ABD'nin 50. eyaletidir. Kuzey Amerika kıtasında yer almayan tek eyalet olan Havvaii'nin tümü adalardan oluşur. Avrupa kökenli ABD'lilerin egemen olmadığı Hawaii'de bütün etnik gruplar birer azınlık durumundadır. Japonlar ise ikinci büyük etnik grubu oluşturur. Adalarda yaklaşık 40 dil ya da lehçe konuşulur. İklimin sürekli olarak çok güzel olması nedeniyle Hawaii Yerli dilinde "hava durumu" sözcükleri yoktur.
Havvaii sekiz büyük ada ile 124 adacıktan oluşur. ABD'nin batı kıyısından yaklaşık olarak 3.862 km uzaklıktadır. Adalar zincirinin uzunluğu 2.575 km kadardır.
HAVVAII'YE İLİŞKİN BİLGİLER
YÜZÖLÇÜMÜ: 16.760 km2.
NÜFUS: 1.062.000 (1986).
AKARSULAR: Kauai'deki Wailua ve Hanalei; Havvaii'deki VVailuku ve VVailoa.
Hawaii Adaları milyonlarca yılda oluşmuş volkanik adalardır. Büyük Okyanus'un tabanından 5.486 metreye kadar yükselen bir denizaltı dağ sırasının güney bölümüdür. Dünyadaki etkin ya da sönmüş yanardağların en büyükleri Hawaii'dedir. Bunlardan etkin bir yanardağ olan Mauna Loa Hawaii Ada-sı'nda yaşayanlar için ciddi bir tehlike oluşturmaktadır. Dünyanın en büyük sönmüş yanardağı Haleakala Maui'dedir ve kraterinin genişliği 85 knv'dir.
Doğal Yapı
Adalar zincirindeki başlıca sekiz ada şunlardır: Havvaii, Maui, Molokai, Lanai, Kahoolavve, Oahu, Kauai ve Niihau.
En büyük ada olan Havvaii adaların en güneyindedir. 10.458 knv'lik yüzölçümüyle eyalet . topraklarının yüzde 63'ünü kaplar. Adanın alanı, volkanik hareketlilik sonucu sürekli olarak genişlemektedir. Havvaii üç dağ kütlesinden oluşmuştur. Kilauea dünyadaki en büyük etkin yanardağdır. 4.202 metre ile bu üçlünün en yükseği olan Mauna Kea'da, doruğa yerleştirilmiş çok sayıda teleskopun yanı sıra bir gözlemevi bulunmaktadır. Havvaii' nin kıyıları engebelidir. Adada lav çölleri, vadiler ve küçük derin dereler vardır. Bol yağış ve nem nedeniyle, adanın güneydoğu bölümü sık bir bitki örtüsüyle kaplıdır. Güneybatısı ise kurak ve sıcaktır.
Adalar topluluğunun ikinci büyük adası olan Maui'ye Vadi Adası da denir. Yüzölçümü 1.888 knv'dir. Ada bir kıstakla birbirine bağlanan iki dağ kütlesinden oluşmuştur. Kumsallarda volkanik kaynaklı kara kuma rastlanır.
Molokai, Maui'nin kuzeybatısındaki en yakın komşusudur ve 675 km2'lik yüzölçümüyle beşinci büyük adadır. Adanın geri' kalan bölümünden 600 metre yükseklikteki kayalarla ayrılan, cüzamlılar kolonisi olarak anılan Kalaupapa 1866'da Kral V. Kamehameha tarafından kurulmuştur. Cüzam kurbanlarının bazıları hâlâ orada yaşar.
Ananas Adası da denilen Lanai tek bir dağ kütlesinden oluşmuştur. En yüksek doruğu Palawai Dağı'dır. Tüm ada Dole Ananas Şirketi'nin malıdır ve adada yaşayanların hemen hemen tümü bu şirkette çalışır. Lanai Adası'nda her yıl 120 milyon ananas toplanır.
Adaların en küçüğü olan Kahoolavve'de yerleşim yoktur; ABD donanmasının topçu eğitimi için kullanılır.
Oahu ya da Başkent Adası 1.574 km2'lik yüzölçümü ile üçüncü büyük adadır. Koolau ve VVaianae sıradağlarının derin vadilerle kesildiği Oahu'da dünyaca ünlü birkaç sönmüş yanardağ vardır. Havvaii Adalan'nın içinde en gelişkin ve nüfusu en yoğun olan adadır. Bu gelişmenin nedeni Havvaii Adalan'ndaki limanlardan yalnızca Pearl Harbor ve Honolulu limanlarının derin su limanlan oluşudur.
Adanın takma adı Honolulu, başkent Honolulu'dan gelir. Havvaii'nin son kralı Kalakaua'nın 1822'de yaptırmış olduğu saray kentin merkezine yakındır. Başkentin nüfusu 805.266'dır. Hawaii turizminin odağı buradaki Waikiki kumsalıdır.
Kauai Adası'nın okyanustan yükselen ilk ada olduğuna inanılır. Kauai'de verimli vadiler, derin yarıklar, mağaralar, sivri tepeler ve çağlayanlar vardır. Olağanüstü güzelliği nedeniyle bu adaya, Bahçe Adası da denir. Kauai' nin ortaya çıkışından bu yana geçen milyonlarca yılda lavlar, tarım için çok elverişli, zengin ve verimli bir toprağa dönüşmüştür. Kauai'de yıllık yağışın 15 metreyi geçtiği Waialeale Dağı yeryüzünün en çok yağış alan noktasıdır.
Niihau Adası olağanüstü tarihi nedeniyle Eski Zaman Adası olarak da anılır. 1863'te Kral IV. Kamehameha bu adayı İskoç Elizabeth Sinclair'e sattıktan sonra, onun soyundan gelen Robinson ailesi adanın yerel kültürünü titizlikle korumaya çalıştı. Yalnızca Yerli Havvaiililer'in yaşadığı adada turistik etkinliklere yer verilmediği gibi, ziyaretçilerin de adada bir günden fazla kalmalarına izin verilmez. Hükümet görevlileri bile gün batarken adadan ayrılmak zorundadır. 1959'da ABD' nin eyaleti olmaya karşı oy veren tek ada Niihau'ydu. İngilizce'nin yanı sıra eski Havvaii dili de konuşulur.
Ekonomi
Havvaii'nin başlıca gelir kaynağı turizmdir. Bunu askeri kuruluşların sağladığı gelir, tarım ve sanayi izler. Besin, petrol, taşıt araçları gibi gereksinimler için Havvaii ABD'ye bağımlıdır. Başka ülkelere ve ABD'ye sattığı malların başlıcalan şeker, taze ve konserve ananas, giysi, çiçek ve konserve balıktır.
1901 'de ilk otel yapıldı ve Havvaii'de turizm yavaş yavaş gelişmeye başladı. Ama, turizmdeki asıl gelişme II. Dünya Savaşı sonrasında, özellikle de havayolu bağlantısının kurulduğu 1960'tan sonra görüldü. 1960-80 arasında Havvaii'nin nüfusu yüzde 50 arttı ve yapılaşma patlaması günümüze kadar sürdü.
Tarih
İlk Havvaiililer'in yaklaşık İS 400'de Polinez-ya'dan geldikleri sanılmaktadır. 1778'de Kauai Adası'na gelen İngiliz kâşifi Cook, takımadaya Sandvvich Adaları adını vermişti. O zaman adaların her biri ayrı bir şefin yönetimindeydi. 1810'da Kral I. Kamehameha tümünü yönetimi altında birleştirdi.
İlk misyonerler 1820'de ABD'den geldiler. Çok geçmeden Avrupa'dan da başka misyonerler geldi. Balina avcı gemileri bu adalarda kışlamaya başladı. Tüccarlar, kâşifler ve serüven meraklıları Havvaii'yi uğrak yeri yaptı.
1820'lerin başlarında, adaların ekonomisini günümüze kadar ellerinde tutacak olan aileler buraya yerleşmeye başladı. Şeker ve ananas plantasyonları adaların ekonomisine egemen oldu. Havvaii topraklarının yüzde 50'si hâlâ bu ailelerin soyundan gelenlerin elindedir.
Havvaii 1858'de ABD'ye katılmak için başvurdu; ne var ki reddedildi. 1893'te, Kraliçe Liliuokalani anayasayı ortadan kaldırmak istedi. Bu tutumu monarşinin yıkıldığı bir devrime yol açtı. 1894'te cumhuriyet kuruldu. 1898'de ABD ile bir birleşme anlaşmasına varıldı. 190()'de Havvaii bir bölge olarak ABD'ye katıldı. ABD 1959'da Havvaii'yi 50. eyaleti olarak kabul etti.
Msxlabs & TemelBritannica
