Libya Afrika'nın dördüncü büyük ülkesi olan Libya, kıtanın kuzeyinde, Akdeniz kıyısında yer alır. Doğusunda Mısır ve Sudan, batısında Tunus ve Cezayir, güneyinde Nijer ve Çad bulunur. Ülkenin büyük bölümü çöllerle kaplıdır. 1977'den bu yana ülkenin resmi adı Libya Arap Sosyalist Halk Cemahi-riyesi'dir. Kuzeydoğuda, Berka bölgesinde, Cebel Akdar (Yeşil Dağ) denen yüksek bir kıyı yaylası yer alır. Bol yağış alan bu yaylanın bazı bölümleri ormanlıktır. Bu topraklardan çoğunlukla keçi ve koyunlar için otlak olarak yararlanılır. Yaylanın güneyinde, kumluk geniş Libya Çölü uzanır. Çölde yeraltı sularının yüzeye çıktığı ıssız vahalar vardır. Modern sulama sistemlerini bu vahalar desteklemektedir. Sahra Çölü'nün altındaki suları pompalayarak yüzeye çıkarmak ve borularla yüzlerce kilometre uzaklıktaki kıyı şeridine taşıma girişimi sürdürülmektedir. Verimli kıyı ovasında hurma, zeytin, badem, portakal, arpa ve buğday yetiştirilir. Güneybatıdaki Fizan'ın büyük bölümünü taşlık düzlükler ve kayalık dağ sıraları kaplar. Libya halkının çoğunluğu Arap'tır, Berberiler azınlıktadır. Libya'nın Arap olmayan halkı, buraya Akdeniz'i ve Sahra'yı aşarak gelmiştir. Arapça resmi dildir ve halkın büyük çoğunluğu Müslüman'dır. Libya'nın başkenti Trablus ikinci büyük kenti ise Bingazi'dir. Trablus'un yaklaşık 190 km doğusunda yer alan kıyı kenti Misurata, çelik fabrikalarının bulunduğu önemli bir limandır. Derne ve Tobruk da küçük limanları olan birer kıyı kentidir. Fizan'daki en büyük kentler Murzuk ve Sebha'dır. Homs (el-Hums) yakınlarında Eski Roma kenti Leptis Magnanın kalıntıları vardır. Kuzeydoğuda küçük bir köy olan Şehhat İÖ 7. yüzyılda kurulmuş Eski Yunan kenti Kyrene'nin çok yakınındadır. Kyrene'de yapılan kazılarda Apollon Tapınağı, Venüs heykeli ve dev Apollon heykeli gibi buluntular ortaya çıkarılmıştır. Yüzyıllar boyunca yoksul bir ülke olan Libya, günümüzde dünyanın en büyük petrol üreticileri arasına girmiştir. Sirte Körfezi çevresinde ve iç kesimde Serir'de geniş petrol yatakları vardır. Petrol, başlıca ve en değerli dış ticaret ürünüdür. Ülkenin geleneksel üretimi dokuma, deri eşya, halıcılık ve çanak çömleğe dayalıdır. Bugün petrol satışından elde edilen gelirle tarım ve sanayi alanında yoğun yatırımlar yapılmış, böylece yeni iş olanakları sağlanmıştır. Eğitim ortaokula kadar parasız ve zorunludur. Biri Trablus'ta, öbürü Bingazi'de iki üniversite vardır. Sağlık kuruluşları modern, sağlık hizmetleri parasızdır. Karayolu ağı ve uluslararası havalimanları geliştirilmiştir. Başlıca limanlar Trablus, Bingazi ve Misurata'dır. Port Brega, esSider, Ras Lanuf ve ez-Zaviye'de petrol yükleme istasyonları vardır. ABD'ye bağımlıydı. Bu iki ülke, askeri üslerine karşılık Libya hükümetine para ödüyordu. 1959'da petrolün bulunmasından sonra ülke hızla gelişti. 1969'da bir ordu darbesiyle kral tahttan indirildi. Albay Muammer Kaddafi yönetiminde cumhuriyet ilan edildi. Kaddafi, önderliğinde Libya yeniden örgütlenme sürecine girdi. İslam ülkelerine ve öbür Arap ülkelerine dönük bir siyaset izlendi. ABD'nin ve İngiltere'nin askeri üsleri kapatıldı. İngiliz ve ABD kuvvetleri ülkeden ayrıldı. Yabancı bankalar ve işletmeler kamulaştırıldı. Libya, petrol gelirlerini yalnızca kendi halkının yararına değil, öbür Arap ülkelerindeki yabancı sermayeye karşı olan hareketlere yardım amacıyla da kullanmaya başladı. Tarih Eskiçağda Libya, Roma'ya satmak üzere tahıl ve zeytinyağı üretirdi. Roma İmparatorluğu yıkıldıktan sonra bölge Bizans yönetimine geçti. İS 7. yüzyılda Bizans egemenliği, yerini Arap yönetimine bıraktı. Osmanlılar 16. yüzyılda Mısır dışındaki Kuzey Afrika topraklarını ele geçirdiler. 1551'de Turgut Reis tarafından alman Trablusgarp, Fizan ve Berka ile birlikte, 1912'ye kadar Osmanlıların bir eyaleti olarak kaldı. 1911'de İtalyanlar Libya'ya asker çıkardı. Bu yüzden başlayan Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı nedeniyle Osmanlıların barış istemek zorunda kalmasıyla 1912'de sona erdi ve bölge İtalya'ya bırakıldı. 1922'de özellikle kıyı kesimlerine yerleşen İtalyanlara karşı genel bir ayaklanma oldu. 1930'larda İtalya bölgede büyük yatırımlara girişti ve 1939'da Libya'yı tümüyle topraklarına kattı. II. Dünya Savaşı'nda Libya, tank savaşlarına sahne oldu. 1943'ten başlayarak, ülkenin kuzeydoğusunu (Sirenayka) ve kuzeybatısını (Trablus) İngilizler, Fizanı ise Fransızlar yönetti. 1949'da Birleşmiş Milletler, Libya'nın en geç 1952'ye kadar bağımsızlığını ilan etmesi kararını verdi. Libya 1951'de Kral I. İdris yönetiminde bağımsızlığına kavuştuysa da ülke ekonomik bakımdan İngiltere ve ülkenin çeşitli yerlerinde "devrim komiteleri" adı altında görevlendirildi. Devrim komiteleri, üniversiteleri ve yurtdışındaki halk bürolarını (elçilikler) yönetmeye başladı. 1977'de eski anayasa yürürlükten kaldırılarak Halk İktidarı Yasası kabul edildi ve ülkenin adı Libya Arap Sosyalist Halk Cemahiriyesi oldu. 1980lerde ABD ile ilişkileri giderek gerginleşti. Libyayı bölgede terörün kışkırtıcısı olarak gören ABD, 15 Nisan 1986'da Trablus ve Bin gazi’yi bombaladı. Özellikle Kaddafi'yi hedef alan bu saldırılar birçok ülke tarafından kınandı. Kaynak: MsXLabs.org & Temel Britannica
