, göl=köl, göz=köz, güçlü=küçlüg, gün=kün gibi) başlatıyorlardı.

Öz Türkçe'de Nazal Ñ Harfini İçeren Bazı Kelimeler:

Eski Türk Lehçelerinde Var Olan ve Değişim Geçirmiş Haliyle Günümüz Türkçe'sinde de Kullanılanlar:

A añmak, añlamak, añlaşmak, añdırmak, añırmak, alañ
B biñ, beñzemek, biñbaşı, buñamak, beñiz, beñ (yüzdeki)
Ç çeñe, çañ
D deñiz, deñemek, doñmak, deñ, doñdurma, diñlenmek, diñlemek, diñmek, düñür, doñuz (domuz), deriñ
E eñse, eñ (sıfat), eñ, eñgin
G geñiş, geñiz, göñül, geliñ
İ iñlemek, iriñ, iñek
K koñuşmak, koñşu (komşu), koñuk, koñak, kañlu (kağnı), karañlık
O oñur, oñurga (omurga)
Ö öñ, öñce, öñlemek, öñlük, öñcü, öñdin
P pıñar
S soñra, soñ, siñek, siñir, siñsi, siñmek, süñgü, sañsar
T tañ, tañrı, tırñak
Ü üñ, üñlü
Y yeñi, yalñız, yañlış, yañılmak, yalıñ, yañak, yañaşmak, yeñiçeri, yañ, yöñ, yüñ, yeñmek, yañkı, yañsımak

Günümüz Türkçe'sinde Olmayıp Sadece Kök Türükçe'de Olanlar:

beñgü: ebedi; abide, anıt
buluñ: taraf, köşe
buñ: keder, elem, dert, sıkıntı
büñ-: boynuz vur-, tosla-
eñle-: avla-
meñle-: avlan-
kalıñ: mal, servet, çeyiz
kañ: baba
kiñsür-: ayağa kalk-
kiñşür-: kışkırt-; kız-, öfkelen-
köñek: kova
küñ: cariye
küzeñü: çan, zil; ayna
meñ: gıda, yiyecek
meñi: neşe, mutluluk
müñre-: böğür-
neñ: şey, nesne, hiç
neñnen: ne, her ne
oñ-: rengi sol-
öñ: güneşli; renk
öñi: ayrı, başka
öñüş-: yırt-, del-, böl-
örüñ: beyaz, ak
örüñmeg: ışık, beyazlık, nur
kalıñsız: cihazsız
kañ: baba
koñuz: böcek
señün: general
sıñar: yarı, buçuk
siñil: küçük kız kardeş
suña: tuna, erkek ördek
suñur: sungur denilen av kuşu
süñüg: mızrak
süñük: kemik
süñüş-: savaş-
terkiñ: amir
teyeñ: sincap
tiñ: takat, derman, iktidar
toñta-:aşağı iğ-
tüñür: davul
uruñ: memuriyet
ürüñ: beyaz
yañı: gün
yañra-: çınla-
yazıñ-: kabahat işle-
yoñşur-: karıştır-
yürüñ: beyaz, ak

Zarflarda ñ'niñ Kullanılışı:
seniñ ...ñ
oña, onuñla, onuñ, onu, ondan, onları, buña, şuña, baña, saña
...iñ, ...ıñ (kalemiñ, kitabıñ, çocuğuñ)