FİLDİŞİ KIYISI

Batı Afrika'da devlet, Atlas okyanusu kıyısında, Gine körfezinde, B.'sında Liberya ve Gine, K.'inde Mali ve Burkina Faso, D. sunda Gana vardır; 322 000 km2; 12 464 000 nüf. (1991). Başkenti Yamusukro (1983'ten beri). Resmi dili fransızca.

COĞRAFYA

Yüzey şekillerinin büyük bölümü, K.’e doğru bir şev biçiminde, G.'e doğruysa ovalar halinde gelişen bir platodan oluşur. Tek dağlık bölge Man'dır; ama buradaki dorukların yüksekliği 1 300 m'yi geçmez. Birbirine paralel akan ırmaklar (Como, Bandama), sığ kıyılar, denizkulakları, kıyı şeritleri oluşturarak denize döküldüklerinden gemiyle içerilere kadar girme olanağı vermezler. Bütün ülkeyi kaplayan ekvator ormanlarının ağaçlı savana dönüştüğü ülkenin kuzey kesimi bir yana bırakılırsa, Fildişi Kıyısı'nda sıcak ve yağışlı bir iklim egemendir. Halk animisttir, resmi dil fransızcanın yanı sıra, kıyı kesiminde kva, iç kesimde sudan dili lehçeleri konuşulur.

Ülke ekonomisinin temeli tarıma dayanır; tarım işletmelerinde elde edilen ürünler, GSMH’nın üçte birine eşit değerdedir: kakao (dünyada birinci, 1990-91'de 740 000 t), kahve (dünyada beşinci, 1990-91'de 220000t), muz(1030 t), ananas (152 400 t dışsatım), pamuk (240 000 t), manyoka (1 300 000 t), pirinç (600 000 t), şeker (140 000 t) ve mısır (480 0001). Ayrıca mobilya yapımında kullanılan tahtalar da ülkenin temel döviz kaynaklarından biridir. Hayvancılığa gelince, ülkede 1989 yılı rakamlarıyla 1 500 000 baş koyun, 991 000 baş sığır, 450 000 baş domuz, 1 500 000 baş keçi vardır. Manganez, altın ve elmas başlıca yeraltı kaynaklarıdır. Bia üzerinde yapılan hidroelektrik santralı, ülke sanayisinin gelişmesine büyük katkılarda bulunmuştur. Sanayi daha çok tarım ürünlerini dönüştürmeye dayanır. Özet olarak, Fildişi Kıyısı'nın ekonomisi, zenci Afrika ülkeleri arasında en dengeli ekonomidir.

TARİH

AvrupalIlar bu ülke ile ciddi olarak 1842’den sonra ilgilenmeye başladılar. Grand-Bassam ve Assinia yöresindeki kıyı göllerinin keşfedilmesi sömürgecilerin dıkkatlerini bu yöne çekti. Fransa II. imparatorluk döneminde ülkeyi ele geçir di. Ancak resmi bir transız sömürgesi yalnız 10 mart 1893 genelgesinden sonra kuruldu. Yine de vali Bınger ve albay Monteil'in kral Samory Tourö'yi yenip ülkeye tümüyle egemen olmaları seneler aldı (1893-1898). Son ayaklanmalar vali Angoulvant döneminde bastırıldı (1908 -1915), sömürge daha merkezi bir yönetime bağlandı. 1912‘den sonra Abican merkez olmak üzere bir demiryolu ağı kuruldu, böylelikle Yukarı Volta 1932-1947 yılları arasında Fildişi Kıyısı’na bağlandı.

1944'ten başlayarak, genç bir doktor olan FĞIİx Houphouet-Boigny Afrika Tarım sendikası’nın başına geçerek etnik direnişleri aşan kapsamlı bir muhalefet oluşturdu. Fransa Ulusal meclisi'ne seçildikten (1945) sonra Afrika Demokratik birliği'ni kurdu. Önceleri (1958) özerk cumhuriyet olan Fildişi Kıyısı bağımsızlığına kavuştuğunda cumhurbaşkanı seçildi (1960) o tarihten bu yana devamlı seçilerek bu göreve devam etmektedir. Ekim 1985'te altıncı, ekim 1990'da yedinci defa seçilmiştir.

SANAT

Fildişi Kıyısı’nın orta kesiminde yaşayan Bauleler'de, sayısı ve sanatsal değeri bakımından heykel maskeden daha önemlidir ve burada heykelcilik, yalnız demircilerin değil, usta sanatçıların işidir. Yontulmuş yapıtlarda, göğüslerini tutan kadın ya da çocuğunu taşıyan anne motiflerinin yanında, bir tahta oturmuş sakallı dedeler, ata binmiş silahlı şefler de görülür. Özellikle kapıların ve davulların bezemesinde, yalnızca gözleme dayalı, gerçekçi bir üslupla işlenmiş, ama mitolojik roller de yüklenmiş hayvan tasvirlerine rastlanır.

Fildişi Kıyısı'nın batısı, maskelerin en çok geliştiği bölgedir Bu kesimde yaşayan halkların kökenleri ve yaşama biçimleri göz önüne alındığında, hiç de birbirlerine benzemedikleri görülür. Bu farklara rağmen, hepsi de tüm kültür ve din yaşamının dizginlerini elinde tutan güçlü toplumlar halinde örgütlenmişlerdir Bu toplumların hepsinde maske çok önemli bir rol oynar. Maskeler ne kadar eskiyse, dinsel açıdan o kadar değerlidir ve çok çeşitli işlevleri vardır: savaşa ya da barışa karar veren, köylerin temizlik ve düzenini kollayan, önemli, önemsiz bu maskelerdir.

Fildişi Kıyısı nın kuzey-batı'sında, anıtsal ve bol çeşitli ayin heykelciliği, tanrı, ata, hayvan figürleri içerir. Gerçekçi sayılabilecek insanların yanında, küçücük kafalı güçsüz devler, bodur cüceler, kolsuz varlıklar, bir sürü acayip yaratık dikkati çeker. Bu kesimde yaşayan Senufolar, kutsal saydıkları topraklarına çok bağlı köylüler olduklarından, maskelerinin çoğu çeşitli tarım ayinlerinde birinci derecede rol oynar.
Fildişi Kıyısının eski başkenti Âbican'da çeşitli etnik grupların temsil edildiği zengin bir sanat müzesi vardır.