FİLİSTİN toprakları Akdeniz'in doğu kıyısında yer alır; Aşağı Litani Irmağı, Gazze vadisi ve Arabistan Çölü ile sınırlanır. Bugün İsrail ve Ürdün ile Mısır'ın bir bölümü bu topraklar içinde kalır. Filistin adını İÖ 12. yüzyılda bölgenin güneyine yerleşen Filistiler diye bilinen bir halktan alır. Bölge Museviler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar'ca kutsal sayılır.
Bu tektanrılı üç büyük din için kutsal kabul edilen yerlerin büyük bölümü Kudüs yöresinde toplanmıştır. Hz. İsa'nın doğduğu yer ve gömüldüğü Kutsal Kabir, Hz. Muhammed'in göğe çıktığı (miraç) yer sayılan Mescid-i Aksa, Hz. İbrahim'in kurban kestiği kaya Sahra (Hacer-i Muallak) Kudüs yöresindeki önemli kutsal yerlerden birkaçıdır. Kutsal Kitap'ta (Tevrat-İncil) Hz. İsa'ya ilişkin anlatılan öykülerin çoğu da Celile bölgesinde geçer.
Filistin'de bilinen en eski yaşam izleri İÖ 5000-4000 yıllarına uzanır. O yıllarda Filistin halkı, göçebe ya da yarı göçebe yaşamı sürdüren küçük topluluklardan oluşuyordu. Daha sonra Mısırlılar ile Hititler'in uzun süre uğruna savaştıkları bölge İÖ 1286'da Kadeş Savaşı'yla kesin olarak Mısır egemenliği altına girdi. Bu yıllarda İsrailoğulları da Hz. Musa önderliğinde Mısır'dan kaçarak Filistin'e yerleştiler. Bu toprakların tanrı tarafından kendilerine vaat edildiğini öne sürerek İsrail Krallığı'nı kurdular. Filistin, İslamiyet' in doğup yayılmasına kadar İran, Mezopotamya, Yunan, Roma, Mısır ve Makedonya devletleri arasında sık sık el değiştirdi. Halife Hz. Ebubekir döneminde, 634-637 yılları arasında Filistin'in üç büyük kenti Gazze, Ecnadeyn ve Kudüs Araplar'ın eline geçti. Yörenin tümünün Araplar'ca fethi ise Abbasiler döneminde tamamlandı. 1099'da Kudüs'ü ele geçiren Haçlılar UOO'de burada bir Latin Krallığı kurdularsa da kısa ömürlü olan bu krallığa 1187'de Eyyubiler son verince, Filistin yeniden Müslüman egemenliğine girdi. Filistin 1516'da Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katıldı. Bölgede 400 yıl süren Osmanlı egemenliği 1918'de sona erdi; Filistin İngiliz kuvvetlerinin eline geçti.
Filistin'de Yahudiler'in devlet kurma eğilimleri 19. yüzyılın ikinci yarısında hız kazanmaya başlamıştı. 1882'de Rusya'dan göçen Yahudiler Filistin'e yerleşerek tarımla uğraşmaya başladılar. Böylece Siyonizm denen ve Yahudiler'in Filistin'de bir devlet kurması amacını güden hareket başlamış oldu. Bu hareketin öncüsü Theodor Herzl'di. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde de II. Meşrutiyetken sonra Yahudiler'in Filistin'e yerleşmelerine ve toprak almalarına izin verilmesi bölgede Yahudi nüfusunun artmasına yol açtı.
I. Dünya Savaşı'nın ardından toplanan SanRemo Konferansı Filistin'i İngiliz manda yönetimine bıraktı. İngiltere daha 1917'de Balfour Bildirisi'yle Filistin'de Yahudiler için ulusal bir yurt oluşturulmasını destekleyeceği
ni açıklamıştı. San Remo Konferansı'nda dakabul edilen bu bildiri 1922'de Milletler Cemiyeti'nce Yahudi göçünün kolaylaştırılmasına ilişkin hükümlerle genişletildi.
İngilizler'in Yahudiler'i yanlarına alarak bir Yahudi devleti kurma çabalarına, Araplar sert tepki gösterdiler. 1920'de çeşitli ayaklanmalar olduysa da İngilizler 1922'de Filistin'e Yahudi göçünü düzenleyen bir program uygulamaya başladılar. Filistinli Araplar ile Yahudiler arasındaki çatışma 1929'da çok sayıda kişinin ölümüne yol açtı. Ne var ki, İngiliz mandası altında bulunan Filistin'de Yahudi varlığı hızla büyümekteydi. Ekonomik, toplumsal ve kültürel bakımdan önemli adımlar atılıyor, Yahudi yerleşim yerlerindeki kentleşme ve sanayileşme gelişiyordu. Almanya'da Yahudiler'i yok etme siyaseti güden Na-ziler'in iktidara gelmesinden sonra Filistin'e bu ülkeden Yahudi göçü daha da yoğunlaştı. Üç yıl içinde 135 bin Yahudi Filistin'e geldi. Kuşkusuz bu durum Araplar'ın tepkileriyle karşılaştı ve Yahudiler'le olan çatışmalar daha da arttı. Araplar'ın büyük eylemlerinden biri de 1936'da, Nisan ve Ekim ayları arasında yaptıkları genel grevdi. Bu grevi Filistin halkını temsil eden iki büyük parti örgütlemişti. 1937-38 yıllarındaki Arap ayaklanmalarında çok sayıda Filistinli yaşamını yitirdi.
II. Dünya Savaşı daha başlamadan İngilizler, Araplar'la dostluk kurmayı Ortadoğu'daİngiliz egemenliği için zorunlu gördüler.Araplar'ı yanlarına çekmek için, Filistin'eYahudi göçünü sınırladılar. Yahudiler'in Filistin'de toprak satın almalarını yasakladılarve 10 yıl içinde bağımsız bir Filistin devleti kurulması için söz verdiler.
II. Dünya Savaşı bittikten sonra Filistin ile ilgilenmeye başlayan ABD, Yahudiler'in yanında yer aldı. Bu sırada savaş süresince Yahudi terör örgütlerinin uyguladığı şiddet eylemleri daha da yoğunlaştı. Londra'da ABD, İngiltere, Yahudi ve Arap temsilcilerinin sürdürmekte oldukları görüşmeler Yahudi terörünün sürmesi nedeniyle 1947 başında yarıda kesildi. Bunun üzerine İngiltere sorunu Birleşmiş Milletler'in gündemine getirdi. Birleşmiş Milletler'in kurduğu komisyon, Filistin'de Arap ve Yahudi devleti olmak üzere iki devlet kurulmasını, ekonomik bakımdan bu iki devletin birbirine bağımlı olmasını ve Kudüs'ün de Birleşmiş Milletler'in denetiminde kalmasını kararlaştırdı. Komisyonun önerisi 1947 sonunda Birleşmiş Milletler'ce de benimsendi. Ama Araplar bu öneriyi kabul etmediler. Birleşmiş Milletler kararının hemen ardından Filistin'de Yahudiler ile Araplar arasında iç savaş başladı. 14 Mayıs 1948'de İngilizler'in Filistin'den çekildikleri gün İsrail Devleti'nin kurulduğu ilan edildi. Birkaç saat içinde ABD, yeni devleti tanıdığını dünya kamuoyuna açıkladı. Bu durum karşısında Mısır, Irak, Suriye ve Ürdün orduları ertesi gün İsrail'e savaş açarak Filistin'e girdiler. 1949 yılına kadar süren savaşın sonunda İsrail Birleşmiş Milletler kararıyla belirlenen topraklardan çok daha fazlasına sahip oldu.
Büyük devletlerin desteği ile terör ve şiddete dayanılarak Filistin toprakları üzerinde İsrail Devleti'nin kurulmasından sonra 200 bin Filistinli yurtlarından koparak komşu Arap ülkelerine göç etti. Bölgeyi sürekli bir çatışma alanına çeviren bu durum 1967, 1973 ve 1982 yıllarında yeni Arap-İsrail savaşlarının çıkmasına neden oldu . Bu savaşlar sonunda İsrail bölgede daha da yayılarak, Filistinliler'i yok etmeye yönelik girişimlerini yoğunlaştırdı. Filistinliler, 1964'te kurulan Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) ile temsil ediliyorlardı ). Filistin Kurtuluş Örgütü, topraklarından atılan Filistinliler'in yurt özlemlerini dile getirme görevini çok çeşitli eylem biçimleriyle sürdürdü. Filistin direnişini dünyaya duyurmaya çalıştı. Ama, İsrail nasıl çalıştığını inceleyen bilim dalıdır. Hayvan ve insan vücudunun işleyişini konu alan hayvan fizyolojisi ile bitkilerdeki doku ve organların işlevlerini araştıran bitki fizyolojisi olmak üzere iki bölüme ayrılır. Bitki fizyolojisinin temel konuları ansiklopedinin BİTKİ maddesinde anlatılmıştır; bu maddede yalnızca insan fizyolojisi ele alınacaktır.
Vücuttaki her doku ve organın belirli bir görevi vardır. Fizyoloji bilginleri de her şeyden önce bu görevlerin nasıl yürütüldüğünü, organların nasıl çalıştığını, nasıl denetlendiğini ve aralarındaki eşgüdümün nasıl sağlandığını araştırırlar. Organların işlevleriyle ilgi-lenmeksizin, en küçük hücresine kadar canlının biçimini ve yapısını inceleyen anatomi ile fizyoloji birbirinin bütünleyicisidir .
Eski Yunan bilginleri anatomi çalışmalarına önem verdikleri halde fizyolojiyle hemen hiç ilgilenmemişlerdi. Rönesans döneminde, anatomide çok ileri olan İtalyan bilginleri vücudun yapısını en ince ayrıntılarına kadar incelemeye başladılar. Sanctorius (1561-1636) gibi ilk fizyoloji bilginleri de o dönemin sonlarına doğru gene İtalya'da yetişti. Nabız atışlarının, vücut sıcaklığının ve ağırlığının yapılan hareketlere bağlı olarak günden güne nasıl değiştiğini deneylerle belirleyen Sanctorius metabolizma araştırmalarının öncüsü sayılır .
Kalbin ve damarların anatomisi yüzlerce yıldır biliniyordu, ama kanın vücutta nasıl dolaştığı 17. yüzyıla kadar tam olarak açıklanamamıştı. NVilliam Harvey'in, kalbin tıpkı bir pompa gibi çalıştığını ve kan dolaşımını açıklayan bulgularını 1628'de yayımlamasıyla fizyoloji bir bilim dalı olarak gelişmeye başladı (bak. Kan). Artık bilim adamlarının yalnızca gördüklerini tanımlamakla yetinmeyip her organın nasıl işlediğini araştırmaya yöneldikleri yeni bir çağ açılıyordu.
Çağımızda fizyoloji, yapılan her çalışmayla ufku biraz daha genişleyen uçsuz bucaksız bir araştırma alanıdır. Vücuttaki kimyasal tepkimeleri inceleyen biyokimya, sinir sisteminin nasıl çalıştığını araştıran sinir fizyolojisi ve sinirsel uyarı ya da mesaj denen çok küçük elektrik akımlarının nasıl iletildiğini inceleyen elektrofizyoloji bu bilim dalının başlıca çalışma alanlarıdır.
Bazı fizyoloji bilginleri vücut işlevlerini hücre düzeyinde inceleyebilmek için, örneğin kan hücrelerinin nasıl hareket ettiğini ya da kas hücrelerinin nasıl kasıldığını izlemek üzere mikroskop çalışmalarına ağırlık verirler. Bazıları da vücut sıcaklığı, nabız hızı, ter ve idrar olarak atılan su miktarı, kandaki ve idrardaki kimyasal maddeler gibi çeşitli göstergeleri ölçerek insanların yorgunluk, stres, bazı yiyecekler ya da ilaçlar karşısındaki fizyolojik tepkilerini incelerler. Bu noktada, normal ve sağlıklı olanı araştıran fizyoloji, hastalıkların ve olağandışı durumların vücut işlevlerini nasıl aksattığını inceleyen patolojiye doğru kayar.
Fizyolojinin araştırma alanlarından biri de refleksler, yani istemsiz olarak kendiliğinden doğan tepkilerdir. Kas hareketlerinin çoğu ve salgıbezlerinin çalışması hep refleks hareketlerdir. Herhangi bir cisim gözünüze doğru yaklaştığında, bu organınızı korumak için hiç düşünmeden gözünüzü kırparsınız. Bacak bacak üstüne atmışken elinizin kenarıyla dizka-pağının hemen altına sertçe vurduğunuzda ayağınızın yukarıya doğru fırlaması da basit bir reflekstir.
Bu tip refleksler, sinir uçlarıyla algılanan bir vuruş, bir gıdıklama ya da sıcak, soğuk, ağrı gibi çeşitli değişikliklere karşı sinirin verdiği yanıttır. Bu yanıtı ortaya çıkaran değişikliklere uyaran denir. Sinir ucu böyle bir uyaranın varlığını algıladığı anda, omurilik ve beyinden oluşan merkez sinir sistemine bir işaret ya da sinyal gönderir .
Öte yandan, bisiklete binme, yüzme, bir Fransız'ın sorusuna Fransızca yanıt verme, yemek zamanı yaklaştığında acıkma gibi öğrenilmiş refleksler de vardır. Bunlara koşullu refleksler denir. Her günkü davranışlarımızın bir bölümü koşulsuz ve koşullu reflekslerden oluşur. Bunların incelenmesi de sinirlerin ve beynin çalışmasını açıklamaya yardımcı olacak değerli ipuçları verir.
İnsan vücudu, her gün yiyeceklerle alınan temel besinlerin bir bölümünü yaşamını sürdürmek için yakıt olarak, bir bölümünü de dokularını geliştirip onarmak için yapıtaşı olarak kullanır. Et, ekmek, balık gibi yiyecekler vücutta sindirim denen bir süreçten geçirilerek dokuların kullanabileceği besin maddelerine dönüştürülür
Bu besin maddeleri, kasların, salgıbezlerinin ve sinir sisteminin yapısındaki hücrelerin gelişmesi ve üzerine düşen görevleri yerine getirebilmesi için gereklidir. Vücudun büyüyüp güçlenmesini, sıcaklığını korumasını ve yaşam için gerekli enerjiyi sağlayan bu besinlerin bir bölümü, tıpkı otomobil motorundaki benzin gibi "yakılır". Hiçbir madde oksijen olmadan yanamayacağı için, çevredeki havadan solunum yoluyla vücuda oksijen alınmadıkça yaşamsal etkinlikler sürdürülemez . Akciğerler havayla dolunca, kandaki alyuvarlar havanın oksijenini alarak vücudun bütün hücrelerine taşır.
Besinlerin geri kalan bölümü de, vücuda ısı ve enerji sağlamak üzere "yakılarak" karbon dioksit gazı ile suya dönüştürülür. Daha sonra bu "atıklar" solunum yoluyla vücuttan dışarı atılır. Yediğimiz yiyeceklerin bazı bölümleri hiç sindirilemediği için, bunlar da sindirim kanalından geçerek dışkı halinde vücuttan uzaklaştırılır. Vücuttan atılması gereken maddelerden biri de üredir. Kanda çözünmüş durumda olan bu madde, böbrekler kanı süzerken ayrılır ve idrar dediğimiz sıvıya karışarak dışarı atılır.
Vücudun hiçbir bölümü kendi kendine, bağımsız olarak çalışmaz. Her organ öbür organları, vücudun geri kalan bölümleri de o organı etkiler. Bir elin yukarıya kaldırılması gibi en basit bir hareket bile salgıbezlerinin, kasların ve vücudun öbür bölümlerinin o anki işleyişinde bir değişikliğe yol açar. Kısacası vücudun her parçası, son derece karmaşık bir makine gibi tam bir uyum ve işbirliği içinde çalışır. Bu eşgüdümün nasıl sağlandığı, nasıl denetlendiği ve vücudun dış ortamdan gelen uyaranlara nasıl tepki gösterdiği de fizyolojinin en karmaşık araştırma konulanndandır.
MsxLabs & Temel Britannica
