Ferid Paşa (DAMAT)
tam adı MEHMED FERİD PAŞA
(d. 1853, İstanbul - ö. 6 Ekim 1923, Nice, Fransa),
son Osmanlı sadrazamlarından.
Kurtuluş Savaşı’na karşı takındığı düşmanca tutumla tanınmıştır. Şûra-yı Devlet (Danıştay) üyesi, Arnavut asıllı Seyyid Haşan İzzet Efendi’nin oğludur. Paris, Berlin, Petersburg ve Londra elçiliklerinde kâtiplik yaptı. Sultan Abdülmecid’in kızı ve VI. Mehmed’in kız kardeşi Mediha Sultan’la evlenerek saraya damat oldu. Bir ara İttihat ve Terakki Cemiyeti ile ilişki kurduysa da kısa süre sonra cemiyete karşı tavır aldı. 11 Kasım 1911’de oluşturulan, İttihat ve Terakki karşıtı Hürriyet ve İtilaf Fırkası kurucuları arasında yer aldı, fırkanın ilk başkanı oldu (25 Kasım). Bu görevi Haziran 1912’ye değin sürdürdü.
İttihat ve Terakki’nin iktidarı döneminde (1913-18) siyasal yaşamda pek etkin olmayan Ferid Paşa, Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenilgiyle çıktığını belgeleyen Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasından sonra farklı tarihlerde beş kez sadrazamlığa getirildi (10 Mart, 19 Mayıs 21 Temmuz 1919, 5 Nisan ve 31 Temmuz 1920). Sadrazamlığı sırasında Osmanlı delegasyonu başkanı olarak Paris Barış Konferansına (1919) katıldı. İtilâf devletlerinin Osmanlı topraklarında giriştiği işgali durdurmak amacıyla başlatılan ulusal direnişe karşı çıktı.
Bu amaçla toplanan Sivas Kongresini engellemeye çalıştı. Ulusal direnişin askeri gücü olan Kuva-yı Milliye’ye karşı Kuva-yı İnzibatiye’yi örgütledi. Nemrut Mustafa Paşa divanından Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında idam kararlan çıkarttı. Ülkenin paylaşılmasını öngören Sevres Antlaşmasinm (1920) hazırlıklanna katıldı. Kuva-yı Milliye’nin gücünü görerek Mustafa Kemal’le anlaşmaya çalışan, bu nedenle Ankara ve İstanbul hükümetlerinin uzlaşmasını isteyen İtilâf devletlerinin baskıları sonucunda, beşinci kez getirildiği sadrazamlıktan, 17 Ekim 1920’de ayrılmak zorunda kaldı. Kurduğu bütün hükümetlerde hariciye nazırlığını, son iki hükümette de buna ek olarak harbiye nazırlığını üstlenen Ferid Paşa, Kurtuluş Savaşı’nın başarısının kesinleştiği günlerde, 21 Eylül 1922’de ailesiyle birlikte yurtdışına çıkarak Fransa’ya yerleşti.
