Güneydoğu Asya kıyılarına 800 km uzaklıkta, Tayvan ile Endonezya arasında, yaklaşık 7.000 adadan oluşan bir ülkedir. Resmi adı Filipinler Cumhuriyeti'dir. 1946' dan beri bağımsız bir ülke olan Filipinler Cumhuriyeti 1898'e kadar İspanya'nın, daha sonra da ABD'nin yönetimi altında kaldı. Başkenti Manila'dır.
FİLİPİNLER'E İLİŞKİN BİLGİLER
NÜFUS: 57.357.000 (1987).
YÖNETİM BİÇİMİ: Cumhuriyet.
BAŞKENT: Manila.
DOĞAL YAPI: Adalar dağlıktır. En yüksek tepeler Luzon ve Mindanao'dadır. Toprakların yarısından çoğu ormanlarla kaplıdır.
BAŞLICA ÜRÜNLER: Kopra, şeker, abaka, pirinç, tütün, kereste; altın, gümüş, demir, bakır ve manganez cevheri, kurşun, uranyum, kromit.
ÖNEMLİ KENTLER: Ouezon, Manila, Cebu, iloilo, Da-vao, Basilan.
EĞİTİM: Yaşları 7-11 arasındaki çocuklar için ilköğrenim zorunluluğu vardır.
Adalar, kuzeyden güneye 1.770 km; doğudan batıya ise 1.050 kilometrelik bir alana yayılır. En büyük adalar kuzeyde Luzon ve güneyde Mindanao'dur. Öteki büyük adalar Şamar, Negros, Palavvan, Panay, Mindoro, Leyte, Cebu, Bohol ve Masbate'dir. Birçok küçük adadan oluşan Sulu Takımadaları ülkenin güney kesimindedir.
Adaların büyük bir bölümü dağlıktır. Büyük dağ sıraları ve vadiler kuzey-güney doğrultusunda uzanır. Mindanao Adası'ndaki Apo Yanardağı 2.953 metreyle ülkenin en yüksek dağıdır. Filipinler'deki başka birçok dağ gibi etkin bir yanardağdır. Geceleri kızıl bir parıltıyla taçlanan Luzon Adası'ndaki Mayon Yanardağı 2.410 metre yüksekliğindedir.
Adalarda bol yağışlı tropik iklim egemendir. Yıl boyunca sıcaklıkta önemli bir değişim olmaz. Haziran-aralık ayları arasında sık sık tayfun adı verilen şiddetli fırtınalar baş gösterir. Daha çok kuzeydeki adaları etkileyen tayfunlar, seller yüzünden önemli ölçüde can ve mal kaybına yol açar. Ülkenin yaklaşık üçte ikisini kaplayan yağmur ormanlarında maun gibi çok değerli ağaçlar yetişir. Ayrıca 800 kadar orkide türüne rastlanır.
Adalarda yaşayan başlıca hayvanlar timsah, piton yılanı, geyik, kuyruksüren, susa-muru, yabankedisi, maymun ve mandadır.
Bunlardan başka meyve yiyen büyük yarasalar ve 750'nin üstünde kuş türü vardır. Filipinleri çevreleyen denizlerde yaşam zengindir. Sulu Takımadaları dolaylarında zengin inci yataklarından çıkartılan inciler dünyaca ünlüdür. Ayrıca bu sularda kabukları eşsiz güzellikte deniz hayvanları ve siyah mercan bulunur.
Filipinliler, Güneydoğu Asya'dan ve öteki Pasifik Adaları'ndan gelen Malay ırkıyla Çinli ya da İspanyol karışımı melez bir halktır. Ayrıca Çinliler, İspanyollar ve Hint kökenlilerden oluşan azınlıklar da vardır. Nüfusun yüzde 90'ı Katolik'tir. Güneydeki adalarda yaşayan Müslümanlar yüzde 4'le en büyük dinsel azınlık grubudur. Protestanlar, Budacılar ve yerel dinlere bağlı gruplarsa azınlıkta kalır. Filipinler'de Malay dili Tagalok başta
Luzon'un kuzeyinde, dağ yamaçlarında pirinç teraslanarak ekilir.
olmak üzere, 100 kadar dil ve lehçe vardır. İspanyol etkisinin hâlâ sürmesine karşın resmi dil İngilizce'dir ve halk arasında yaygındır. Kırsal kesimde halk, hasır kepenkleri ve sazlarla örtülü çatıları olan bambu ya da ağaçtan yapılma, sırıklar üzerine oturtulmuş evlerde yaşar. Sığır ve domuzlar bu evlerin altında barınır. Filipinliler batılılar gibi giyinir, hafif pamuklu giysileri yeğlerler.
Filipinler'deki tipik köy ve kasabalar, bir kilisenin bulunduğu alanın çevresinde kurulmuştur. Halk İspanyol ezgilerinin etkisindeki yerel müziğe düşkündür. Hemen hemen her köyün geleneksel bir bandosu vardır. Beyzbol ve basketbol sevilen sporlardır.
Filipinler'in en büyük kenti, Luzon Adası'nda, aynı zamanda başkent olan Manila' dır. Öbür kentler Manila'dan çok küçüktür. Bunlardan en önemlileri Cebu Adası'nda Cebu, Panay Adası'nda İloilo, Mindanao Adası'nda Davao ve Basilan Adası'nda Basilan'dır.
Filipinliler'in çoğu köylerde yaşar, çiftçilik ya da balıkçılıkla uğraşır. Dağlık bölgelerde ürün yetiştirmek kolay değildir. Pirinç, tütün, mısır ve sebzelerin yanı sıra muz, mango,papaya (kavunağacı), avokado ve hindistancevizi gibi tropik meyveler yetiştirilir. Dışarıya şeker, hindistancevizi, kopra (kurutulmuş hindistancevizi içi), kereste ve halat yapımında kullanılan abaka satılır. Zengin balık çeşitlerine sahip Filipinler'de ayrıca göletlerde de balık yetiştirilir. Güneyde Sulu'dan çıkarılan inci ve sedeften başka, su kaplumbağası kabuğu ve deniz kabukları da dışarıya satılır.
Filipinler maden bakımından zengindir; altın, bakır, manganez, krom ve demir çıkarılır.
Başlıca sanayi kolları çimento, demir-çelik, kimya, dokuma, kauçuk ve orman ürünlerinden oluşur. Sanayi işletmelerinin çoğu Manila çevresinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca evlerde şapka, hasır işi ve dokuma yapılır.
Luzon'da demiryolu, Panay ve Cebu'da kısa karayolları vardır. Yolculuklar genellikle karayoluyla yapılır. Adalar havayoluyla birbirine bağlıysa da, ulaşım daha çok küçük teknelerle sağlanır.
Filipinliler'in atalannın binlerce yıl süren göç dalgalarıyla Asya'dan geldikleri sanılmaktadır. Müslümanlık 15. yüzyılda Borneo'dan başlayarak güneydeki adalarda yaygınlık kazanmış, Hıristiyanlık ise 16. yüzyılda, İspanyollar aracılığıyla yayılmaya başlamıştır.
Dünya'nın çevresindeki ilk yolculuğu gerçekleştiren Portekizli kâşif Ferdinand Macel-lan'ın 1521'de Cebu Adası'na ayak basmasıyla Avrupalılar Filipinler'i keşfetti. Macellan öldürüldükten sonra birçok keşif grubu gönderen İspanya, adaları egemenliği altına aldı ve onlara, İspanya Kralı II. Felipe'nin onuruna Filipinler adını verdi. Ne var ki, 1565'e kadar Filipinler'de sürekli bir İspanyol yerleşimi gerçekleşmedi. Bu tarihte General Migu-el Löpez De Legazpi, Cebu'da bir yerleşim merkezi kurdu. Birkaç yıl sonra da Manila'yı başkent yaptı.
1600'lere kadar adaların büyük bir bölümü İspanyol yönetiminde kaldı ve halk Katolik oldu. Sulu Takımadaları, Palavran ve Minda-nao'daki Müslümanlar ise İspanyol egemenliğine, karşı direndi.
Filipinler uzun süre, adaların zenginlik kaynaklarından yararlanmak isteyen İspanyollar ile Çinliler, Japonlar, Portekizliler, Hollandalılar ve İngilizler arasındaki paylaşım savaşlarına sahne oldu.
1851'de İspanyollar üstünlük sağlayarak tüm adaların denetimini ele geçirdiler. Reformlar yapılmasını isteyen Müslümanlar'ın başkaldırısı şiddetle bastırıldı. Eylemin önderi Jose Rizal idam edildi. Rizal'in idamı halk arasında büyük bir tepki yarattı.
1896-97 yıllarında, ulusal bağımsızlığa yönelik ilk ayaklanma Luzon'da gerçekleşti. İspanyollar bu ayaklanmayı ancak ordu gücüyle bastırabildiler. Ulusal direnişin önderi Emilio Aguinaldo 1898'de çıkan İspanya-Amerika Savaşı'ndan yararlanarak, Luzon'un büyük bölümünü denetimi altına aldı. Aynı tarihte bağımsızlığını ilan eden Filipinler, Asya'daki Avrupalı sömürgecilere başkaldı-ran ilk ülke oldu. Ne var ki, savaştan sonraki barış antlaşması uyarınca Filipinler, ABD egemenliğine bırakıldı. 1899'da yeniden baş-kaldıran Filipinliler, üç yıl savaştıktan sonra ABD birliklerine yenildiler. Böylece 1901'de ülke yeniden ABD egemenliğini tanımak zorunda kaldı.
Filipinliler'in bağımsızlık ve toplumsal reform istekleri askıya alındı. 1934'te ABD'nin denetimi altında bir parlamento kuruldu. Manuel Quezon devlet başkanı oldu. II. Dünya Savaşı sırasında Japonlar'ca işgal edilen Filipinler'de, işbirlikçilere ve düşmana karşı direniş örgütleri oluştu. Savaştan sonra 1946'da bağımsızlık ilan edildi. Manuel Roxas bağımsız cumhuriyetin ilk devlet başkanı oldu. Ne var ki, savaştan eskisinden daha yoksul çıkan ülke. ABD ile 99 yıllık askeri üs anlaşmalarına girdi.
Cumhuriyet döneminde, yıkıntıya uğramış olan ülke ekonomisinin onarılmasına ve yurttaşların haklarını gözeten bazı yasaların çıkarılmasına karşın, toplumsal eşitsizlikler yeni başkaldırılara yol açtı. 1949'daki Hukbalahap Ayaklanması ABD desteği ve ordu gücüyle bastırıldı.
1965'te devlet başkanı seçilen Ferdinand Marcos, 1972'de Anayasal Meclis'i dağıtarak sıkıyönetim ilan etti. Marcos ülkede giderek artan huzursuzluklar sonucunda 1986'da seçime gitmek zorunda kaldı. Hileli yollara başvurarak yeniden başkan seçilmesine karşın, toplumsal direnişler sonunda ABD'nin de desteğini çekmesi üzerine, ülkeden kaçmaktan başka çare bulamadı. Yerine 1983'te öldürülen muhalefet önderi Aquino'nun eşi Corazon Aquino başkan oldu.
MsxLabs & Temel Britannica
