Lefkoşa
LEFKOŞE olarak da yazılır, Yunanca LEVKOSÎA, Kıbrıs’ta, Kıbrıs Rum Yönetimi ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) arasında bölünmüş başkent.
Kanlı Dere (Pedieos Irmağı) kıyısında, 150 m yükseklikte kuruludur. Kuzeydeki Gime Dağlarıyla güneydeki Karlıdağ (Troödos Dağlan) arasında kalan ve Mesarya (Mesaoria) olarak da bilinen İçova’nm ortasında yer alır. Aynı zamanda bağımsız Kıbrıs Kilisesi’nin başpiskoposluk merkezidir. Kıbns’ın inişli çıkışlı tarihi boyunca Bizans (330-1191), Lusignan kralları (1192-1489), Venedik (1489-1571), Osmanlı (1571-1878) ve İngiliz (1878-1960) egemenliği altında kalan Lefkoşa, hem Doğu, hem de Batı etkisinin izlerini taşır. Kentin Antik Çağda Ledra olan ve Bizans Döneminde Levkosf ya dönüşen adı, Batı dillerine bozulmuş olarak Nicosia biçiminde geçmiştir. İÖ 7. yüzyılda adadaki krallıklardan birini oluşturan Lefkoşa, 4. yüzyılda bir piskoposluk merkezi, 10. yüzyılda da adanın yönetim merkezi oldu. Lusignan krallarından kalan tahkimatın gerisinde daha küçük bir alanı kuşatacak biçimde Venediklilerce yeniden inşa edilen kent surları, 1373’te Cenevizlerin, 1426’da Memlûklerin, 1570’te de OsmanlIların istilasını önleyemedi.
20. yüzyılda kentin sınırlan daire biçimli Venedik surlannın dışına taşarken, sur içindeki eski kent de yeniden inşa edildi. Türkiye’nin 1974’teki müdahalesi sonucunda, eski uluslararası havalimanının da bulunduğu kuzey kesiminin bir bölümü, Kuzey Kıbns Türk Cumhuriyeti’yle Kıbns Rum Yönetimi’ni ayıran BM Kıbns Banş Gücü (UNFICYP) sınır bölgesi içinde kaldı. 1970’lerin ortalarında Lefkoşa’nın Rum kesimine kuzeyden gelen 35 bin kadar Rum göçmen yerleşti.
Lefkoşa’nm en eski yapılarından gotik bir katedral olan Ayasofya, aynı zamanda kentin geçirdiği dinsel ve siyasal değişimi yansıtır. Yapımına 1209’da başlanan ve 1325’te tamamlanan katedral, çeşitli istilacıların yağmalarına uğradıktan sonra 1571’de Kıbrıs’ın en büyük camisine dönüştürüldü. Caminin adı Kıbrıs’ın Osmanlılarca fethi sırasında padişah olan II. Selim’in anısına 1954’te Selimiye olarak değiştirildi.
Kentin iç pazara yönelik hafif sanayi kuruluşları arasında pamuk ipliği ve dokuma imalathaneleriyle sigara, un, konfeksiyon, alkolsüz içki, ayakkabı ve giyim eşyası fabrikaları sayılabilir. Adadaki öteki büyük kentlere karayollarıyla bağlanan Lefkoşa’ nın 33 km kadar güneydoğusundaki Larnaka’da yeni bir uluslararası havalimanı inşa edilmiştir. Kentteki Kıbrıs Müzesi arkeolojik buluntulardan oluşan birçok koleksiyonu barındırır.
İçova’nm büyük bölümüyle güneybatıdaki Karhdağ’ın bir bölümünü kapsayan ve yüzölçümü 2.714 km2 olan eski Lefkoşa ili, günümüzde yönetsel bakımdan iki ayrı ile dönüşmüştür. KKTC’nin denetiminde olan topraklar eski ilin beşte ikilik bölümünü oluşturur. Her iki ili de içine alan bölge batıda Baf (Pafos), güneyde Limasol ve Larnaka, doğuda Gazimağusa (Famagusta), kuzeyde de Girne (Kirima) illeriyle çevrilidir. Bölgenin kuzeybatı bölümü Akdeniz kıyısındaki Güzelyurt (Morfu) Körfezine kadar uzanır. Bölgedeki suları, Güzelyurt Körfezine dökülen dereler ile kuzeye doğru aktıktan sonra doğuya dönerek Gazimağusa iline giren Kanlı Dere ve Çakıllı Dere (Yialias Irmağı) toplar. Nüfusun çoğunluğu başta buğday, arpa, sebze ve meyve üretimi olmak üzere tarımla uğraşır. Ayrıca keçi ve koyun da beslenir. Sanayi un, giyim eşyası, ayakkabı, kozmetik, dokuma ve mensucat fabrikalarıyla plastik eşya, tuğla ve çanak çömlek imalathanelerine dayanır. Karovostasi yöresinde bakır madenleri işletilir.
Bölgenin Güzelyurt, Lefke (Levkâs), Palaihori ve Tymbu’yla karayolu bağlantısı vardır. Kuzeybatıda kısa bir demiryolu hattı Lefkoşa’yı Skuriotissa ve Karavostasi’ye bağlar. Nüfus (1990) Rum kesimi, kent, 168.800; (1990 tah.) il, 230.800; (1992) Türk kesimi, kent, 39.496; (1989 tah.) il, 78.772.
