Havalimanı

HAVALİMANI yolcu ya da kargo uçaklarının kalkış ve inişlerini yaptığı alandır. Hemen hemen bütün önemli ve büyük kentlerde bir havalimanı bulunur.
Havalimanlarının üç önemli görevi vardır. Öncelikle, hava taşıtlarının kalkış ve inişlerini düzenli olarak ve güvenli bir biçimde yapabilmelerini kolaylaştırır, ikincisi, yolcu, posta ve kargo trafiğinin düzgün ve hızlı akışını sağlar. Üçüncü olarak, havalimanlarında uçakların uçuşa hazır olup olmadığı denetlenir. Havalimanlarında uçaklar için hangarlar, bakım ve onarım atölyeleri, yakıt ve gerekli başka depolar bulunur.
Hava yolculuğunun öteki bütün taşımacılık biçimlerine göre üstünlüklerinden biri de hızdır. Ne yazık ki, uçakların çoğu, motor tasarımındaki tüm gelişmelere karşın hâlâ çok gürültülüdür. Kalkış ve iniş için büyük alanlar gerektirir ve havalimanlarının çoğu kentlere uzak yapıldığından kente gidiş gelişler oldukça zaman alır.
1939'a kadar çimen alanlara inebilen uçaklar, günümüzde iniş ve kalkışları için beton ya da asfalt kaplı sert pistler gerektirecek kadar ağırlaşmıştır.
Uçaklar normal olarak rüzgâra karşı iner ve kalkar. Bu nedenle eski havalimanlarında pist sistemi çok yönlü olarak yapılırdı. Uçakların rüzgâra karşı inip kalkmalarını sağlamak için üç pist üçgen biçiminde yerleştirilirdi. Havalimanlarının bazılarında ise iki pist bulunurdu. Çağdaş havalimanlarında yörede genellikle esen rüzgâr temel alınarak yapılmış bir ana pist vardır, çünkü rüzgâr günümüzün büyük ve güçlü uçaklarını fazla etkileyemez.

Hava Trafik Denetimi

Havalimanları yakınında uçan uçaklar, yüksek ve hemen göze çarpan bir yapı olan kontrol kulesinden yönlendirilir. Hava trafik denetimi pilotlara, uçakların havada çarpışmasını önleyecek ve yere güvenle inmelerini sağlayacak komutlar verir. Hava trafiğinin çabuk ve düzenli yürümesini sağlar. Pilotlara uçuşu güvenli ve yetkin biçimde yürütmeleri için doğru ve gerekli bilgileri aktarır. Olağanüstü durumlarda güvenlik servislerini uyarır.
ABD gibi hava trafiği yoğun olan ülkelerde karmaşık bir havayolu ağı ve bu yollar üzerinde hava trafik denetim merkezleri vardır. Bu yollar başka ülkelerin havayollarıyla bağlantı-landırılarak daha da karmaşık bir dünya havayolu ağı oluşturulmuştur. Geçmişte, uçaklar yerde bulunan belirli noktalar ile Güneş, Ay ve yıldızların durumuna göre uçarlardı. Hafif uçaklar hâlâ "gözle" yönlendirilmektedir, ama büyük uçaklar artık radyo, radar ve bilgisayar yardımıyla seyreder. Bazı elektronik yardımcı gereçler uzun menzillerde (3.000 kilometrenin üstünde) kullanılabilirken bazıları ise yalnızca kısa menzillerde, uçakların alana ulaşmasında ve güvenli biçimde inmesinde yardımcı olur.
En eski seyir yardımcılarından biri, bütün doğrultularda yayın yapan biykınlardır. Biykın, bir uçağı yönlendirmek için ışık, elektrik sinyali ya da başka uyanlar yayan bir istasyondur. Biykın bütün yönlere orta dalga radyo sinyalleri gönderir. Bu dalgalar istasyonun üzerinde uçan uçaklara ulaşır. Günümüzde bütün dünyada en çok kullanılan seyir yardımcıları arasında çok yüksek frekanslı radyo yayını yapan VOR biykınları vardır. Çok güvenilir aygıtlar olan VOR'lar doğrudan otomatik pilota bağlanarak uçağın rotasında gitmesini sağlayabilir. VOR, uzaklık ölçme aygıtları ile birlikte kullanıldığında, hemen hemen eksiksiz bir seyir yardımcısıdır.
İniş için aletli iniş sistemi kullanılır. Bu sistem iniş pistindeki işaret biykınları ile birlikte kullanılan iki vericiden oluşur. Bu aygıtlar uçağın pistten ayrılmamasını ve alçalırken hızını istenen oranda düşürmesini sağlar. Hava trafik denetimi uçağı radarda izler ve radyo aracılığıyla pilotla konuşur. İnişler çoğunlukla pilot denetiminde yapılır, ama bazı modern uçaklar sisli, yağmurlu ve karlı havalarda elektronik gereçlerin yardımıyla "kör" iniş de yapabilir. Otomatik pilotlu uçuşlarda pilot uçağın rotasını izlemek ve düzeltmek için bilgisayar kullanır; olup biteni ekranda "hareketli bir harita"da görür. Bu sistem, radyobiykına gerek duymadan uçağı otomatik olarak doğru uçuş rotasında tutar. Günümüzde mikrodalga iniş sistemi, otomatik pilotlu iniş sistemlerinin yerini almak üzere geliştirilmiştir. Seyir uyduları da uçakların denetiminde giderek daha fazla rol almaktadır
Kontrol kulesi, uçağa iniş ya da kalkış izni vermeden önce pistin ve havalimanı çevresindeki hava koridorunun boş olmasını sağlamaktan sorumludur. İki havalimanı arasında uçan uçaklarla hava trafik denetim merkezleri ilgilenir. Çeşitli havalimanları ve merkezler arasındaki bağlantı telefon ve başka iletişim araçlarıyla sağlanır.

Havalimanlarının Büyümesi

Hava taşımacılığı yaygınlaştıkça havalimanları da büyüdü. Yolcu sayısındaki artışla birlikte havalimanlarına yeni terminal tesisleri, ek uçuşlar için de yeni pistler yapıldı. Büyük havalimanları için yapılan modern tasarımların çoğunda bir ya da paralel iki pist ve bu pistlere, alandaki uçakların bir yerden bir yere gidebilmesini sağlayan beton yollarla bağlanmış terminal binaları sistemi vardır. İkinci bir pistin eklenmesi havalimanının daha yoğun bir hava trafiğini kaldırabilmesini kolaylaştırır. Pistlerden biri uçakların inişi, öbürü de kalkışı için kullanılır. ABD'dekiChicago O'Hare Havalimanı gibi çok büyük ve işlek havalimanlarında iniş için iki, kalkış için iki paralel pist bulunur. Böylece alana aynı anda gelen iki uçağın sıra beklemeksizin inmesi sağlanır.

Dünyada havalimanları farklı kurum ve kuruluşlarca işletilmekle birlikte, hemen hemen tümünde devlet denetimi vardır. Havalimanlarının yapımı ve işletilmesi her ülkede belli standartlara bağlanmıştır. Havalimanlarına ilişkin uluslararası standartlar ise Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü tarafından belirlenir. Türkiye'de havalimanlarının işletilmesi ve hava trafik hizmetlerinin yönetimi Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlü-ğü'nce yürütülür.
En işlek havalimanları kalabalık kentlerin çevresinde kurulmuştur. ABD'de New York kentine üç havalimanı hizmet verir. Dünyadaki en yoğun hava trafiğinin Chicago'daki O'Hare Havalimanı'nda bulunduğu söylenmektedir. Dünyanın en büyük havalimanı Kanada'nın Montreal kentindeki Mirabel'dir. Meksiko Uluslararası Havalimanı da Latin Amerika'nın en işlek havalimanlarındandır. Avrupa'nın önde gelen havalimanları arasında Londra'daki Heathrovv Havalimanı'nın yanı sıra, Paris'te Orly ve Charles de Gaulle, Batı Berlin'de Tegel, Roma'da Fiumicino, Ams-terdam yakınında Schippol, Kopenhag'da Kastrup ve Moskova'da Şeremeteyevo havalimanları sayılabilir. Japonya'da Tokyo yakınındaki Hameda ve Osaka uluslararası havalimanları da Uzakdoğu'nun en işlek havaliman-larıdır.
Bugün Türkiye'de askeri havalimanlarının yanı sıra 20'nin üzerinde sivil havalimanı vardır. Bunlardan başlıcaları olan İstanbul'da Atatürk (Yeşilköy), Ankara'da Esenboğa, İzmir'de Menderes havalimanları ile Adana, Antalya ve Dalaman'daki havalimanları uluslararası uçuşlara açıktır.

Msxlabs & TemelBritannica

MsXLabs Üye Girişi