FONETİK ya da sesbilgisi bir dildeki seslerin oluşumunu, aktarılmasını ve algılanmasını inceler. Bir dilin en yalın ve temel öğesi olan ses, insan gırtlağındaki ses tellerinin titreşi-miyle oluşur; küçükdil, dil, dudaklar, damak, geniz, dişler gibi organlarla değişik nitelikler kazanır. Fonetik insan sesiyle ilgili çalışmalar yapar. Doğadaki öteki canlıların ya da cansızların çıkardığı sesler fonetiğin uğraş alanı dışında kalır. Fonetik, insanın çıkarabildiği tüm sesleri incelerken belirli bir dile bağlı kalmaz. Başka bir deyişle fonetik bir dildeki sesleri değil, genel olarak sesleri inceler. Buna göre fonetiğin bazen fizik, bazen de fizyoloji ile ilişkisi olur. Dilbilim alanında seslerle ilgilenen bir dal daha vardır. Fonoloji ya da sesbilim denen bu dal ile fonetiği birbirine karıştırmamak gerekir. Fonoloji sesleri bildirişim açısından inceler; seslerin yüklendikleri görevleri göz önüne alır ve dilbilim yöntemleriyle iş görür. Sesler aracılığıyla oluşan ve kendine göre ayırıcı bir özelliği bulunan bir birim olarak tanımlayabileceğimiz sesbirim ya da fonem, sesbilgisinin temel yapı taşıdır. Sesbirimler iki eğik çizgi arasında gösterilir. Örneğin /p/, Ibl birer sesbirimdir. "So pa", "So ba" sözcüklerini anlam açısından ayıran bu /p/ ve Ibl sesleridir. Sesbilgisi her sesbiriminin nasıl oluştuğunu, fiziksel özelliklerini ve nasıl algılandığını inceler. Örneğin İpi sesi Türkçe'de çift dudaksıl, süreksiz ve titreşimsizdir. Bir sesin sesbirim olarak tanımlanabilmesi için hem sözcük başında, sözcük sonunda hem de ortasında görülebilmesi gerekir. Bu nedenle, örneğin, Türkçe'de /ğ/ bir sesbirim değildir. Çünkü /ğ/ ile başlayan Türkçe bir sözcük bulunmamaktadır. Sesbilgisi, ayrıca, konuşma işinin gerçekleşmesi, konuşma sırasında seslerin üretilişi, bunların çıkış yerleri ve biçimleri, hece, vurgu, ton gibi kavramları, seslerin öbeklendirilmesi gibi konuları inceler
MsxLabs & TemelBritannica
