Çepniler

Oğuzların 24 boyundan biri.

Üçokların Gök Han Oğulları koluna bağlıdır. Ongunu sungurdur (akdoğan). İlhanlı tarihçi Reşideddin, Çepni adının “nerede düşman görse hemen savaşır” anlamına geldiğini belirtir. Çepniler, Anadolu’ya gelen Oğuz boylarının en kalabalıklarındandı. 13. yüzyıl sonlarında yaygın olarak Sinop, Samsun, Ordu yöresine yerleştiler. 14. yüzyılda güçlü yerel egemenlikler kurdular.

Selçuklu tarihçisi İbn Bibi’nin verdiği bilgilere göre Sinop ve çevresinde yaşayan Çepniler, 1277’de Sinop’a saldıran Trabzon İmparatorluğu donanmasına karşı kenti savundular ve saldırıyı püskürttüler. Bu yörede durumlarını güçlendirdiler ve 14. yüzyıldan başlayarak Canik adı verilen ve Samsun’un doğusundan Giresun yöresine kadar uzanan ormanlık bölgeyi yavaş yavaş ele geçirdiler. 14. yüzyılın ortalarında bugünkü Ordu ili ve çevresine Bayramoğlu Hacı Emir adlı bir Türkmen beyi egemen oldu. Hacı Emir Bey 1358’de Trabzon İmparatorluğu’nun topraklarına girdi, Maçka’ya kadar giderek yöreyi yağmalayıp geri döndü. İmparator öteki Türk beylerine yaptığı gibi Hacı Emir Bey’e de kızını vererek Türkmen akınlarını önleme yoluna gitti.

Anadolu’ya gelmeyen Çepnilerin önemli bir bölümü öteki Türkmen toplulukları gibi İran’da yurt tuttular ve Akkoyunlu Devleti’ nin kuruluşuna katıldılar. Çepniler, Akkoyunlulardan sonra İran’da kurulan Safevi Devleti’nin hizmetinde de bulundular. Sa- fevilerin “korucu” denen hassa ordusunun bir bölümü Çepnilerden oluşuyordu.

16. yüzyılda Canik ve Trabzon’da yaşayan Anadolu Çepnilerinin önemli bölümü yerleşik yaşama geçmişti. Osmanlı coğrafyacısı Âşık Mehmed, 16. yüzyıl sonlarında kaleme aldığı Menazırul Avalim adlı kitabında Trabzon ve yöresinde yaşayan halkın önemli bir bölümünün Çepnilerden oluştuğunu ve bölgenin batı ve güneyindeki dağlara Çepni Dağları dendiğini belirtir.

16. yüzyıl Osmanlı tahrir defterlerinde öteki Türkmen toplulukları arasında dağınık olarak Çepnilere de rastlanır. Bu yüzyılda Çepni boyundan oymakların Halep Türkmenleri, Ulu Yörük, Dulkadırlı, Bozok, Atçeken topluluklarıyla birlikte yaşadığı görülmektedir. 1691’de zorunlu olarak Rakka’ya yerleştirilen Türkmen toplulukları arasındaki Çepni oymaklarının bir bölümü 1728’de Anadolu’ya dönüp Turgutlu ve Bergama yöresine yerleştiler. 16. yüzyılda Anadolu’da Çepnilere ait 43 yer adı varken bu sayı 20. yüzyıl ortalarında 36’ya inmiştir.