Lösemi nedir?

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA LÖSEMİLER:
Çocukluk çağındaki kanser vakalarının %35'ini lösemiler oluşturur ve birinci sıradadır. Lösemiler hücre cinsine göre; ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi) ve AML (Akut Myeloblastik Lösemi) olmak üzere 2 ana gruba ayrılır. Kendi içlerinde de alt sınıflar tanımlanabilir.Türkiye'de her yıl 16 yaşın altında 1200-1500 yeni lösemili çocuk vakası bildirilmektedir.

Lösemi nedenleri henüz tam olarak aydınlatılmamıştır. Sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmelerle; genetik yatkınlıklar, radyasyon, benzen ve türevleri (bali, vs.), böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden oldukları çalışmalarla gösterilmiştir. Lösemi her yaşta görülmektedir. En sık çocukluk çağında 2-5 yaşlarında artmaktadır. 1 yaşın altında, 10 yaşın üstündeki yeni vakalarda tedaviye cevap azalmaktadır.
Herhangi bir etkiyle damarlarımızda dolaşan kanın esas yapım yeri olan kemik iliğimizdeki ana hücrelerde oluşan şifre değişikliği ile blast adını verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerinde artış meydana gelmektedir. Bu hücreler hızla yayılarak kemik iliğini, lenf bezlerini, dalağı, karaciğeri, bey,n ve merkezi sinir sistemini tutmaktadır.

Löseminin dört ana tipi vardır

ALL (Akut Lenfoblastik Lösemi)
Çocuk ve gençlerde en sık görülen lösemi tipidir. Yetişkinlerde de görülür. Lenfositlerin çok hızlı ve olgunlaşmadan çoğalmasıyla kendini gösterir. Bu yoğunluk da kemik iliğinin sağlıklı kan hücresi üretememesine neden olur.Akut terimi kısa sürede tedavi safhasına geçilmediği taktirde birkaç hafta gibi bi sürede ölümle sonuçlanabilen hastalıklarda kullanılır.

AML (Akut Myeloblastik Lösemi)
Genellikle yetişkinlerde görülen bir lösemi tipidir. Kırmızı kan hücrelerinin ve trombositlerin çok hızlı ve olgunlaşmadan çoğalmasıyla kendini gösterir. Bu yoğunluk da kemik iliğinin sağlıklı kan hücresi üretememesine neden olur.

KLL (Kronik Lenfoblastik Lösemi)
Genellikle 55 yaş üstü yetişkinlerde görülen lösemi tipidir. Ender olarak genç yetişkinlerde görülmekle birlikte çocuklarda görülmez. ALL'ye oranla olgunlaşmış ancak yine de normal olmayan lenfosit çoğalması ile kendini gösterir ve bu hücreler normal hücrelere göre çok daha yüksek oranlarda üretilirler. Gelişimi ayları veya yılları bulabilir.

KML (Kronik Myeloblastik Lösemi)
Genellikle yetişkinlerde görülür. Çok ender olmakla birlikte çocuklarda da görülebilir. AML'ye oranla olgunlaşmış ancak yine de normal olmayan kırmızı kan hücresi ve trombosit çoğalması ile kendini gösterir ve bu hücreler normal hücrelere göre çok daha yüksek oranlarda üretilirler. Gelişimi ayları veya yılları bulabilir.
Kesin nedenleri bilinmemekle birlikte hem genetik hem de çevresel faktörlerin önemli rol oynadığı düşünülmektedir. Somatik hücrelerdeki DNA'larda meydana gelen mutasyonlar onkogenlerin aktive olması ya da tümör baskılayıcı genlerin inaktive olmasına neden olur. Böylece hücre ölümünün ve bölünmesinin regülasyonu hasara uğrar. Bu hasara genetik sebeplerin dışında, petrokimyasalların, radyasyonun, kanserojen maddelerin ve bazı virüslerin (örn. HIV) neden olduğu düşünülmektedir.

BELİRTİLERİ:

Çocuklarda lösemi hastalığının belirtileri:

• İştahsızlık
• Kansızlık
• Zayıflama
• Bacaklarda kemik ağrıları
• Cilt altında kanamaları (kırmızı noktalar veya morarmalar)
• Burun ve dişeti kanamaları
• Ateş

ilk gözlenen bulgulardır.Ayrıca yayıldığı organlara ait belirtiler, örneğin başağrısı, kusma, karın ağrısı, görme bozuklukları önem taşıyabilir. Bu yakınmalarla müracaat ettikleri çocuk hematoloji (kan hastalıkları) uzmanlarınca yapılan muayenede çoğunlukla karaciğer ve dalak büyümesi, lenf bezlerinde genişleme, kanama bulguları tespit edilebilir.
Yapılan kan, kemik iliği, hücre tipini belirleme ve genetik tetkikler sonucu kesin tanı konulabilir.
Tanıdaki ayrıntılı testler genellikle lösemi tiplerini, tedavi prensiplerini belirlemede yardımcı olacaktır.

TEDAVİSİ

Tedavi öncelikle genel durumun düzeltilmesi yöntemleri ile başlar. Bu safhada kan veya kanın içindeki özel hücrelerini donörlerden (gönüllü kan verici kişi) alınarak lösemili hastaya verilmesi, enfeksiyon mevcutsa gerekli mücadelelerin yapılması, böbreklerin, karaciğer ve kalbin kemoterapi ilaçlarının yan etkilerinden korunma önlemlerinin alınması çok önemlidir.
Ayrıca hastaların ve ailelerin hastalık hakkında bilgilendirilmesi, löseminin umutsuz değil, tersine iyi bir tedavi ve moral desteği ile lösemide %85'lere varan oranda iyileşmenin sağlandığının açıklanması tedavinin ikinci basamağıdır.

TEDAVİ ESASLARI ve İLK TEDAVİ:
Çok yüksek doz, birbirinden farklı en az 6 çeşit ilacın 4-6 hafta içerisinde damardan ve ağızdan verilmesidir. Burada amaç, blast adı verilen kötü huylu ana hücrelerin yok edilmesidir.

Ancak bu kemoterapi ilaçları, maalesef yalnızca kötü hücreleri etkilememekte, vücudumuzun iyi, faydalı hücrelerini de yok etmektedir. Bu nedenle, çocuklarımızın saçları dökülmekte, ağızlarında, bağırsaklarında yaralar açılmakta, halsizleşmektedirler. Yine, vücudumuzu enfeksiyonlara karşı koruyan savunma hücreleri de ilaçlarla yok edildiğinden immün sistem yıkılmakta, en ufak bir mikrop, hastalık etkeni dahi tüm vücuda yayılıp ağır ateşli enfeksiyonlara neden olmaktadır.

Bu nedenle lösemili çocuklarımız etraflarındaki insanlardan, havadan, sudan mikrop almamak ve korunmak için maske takmaktadırlar.