ardıç

servigiller (Cupressaceae) familyasının Juniperus cinsini oluşturan,
kışın yaprak dökmeyen 60-70 kadar ağaç ve çalı türünün ortak adı.

Bütün kuzey yarıküreye yayılmış olan ardıçın genç yaprakları iğne biçimindedir. Tığ biçimini alan olgun yapraklar ise ya ikişer ikişer ya da üçlü halkalar biçiminde dizilmiştir. Bazı türlerde, yuvarlak ya da dört köşe dalcıklara sıkıca yapışık, genellikle bir yağbezi taşıyan, küçük pul biçiminde yapraklar bulunur. Erkek ve dişi üreme organları genellikle ayrı bitkiler üstündedir (ikievcikli). Kırmızımsı kahverengi ya da mavimsi renkteki kozalaklar üzümsü meyve tipindedir ve üstü genellikle gri, mumsu bir kabukla örtülüdür. En erken bir, en geç üç mevsimde olgunlaşan kozalaklarda 1-12 (genellikle 3) tohum bulunur.

Adi ardıç (7. communis), yerde yayılan bir çalıdır; kuzey yarıküredeki kayalıklı topraklarda yaygın olarak yetişir. Ayrıca birçok süs çeşidi geliştirilmiştir. Bu türün meyvesi, başta cin olmak üzere çeşitli alkollü içkilere ve yiyeceklere koku ve tad vermek için kullanılır. Ardıç meyvelerinin baharlı, hoş bir kokusu ve hafif ekşimsi bir tadı vardır. Geyik eti gibi ağır kokulu et yemeklerine, soslara, dolma içine, salamura ete, likör ve bitterlere çeşni vermek için kullanılır.

Kuzey Amerika’nın doğuşunda yetişen ve önemli bir süs ve kereste ağacı olan kurşunkalem ardıcının (7. virginiana) kokulu odunundan dolap, çit kazığı ve kurşunkalem yapılır. Orta Avrupa’da yetişen kara ardıç ya da sabin ardıcı (7. sabina), Asya’nın doğusunda yetişen Çin ardıcı (7. chinensis) ve Kuzey Amerika’nın doğusunda yetişen 7. horizontalis sevilen süs ağaçlarıdır. İspanya ve Portekiz’in reçine ardıcı (7. thurifera) ile Akdeniz yöresinin Finike ardıcı (7. phoenicea) bazen tütsü olarak kullanılır. Akdeniz havzasında ve Kafkasya’da yetişen katran ardıcından (7. oxycedrus) deri hastalıklarına karşı kullanılan bir katran (ardıç katranı) elde edilir.

Kuzey Yarıküre’nin birçok yerinde olduğu gibi Anadolu’da da yüksek dağlarda yetişen cüce ya da bodur ardıç (7. nana) geniş alanları bir örtü gibi kaplar ve toprak kaymasını, çığ oluşumunu engeller. Anadolu’da katran ardıcından sonra en yaygın ardıç türü olan boz ardıç (7. exelsa) ve adını hoş kokulu odunundan alan kokulu ardıç (7. foetidissima) öbür önemli türlerdir. Kozalak tohumlarının farklılığına karşın bazı uzmanlarca bir ardıç türü olarak kabul edilen andız ağacı (7. drupacea ya da Arceuthos drupacea) ise en çok Güney Anadolu dağlarında, Lübnan ve Suriye’de yetişir.

Çeşitli ardıç türlerinin odunundan ve yapraklarından damıtına yoluyla elde edilen ardıç esansı, parfümlerin ve idrar söktürücü ilaçların yapımında kullanılır.