Eyyubiler

(1171-1252).

Mısır, Suriye, Gü­neydoğu Anadolu ve Yemen'de 80 yıl kadar hüküm sürmüş bir hanedan olan Eyyubiler'in kurucusu Selahaddin Eyyubi'dir. Önceleri babası ve amcasıyla birlikte Şam Atabeyi Nureddin Zengi'nin hizmetinde çalışan Sela­haddin Eyyubi 1168'de Fatımiler'in elindeki Mısır'ın alınışına katıldı. 1169'da Fatımi yöne­timini eline geçiren ve vezir olan amcası Şirkuh kısa bir süre sonra ölünce ordunun da desteğiyle yerine geçti.

Fatımi Halifesi Adid'in 1171'de ölümünden sonra da bu hanedana son vererek Mısır'ı kendi adına yönetmeye başladı. Bundan sonra egemenli­ğini Suriye'ye doğru genişletti ve 1174'te Şam Atabeyi Nureddin Zengi'nin ölümünden son­ra Suriye tümüyle Selahaddin Eyyubi'nin denetimine girdi. Kardeşi Turanşah da 1174'te Yemen'i aldı. Egemenliğini Diyarba­kır'a kadar yayan Selahaddin Eyyubi'nin en büyük başarısı 90 yıla yakın bir süreden beri Haçlılar'ın elinde bulunan Kudüs'ü geri alma­sıdır.

1187'de Hittin'de Haçlılar'ı büyük bir bozguna uğratan Selahaddin Eyyubi Filis­tin'in kıyı şeridindeki önemli kentlerle birlikte Kudüs'ü de ele geçirdi. Bu olayın Avrupa'da­ki yankıları büyük oldu. Papa Hıristiyanlar'ca da kutsal sayılan Kudüs'ün geri alınması için yeni bir Haçlı Seferi çağrısında bulundu. Papanın çağrısına Avrupa'nın üç büyük dev­leti olumlu yanıt verdi ve İngiltere Kralı I. Richard (Aslan Yürekli Richard) Fransa Kra­lı II. Philippe ile Almanya Kralı Friedrich Barbarossa komutasındaki birleşik Haçlı or­dusu karadan ve denizden Kudüs'e doğru yola çıktı. Karadan giden Friedrich Barbaros­sa Tarsus Çayı'nı geçerken boğularak öldü. Bir bölümü Filistin'e varan Haçlı ordusu uzun bir kuşatmadan sonra 1191'de Akkâ'yı aldı. II. Philippe bu arada İngiltere kralıyla anlaş­mazlığa düşerek ülkesine dönmek üzere ordu­dan ayrıldı. Tek başına Kudüs'e yürüyen I. Richard bir yıldan fazla süren bir kuşatmadan sonra sonuç alamayacağını görerek Selahad­din Eyyubi ile barış antlaşması imzaladı ve geri çekildi.

Selahaddin Eyyubi'nin 1193'te ölümünden sonra Eyyubi hanedanı devletin bütünlüğünü korumakta büyük güçlüklerle karşılaştı. Sela­haddin Eyyubi daha sağlığında Suriye, Ye­men ve el-Cezire (Diyarbakır ve güneyi) bölgelerine kardeşlerini ve oğullarını emir olarak atamıştı. Ölümünden sonra hepsi de kendi bölgelerinde bağımsız olarak davran­maya başladılar. Adil (1200-18) ve Kâmil (1218-38) dönemlerinde yönetim birliği bir ölçüde korunabildi. Kâmil Hıristiyanlarca iyi geçinebilmek amacıyla 1229'da Kudüs'ü Haç-lılar'a geri vermek zorunda kaldı. Onun ölümünden sonra Eyyubiler yerel emirliklere bölündü. Bununla birlikte 1250'de yeni bir Haçlı seferi düzenleyen Fransa Kralı IX. Louis'yi yenmeyi başardılar. Ama iyice zayıf­layan Mısır'daki ana kol 1252'de Memlûklar tarafından ortadan kaldırıldı. Şam, Halep ve el-Cezire'deki kollara da 1260'ta Moğollar son verdi. Yemen'deki kol ise daha 1229'da Resuliler tarafından ortadan kaldırılmıştı. Yalnız Hasankeyf ve Diyarbakır'da hüküm süren yerel bir Eyyubi emirliği 1470'teki Akkoyunlu istilasına kadar varlığını korudu.