Arama

Uyak (Kafiye) - Tek Mesaj #1

B.L.A.C.K - avatarı
B.L.A.C.K
Ziyaretçi
11 Ekim 2008       Mesaj #1
B.L.A.C.K - avatarı
Ziyaretçi
Uyak

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Uyaklar ve Uyak Çeşitleri
Uyaklar gerek hece ile yazılan, gerekse serbest tarzda yazılan şiirlerde önemli bir yer tutar. Bizce, serbest şiiri düz yazıdan ayıran en önemli özelliklerden birisi de uyaklarıdır. Hece ile yazılan şiirlerde ise uyak kullanmak şartı var. Bazı amatör dostlarımız uyakları yanlış bilmekte, uyak olmayan sözcükleri uyak gibi algılayarak kullanmaktalar. Bu tür hatalar çoğunlukla fiillerin uyak olarak kullanılması sırasında ortaya çıkmakta. Mesela fiil sonlarındaki ‘’yorum-yor-yormuş-yordu’’ gibi ekler (Redifler) uyak zannedilmekte… Özellikle fiillerde uyaklar yalnızca fiil kökünden oluşurlar. Sonlarına gelen ekler uyak sayılmazlar. Döküyorum-çıkıyorum-bakıyorum-yakıyorum-çakıyorum-akıyorum-takıyorum-şakıyorum…. Bu sözcüklerde uyak olan bölümleri şöyle sıralayabiliriz. Dök-çık-bak-yak-çak-ak-tak-şak…. Bu köklerin sonuna gelen ekler uyak değil, rediftir.
Kafiyeleri (uyaklar), sözcüklerdeki uyumlu harf durumuna ve şiirde kullanıldıkları yere göre iki sınıfta incelememiz gerekiyor. Sözcüklerdeki uyumlu harf durumuna göre kafiyeler.

Yarım kafiye Yalnızca bir harfin benzeşmesinden oluşan kafiyelere yarım kafiye diyoruz. Örnek:Taş-kış-düş… sözcüklerinde ortak olan harfler yalnızca ‘ş’ harfleridir.
Tam kafiye İki harfin benzeşmesinden olan kafiye türüdür. Örnek:Yaş-kaş-baş…Anlamları farklı bu sözcüklerde ortak olan harfler ‘aş’ harfleridir.
Zengin kafiye En az üç veya daha fazla harflerin benzeşmesinden doğan kafiye türüdür. Örnek: Tarak-varak-çırak-durak… benzeşen harfler ‘rak’ harfleridir
Tunç kafiye Mısra sonundaki kafiyelerden birinin tamamı, diğer bir kafiyenin içindeyse buna tunç kafiye diyoruz. Örnek: Kına-yakına… Burada ‘’kına’’ sözcüğünün tamamı ‘’ya-kına’’ sözcüğünün içindedir ve tunç kafiyedir.
Cinaslı kafiye Cinaslı kafiye yazılış şekli aynı ama anlamları ayrı olan kafiyelerdir. ÖrnekMsn Confusedu akar güldür güldür, Gel de yar beni güldür, Yarim en güzel güldür. Her üç satırdaki ‘’güldür’’ sözlerinin yazılış şekilleri aynıdır. Ancak, anlamları ayrı… ...................... Şiirin dörtlüklerindeki diziliş şekline göre kafiye türleri.

Çapraz Kafiye Bir dörtlükte birinci ile üçüncü, ikinci ile de dördüncü satırlar birbiriyle kafiyeli ise bu tür kafiyelere çapraz kafiye denmekte. Örnek:

dağlarım------dağ

düzdür--------düz

bağlarım------bağ

güzdür--------güz
Sarma Kafiye Bir dörtlükte birinci satır dördüncü satırla, ikinci satır da üçüncü satırla kafiyeli ise buna da sarma kafiye denmektedir. Örnek:

dağlarım---------dağ

düzdür-----------düz

güzdür-----------güz

bağlarım---------bağ
Kafiyeler heceler arasındaki söz uyumundan ibaret olup, köklerin kafiye olarak kullanılması çok eski bir prensip (Kural değil) olarak kabul edilmiştir. Yani kafiyelerde köklerin kullanılması kesin bir kural değildir. Çünkü, kafiyeler anlamlı sözcüklerden çok, hecelere dayanan bir şiir kuralıdır. Bu nedenle köklere bağlanarak anlam kazanan ekler de kafiye (kafiye özelliği taşıması kaydıyla) kafiye olarak kullanılabilirler. Türk şiirinin önde gelen ustalarının şiirlerini incelediğinizde, bu tür uygulamalara kolayca ulaşabilirsiniz…

Kaynak:Vikipedi - Özgür Ansiklopedi