ALTINORDU DEVLETİ
13. yüzyıl ortaların dan 16. yüzyıla kadar Doğu Avrupa ile Volga boylarında egemenliğini sürdüren bir Moğol-Türk devletidir. Moğol İmparatoru Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında bölmüş ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han'ın batı seferleriyle genişleyen bu topraklar sonradan Batu Han ile ağabeyi Ordu arasında bölüşüldü.
Balkaş ve Aral gölleri arasındaki alan ile Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Ordu'nun, Harezm ve yeni alınan topraklar Batu'nun yönetimine verildi. Ordu'nun yönetimindeki doğu bölgesine Akordu, Batu'nun yönetimindeki batı bölgesine de önce Gökordu, bir süre sonra Altınordu adı verildi.
Batu Han, Volga Irmağı'nın aşağı havzasındaki Saray kentini kendine başkent yaparak ülkesinin topraklarını alabildiğine genişletti. Devletin sınırlan Kıpçak bozkırlannı, Volga' nın aşağı ve orta havzasını, Seyhun ve Volga ırmakları arasındaki Aral Gölü yöresini, Kafkaslar'ın Azerbaycan'a kadar olan kesimini, Lehistan ve Litvanya'yı kapsıyordu. Altınordu Devleti görünüşte Moğol İmparatoru Büyük Kağan'a bağlıydı. Ama gerçekte tümüyle bağımsız bir yönetim kuran Batu Han devletini Moğol İmparatorluğu'nun kurallarına göre örgütleyerek kendisine ve Altınordu hanlarına büyük bir saygınlık kazandırdı.
1255'te Batu Han ölünce yerine Berke Han geçti. İslam dinini benimseyen Berke Han zamanında Altınordu Devleti İlhanlılar ile savaştı ve Bulgaristan'a saldıran Bizans ordusunu bozguna uğrattı.
Berke Han'ın ölümünden sonra tahta çıkan Mengü Timur Han, Özbek Han ve Canıbek Han dönemlerinde çok güçlenen Altınordu Devleti Canıbek Han'ın ölümünden sonra başlayan taht kavgalarıyla sarsıldı. 1380'de Timur'un desteğiyle tahta çıkan Toktamış Han bu çatışmalara son vererek birliği sağladı. Ama bir süre sonra Toktamış Han ile arası açılan Timur, topraklarına katmak üzere bu ülkeye iki sefer düzenledi. Bir yandan Timur' un saldınlan, öte yandan Moğol prensleri arasındaki taht kavgalannın alevlenmesi Altınordu Devleti'ni güçsüz düşürdü. Böylece birlik ve bütünlüğü bozulan devletin toprakları 1437'den başlayarak beş ayrı hanlığa bölündü: Kazan, Kınm, Astrahan, Nogay ve Sibirya hanlıkları. 1502'de Kırım Hanlığı kalan son toprakları da alarak Altınordu Devleti'ni tarihten sildi.
Altınordu Devleti'nde en yetkili organ soyluların oluşturduğu Kurultay'dı. Kurultay toplantılarında ülke sorunları tartışılarak karara bağlanırdı. Topraklar ve otlaklar Moğol soylularının elindeydi. Aileler bağlı olduklan soyluların topraklarını işler, ürünlerin belirli bir bölümünü beye verir ve bu toprakların dışına çıkamazlardı.
Altınordu Devleti ayrıca Mısır Memlûklan, Cenevizliler ve Anadolu Selçukluları ile ticari ilişki içindeydi ve alışveriş merkezi olan kentler ile ürünlerin dış ülkelere pazarlandığı liman kentleri çok gelişmişti.
Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
