Rıfat İlgaz (1911-1993)
Hababam Sınıfı (1959) adlı'ünlü romanın yazarı Rıfat İlgaz edebiyat dünyamıza şair olarak girdi. Hababam Sınıfı ise bir gülmece yapıtıdır ve yayımlandığı günden bu yana büyük ilgi görmüş, tiyatro ve sinemaya da uyarlanmıştır. Hababam Sınıfı, okula giden herkesin okul anılarından izler bulacağı, olaylara kendi anılarını da katarak izleyeceği türden çok başarılı bir romandır. Ayrıca Türk eğitim sisteminin aksayan yanlarını gözler önüne seren önemli yapıtlardan biri olan bu roman, yazarın öğrencilik ve mesleği olan öğretmenlik yıllarında gözlemlediği çok canlı öğrenci ve öğretmen tipleri çizer.
Kastamonu'nun Cide ilçesinde doğan Rıfat İlgaz 1930'da Kastamonu Öğretmen Okulu'nu bitirdi. Bir süre ilkokul öğretmenliği yaptı. Daha sonra girdiği Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nü tamamlayarak Adapazarı ve İstanbul'un çeşitli ortaokullarında Türkçe öğretmenliği yaptı. 1944'te yayımlanan ve toplumsal bozuklukları, yoksul insanların yaşamını konu alan Sınıf adlı şiir kitabı nedeniyle kovuşturmaya uğradı; altı ay hapse mahkûm edildi. Hapisten sonra öğretmenlik mesleğini sürdürmek istediyse de çeşitli baskı ve soruşturmalar karşısında 1946'da öğretmenlikten ayrıldı ve basın yaşamına atıldı. Aziz Nesin'in çıkardığı, sırasıyla Markopaşa, Malumpaşa ve Merhumpaşa adını taşıyan gülmece dergilerinde yazı işleri müdürlüğü yaptı. Dolmuş, Taş, Karikatür, Şaka gibi gülmece dergilerinde de yazılan yayımlandı.
Devam (1953) adlı şiir kitabı şairin yargılanıp beş yıldan fazla tutuklu kalmasına yol açtı. Bu arada cezaevi koşulları içinde ağırlaşan verem hastalığı yaşamını tehdit ediyordu. İyileşebilmek için çeşitli aralıklarla sekiz yıl sanatoryumlarda yattı. Güçlü bir gözlemci olan yazar bu yaşamından da ilginç gülmeceromanları çıkardı. Rıfat İlgaz daha sonraki yaşamını İstanbul'da çeşitli gazete ve dergilerde yazı, öykü ve roman yazarak sürdürdü. 1975'te doğum yeri olan Cide'ye yerleşen yazar, 1980'den sonra tekrar kovuşturmaya uğradı ve daha sonra İstanbul'a dönerek bu kentte yaşamaya başladı.
İlk şiirleri yayımlandığı zaman Rıfat İlgaz çok genç yaştaydı. Daha 15 yaşındayken yazdığı şiirlerle çevresinin ilgisini çekti. Kendine özgü şiir dilini II. Dünya Savaşı yıllarında buldu. Savaşın dar gelirli insanların sırtına yüklediği ağır yük, çevresinde gördüğü toplumsal çelişkiler şiirlerinin konusuydu. İlk şiir kitabı Yarenlikle (1943), iş başında sakatlanan işçilerin, tatlı hayallerle avunmaya çalışan çöpçülerin, yoksulluk ve bakımsızlıktan ölen hastaların, küçük memurların, kapıcıların, emeklilerin yaşamını açık, aydınlık ve nükteli bir dille şiirleştirdi. Yapmacıksız dili, acıklı durumlarda gülünç öğeler bulma yeteneği, kişileri canlandırma başarısı ve gündelik dili kullanmadaki ustalığı şiirlerinin özelliğidir. Rıfat İlgaz'ın bu özellikleri öteki yapıtlarında da görülür. Rıfat İlgaz "40 Kuşağı" diye adlandırılan şairlerin önde gelenlerindendir.
Yazarın hastane anılarından, Karadeniz halkının yaşamından bsinlenerek yazdığı çok sayıda öykü ve romanı da vardır. Bunların başlıcaları Bizim Koğuş (1959), Karadeniz'in Kıyıcığında (1969), Karartma Geceleri (1974), Madaralı ve Orhan Kemal roman ödüllerini kazanan Yıldız Karayel (1981) adlı yapıtlarıdır.
Rıfat İlgaz'ın çocuklar için yazdığı Öksüz Civciv (1979), Bacaksız Kamyon Sürücüsü (1980), Bacaksız Paralı Atlet (1981) gibi öykü kitapları da vardır. Yazarlık yaşamına ilişkin anılarını Yokuş Yukarı (1982) adlı yapıtında toplamıştır.
MsXLabs.org & Temel Britannica
