ORUÇ REİS

türk denizci
(Midilli 1474 - Tlemsen, Cezayir, 1518).

Tımarlı sipahilerden Nurullah Yakup’un dört oğlundan İkincisi. Fatih Sultan Mehmet döneminde sipahi olarak Midilli’nin fethine katılan (1462) ve daha sonra adada çömlekçilikle uğraşan babasının yanında çalıştı. On sekiz yaşında denizciliğe heveslenerek kardeşi ilyas ile birlikte Anadolu, Suriye ve Mısır kıyılarında korsanlığa başladı. Trablusşam üzerine yaptığı seferden dönerken, bir Rodos şövalyeleri filosunun saldırısına uğradı. Savaş sonucunda kardeşi ilyas şehit olurken, kendisi de yaralanarak tutsak düştü ve Bodrum lâlesinde hapse atıldı. Bir süre sonra kardeşi Hızır'ın (sonradan Barbaros Hayrettin Paşa) ödediği fidye karşılığında tutsaklıktan kurtulan Oruç, Mısır Memluklart’nın hizmetine girerek kadırga reisliği yaptı.

Bayezit ll'nin büyük oğlu olan Antalya sancakbeyi Korkut Çelpbi'ye başvurarak edindiği 18 oturaklı bir gemiyle yeniden korsanlığa başladı ve Rodos şövalyelerine göz açtırmadı. Ancak, bir kıyıda demir üstünde yatarken, şövalye gemilerinin ani baskınına uğradı. Kendisi kıyıya çıkıp kurtulduysa da gemisi şövalyelerin eline geçti. Yine Korkut Çelebiden sağladığı 24 oturaklı bir kadırgayla bu kez korsanlık eylemlerini İtalya kıyılarında sürdürmeye koyuldu. Tahta çıkan Selim Tin, ağabeyi Korkut Çelebi’yi öldürtmesi ve şehzadenin yandaşlarını tasfiyeye başlaması üzerine (1512) üslendiği Midilli'den ayrılarak önce İskenderiye'ye, sonra da Gabes körfezinde, Trablusgarp ile Tunus arasında bulunan Cerbe adasına göçtü; burasını kendisine merkez yaptı. Daha sonra Rumeli kıyılarıyla Ege adaları arasında korsanlık yapan Hızır Reis’i de yanına çağırdı ve iki kardeş bundan böyle Akdeniz'de birlikte çalışmaya başladılar. Korsan filosunun komutanlığı, türk leventlerinin “Baba Oruç” dedikleri ve kardeşine oranla daha deneyimli olan Oruç Reis’e verildi.

Kuzey Afrika kıyılarına sürekli baskınlar düzenleyen Oruç Reis, korsanlıktan elde edilen ganimetin beşte birini Tunus sultanı Ebu Abdullah'a vermek koşuluyla Tunus limanı ağzındaki Halk el-Uved kalesinde barınma izni aldı (1513). Akdeniz’de venedik, transız, İspanyol savaş ve ticaret gemilerini batırarak ya da ele geçirerek kazandıkları başarılarla büyük servet ve ün sağlayan kardeşler Kurtoğlu Muslihittin, Aydın, Turgut, Muhittin, Piri gibi türk korsan reislerinin de gemileriyle kendilerine katılmaları üzerine filolarını iyice güçlendirdiler. Bu arada, Yavuz Sultan Selim’e değerli armağanlar göndermeyi unutmayan Oruç Reis, karşılığında padişahtan gemi ve asker yardımı aldı (1515).

Ertesi yıl Cezayirlilerin yardım çağrısını kabul ederek İspanyolların üzerine yürüyen iki kardeş çok şiddetli savaşlar sonunda Şerşel ve Cezayir kentlerini ele geçirdiler (1516). Kendisini Cezayir emiri ilan eden Oruç Reis, kentin karşısındaki Pehon adasına sığınan ve daha sonra yardım alarak Cezayir'e karşı saldırıya geçen ispanyollar' la savaşırken tek kolunu ve ağabeyi ishak’ı yitirmesine karşın, düşman kuvvetlerini püskürtmeyi başardı. Cezayir'i denizden ve yalnız kendi güçleriyle alamayacaklarını anlayan İspanyollar, kendi korumaları altındaki Tlemsen emirini kenti karadan ele geçirmekle görevlendirdiler.

Bunu haber alan Oruç Reis, ani bir baskınla Tlemsen’i zapt etti (1517). Kaçıp ispanyollar’a sığınan Tlemsen emiri, onlar sayesinde yerliler ve İspanyol askerlerden oluşturduğu bir orduyla önce Kalat ül-Kıla'yı türk korsanlarından geri aldı; ardından daTlemsen'i kuşattı. Kuşatmanın uzaması üzerine Garcia di Tineo komutasında yeni bir İspanyol birliği de bu kuvvetlere katıldı. Yedi ay süren bir kuşatmadan sonra yanındaki son 40 leventle umutsuz bir huruç (çıkış) hareketine girişen Oruç Reis, peşini bırakmayan düşman askerleriyle vuruşarak öldü. Hızır Reis (Barbaros Hayrettin Paşa) Cezayir emiri olarak ağabeyinin yerine geçti (1518).