Eğitim Teknolojisi

Eğitim Teknolojisi Nedir?

Eğitim teknolojisi kavramı üzerinde kesin hatlarla çizilmiş tek bir tanım yoktur. Eğitim teknolojisinin hızlı değişim ve gelişimi bu kavramın tek bir tanımla sınırlı kalmasını engellemektedir. Belirli bir dönem için yapılan eğitim teknolojisi tanımına bilimsel ve teknolojik alandaki gelişmeler paralelinde sürekli yeni tanımlar eklenmektedir. Eğitim teknolojisinin anlamı başlangıçta araç gereç ile sınırlı iken bugün ortam, teknolojik sistem, disiplin ve performans mühendisliği anlamında geniş kapsamlı bir eğitim alanını ifade etmektedir. Bu teknoloji bugünkü durumuna hızlı ve sürekli bir gelişim sonucunda erişmiştir. Eğitim teknolojisi alanındaki bu hızlı değişme ve gelişmenin doğal bir sonucu olarak da kavram içindeki bazı terimlerin yapı ve işlevlerinde kapsam yönünden bir genişleme meydana gelmiştir. Örneğin farklı terimlerde dikkati çeken “araç”, “ortam”, “teknoloji” ve “sistem” sözcükleri bu alanın önceleri çok sınırlı düzeyde mekanizmalarla ilgili olduğu, daha sonra alanın kapsamının genişlemesi sonucu “araç” yerine “ortam” sözcüğünün benimsendiği, daha sonraki gelişim evresinde ise “ortam” yerine “teknoloji” kavramının kullanılmaya başlandığı ve sonuçta alanın “sistem” kavramı ile ifade edilme düzeyine eriştiği ve kapsamının genişlediği ve bu gelişime koşut olarak yapı ve işlev değişikliğine uğradığı görülmektedir. Örneğin, “görsel işitsel araçlar” terimi eğitimde göze kulağa hitap eden öğrenme-öğretme yardımcıları anlamını ifade etmektedir. Oysa “eğitim ortamları” terimi, öğretme-öğrenme etkinliklerinin meydana geldiği çevre ve bu çevre içindeki tüm eğitim araçlarını içerdiği gibi araç öğesinin ötesinde fizik mekân ve fizik mekân içinde özel donanım unsurlarını da kapsamına alan bir anlam taşımaktadır. Öte yandan “eğitim ya da öğretim teknolojisi” terimi ortam boyutunu da içeren bir yapıyı temsil etmektedir. Bu yapı içinde ilgili bilginin işe koşulması, araç, gereç, yöntem, teknik organizasyon, yönetim, süreç gibi unsurlar yer almaktadır. “Öğretim sistemleri tasarımı” terimi ise, öğretim ya da eğitim teknolojisi deyimlerinin de ötesinde yapıyı oluşturan öğelerin, kendi içinde bütünlüğünü ve aralarındaki işlevsel ve organik bütünlüğü vurgulayan daha karmaşık bir yapıyı ifade etmektedir. “Eğitimde teknoloji” deyimi de, genel olarak teknolojik ürünlerden eğitim alanında çeşitli hizmetlerde yararlanma anlamında bir terimdir. Öte yandan “öğretim teknolojisi”, “öğretimin”, eğitimin bir alt kavramı olduğu anlayışına dayalı olarak ve belirli öğretim disiplinlerinin kendine özgü yönlerini dikkate alarak düzenlenmiş teknoloji ile ilgili bir terimdir. Bu alanda sıkça kullanılan “Programlı öğrenme” kavramı ise; düşük düzeyde olan bilişsel özel hedeflerin gerçekleşmesinde kullanılmıştır. Öğretmen bulunmadan öğrenmenin gerçekleştiği bir bireysel ve bağımsız öğrenme türüdür. Yani; öğrencinin bazı etkinlikleri gerçekleştirmesi ile yapılan bir öğrenmedir. Programlı öğrenmede izlenmesi gereken aşamalar önceden belirlenerek öğrencilere uygulanmaktadır. Hazırlanması zor ve dolayısıyla da uzmanlık gerektirmektedir. Bu da külfetini yükseltmektedir. Değerlendirmesi uzun zaman almaktadır. Eğitim teknolojisinin tanımını yapmadan önce bu kavramı oluşturan “eğitim” ve “teknoloji” alt kavramlarına kısaca tekrar değinelim. Bilindiği gibi eğitim, davranış geliştirme, yetenek geliştirme, bilgi, beceri ve tutum kazanma sürecidir. Teknoloji ise en genel anlamda kazanılmış yeteneklerin işe koşulması ile doğaya egemen olmak için gerekli işlevsel yapılar oluşturma olarak ifade edilebilir. Eğitim teknolojisi alanındaki kitap, makale ve araştırmalar, bize eğitim teknolojisinin birçok tanımını vermektedir. Bunlardan bazılarına aşağıda değinilmektedir. Genelde eğitime, özelde öğrenme durumuna egemen olabilmek için ilgili bilgi ve becerilerin işe koşulmasıyla öğrenme ya da eğitim süreçlerinin işlevsel olarak yapısallaştırılmasıdır. Öğrenme-öğretme süreçlerinin tasarımlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi işidir. Neville (1977:14), “Eğitim Teknolojisinin Öğretmen Eğitimindeki Rolü” başlıklı kitabında İngiliz Eğitim Teknolojisi Derneği’nin tanımını aşağıdaki gibi aktarmaktadır: “Eğitim teknolojisi; insanlar için öğrenmeyi iyileştirmek, sistemleri, yöntemleri ve araçları geliştirmek, uygulamak ve değerlendirmektir.” Mitchell (1978:325), eğitim teknolojisini aşağıdaki gibi tanımlamaktadır:

“Belli eğitim ürününü gerçekleştirmek için kaynaklar belirlendiği zaman, uygulaması mümkün olan tüm eğitim sistemlerini, yöntemlerini düzenleme ile ilgilenen (eğitimde) bir araştırma ve uygulama alanıdır.”

Rowntree (1979:1), aşağıdaki tanımı benimsemektedir:

“Eğitim teknolojisi; öğretim programları, öğrenme deneyimleri ve onlarla ilgili olan pratik problemleri tasarım, değerlendirilme ve geliştirilmesidir.”

El Ahmed ve arkadaşları (1987:385), 17–22 Mart 1979 yılında Bağdat’da düzenlenmiş olan “Arap Âleminde Eğitim Fakülteleri Eğitim Teknolojisi Programları Yönetimi Sempozyumu”nda özetlenen eğitim teknolojisi tanımını aktarmaktadır.

“Daha etkili ve yeterli bir öğrenmeye ulaşmak için insani ve insani olmayan materyalleri kullanarak değişik bilgi alanlarında araştırma sonuçları temelleri üzerine kurulan belirli özel hedefler ışığında eğitim-öğretim süreçleri tasarımında, uygulamasında, değerlendirilmesinde sistemli ve programlı bir süreçtir.”

Alkan (1984:14–17), aşağıdaki geniş kapsamlı tanımı vermektedir:

“Eğitim ile ilgili kuramların en etken olumlu uygulamalara dönüştürülmesi için personel, araç-gereç, süreç ve yöntemlerden oluşturulmuş bir sistemler bütünüdür.”

Carter ve Burton (1988:13), İngiliz Eğitim Teknolojisi Derneği’nin aşağıdaki yeni tanımını vermektedir:

“Eğitim teknolojisi, öğrenme sistemlerini planlayan, mümkün olan tüm yöntemlerini, kaynaklarını, iletişim araçlarını çizen, en etken ve olumlu öğrenmeyi sağlamak için varolan yaratıcı öğretim tekniklerini tamamlayan bir bilim dalıdır.”

Cisele ve Cisele (1990:4), eğitim teknolojisi için aşağıdaki tanımı vermektedir:

“Daha etkili bir öğretim ve öğrenmeyi gerçekleştirmek için insani ve insani olmayan kaynaklar arasındaki ilişkileri güçlendirmek amacıyla insan öğrenmesi ve iletişim ile ilgili araştırmalarla dayanan, özel hedefler şeklinde tüm öğrenme ve öğretim süreçlerinin tasarım, uygulama ve değerlendirmesinde kullanılan sistemli bir yöntemdir.”

Rıza (1997), eğitim teknolojisinin birçok tanımını sergiledikten sonra aşağıdaki tanımı geliştirmiştir:

“Eğitim teknolojisi; değişik bilimlerin verilerini, özel hedef, yöntem, araç ve gereç, ölçme ve değerlendirme gibi eğitimin geniş alanlarında uygulamaya koyan, uygun maddi ve manevi ortamlarda insan gücünün en iyi şekilde kullanılmasını, eğitim sorunlarının çözümlenmesini, kalitenin yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını sağlayan bir sistemler bütünüdür.”

Bu tanımların ışığında bugünkü anlamıyla eğitim teknolojisi; insanın öğrenme olgusunu tüm yönleriyle sistematik ve bilimsel olarak analiz etmek ve bunlara çözümler getirmek üzere ilgili tüm öğeleri (insan gücünü, bilgiyi, yöntem ve teknikleri, araç-gereçleri ve gerekli düzenlemeleri) işe koşarak uygun tasarımlar geliştiren, uygulayan, değerlendiren ve yöneten eğitim bilimleri ile ilgili bir teknolojidir. Diğer bir ifade ile eğitim teknolojisi; öğrenme-öğretme süreçleri ile ilgili özgün bir disiplindir.

Teknoloji-Eğitim İlişkisi
Eğitim ve teknoloji insan yaşamının daha etken duruma getirilmesinde önemli rolü olan iki temel öğedir. Her iki öğe de insanın doğal ve sosyal çevresine egemen olma yönünde gösterdiği çabalarda başvurduğu iki temel araç olmuştur. Eğitim, insanın doğuştan kazandığı gizil güçlerin ve yeteneklerin açığa çıkarılmasına, onun daha güçlü, daha olgun, yaratıcı ve yapıcı bir varlık olarak gelişme ve büyümesine hizmet etmiştir. Teknoloji ise, insanoğlunun eğitim yoluyla kazandığı bilgi ve becerilerden daha etken, daha verimli biçimde yararlanabilmesinde, onları daha sistemli ve bilinçli olarak uygulayabilmesinde yardımcı olmuştur. Böylece eğitim ve teknoloji insanoğlunun mükemmelleştirilmesi, kültürlenmesi, doğaya ve çevresine karşı etken ve nüfuzlu, egemen bir unsur haline gelmesinde etken olmuştur. Bir kültürel ortam için gerekli genel eğitim formasyonu sağlama eğitim-teknoloji ilişkisinin kültürel yönünü oluşturmaktadır. Bir teknolojinin gereksinim duyduğu nitelikteki insan gücünü yetiştirme işi eğitim ve teknoloji arasındaki ilişkilerin ikinci yönünü oluşturmaktadır. Teknolojinin eğitime uygulanması ya da teknolojik olanaklardan eğitim alanında yararlanma biçimi eğitim-teknoloji ilişkisinin üçüncü yönüdür. Bu duruma göre gelişen bir teknoloji ve teknolojik ortamda yaşayacak bireylere gerekli genel yetenekleri kazandırma, o ortamın gerektirdiği niteliklere sahip insan gücü yetiştirme ve teknolojik olanaklardan yararlanma olmak üzere eğitimi üç yönde etkilemektedir.

MsXLabs Üye Girişi