Küçük Kaynarca antlaşması,

1768'de başlayan Türk-Rus savaşı’nı sona erdiren yirmi sekiz maddelik barış antlaşması (1774).
(21 Temmuz 1774)

Beş yıl süren savaş sırasında, rus orduları Kırım'ı ele geçirmişler, ama Silistre ve Varna'da bozguna uğramışlardı. Bu arada Mustafa III hastalanarak ölmüş, yerine Abdülhamit I tahta çıkmıştı. Türkler'e son ve kesin darbeyi vurmayı tasarlayan çariçe Yekaterina II, başkomutan Romanzof'u Şumnu'ya (Şumen) gönderdi. Romanzof'un durdurulması için sadrazam ve serdarıekrem Muhsinzade Mehmet Paşa’nın görevlendirdiği yeniçeri ağası Yeğen Mehmet Paşa, Kozluca'da yenilince asker dağıldı. Ruslar'ın Şumnu önüne değin ilerlemesi ve Varna ile olan ikmal ve yardım yollarının da kesilmesi üzerine güç durumda kalan Babıâli, barış koşullarını görüşmek için sadaret kethüdası Resmi Ahmet Efendi'yi baş delege, reisülküttap İbrahim Münip Efendi'yi de ikinci delege olarak Bulgaristan'a gönderdi. Bu sırada Ruslar, Rusçuk’la Silistre'yi kuşatmışlar, Hezargrad’a (Razgrat) doğru yürüyüp Çatalcalı Ali Paşa ile Silistre'ye gönderilen Arapkirli İbrahim Paşa’nın kuvvetlerini dağıtmışlardı. Ayrıca Balkan muhafızı Yusuf Paşa ve adamları da tutsak düşmüşlerdi. Muhsinzade Mehmet Paşa ise Şumnu'daki ordugâhında ağır hasta olarak yatmaktaydı. Öte yandan, general Buhaçef'in komutasındaki □on Kazakları ayaklandıkları gibi, yayılmakta olan veba salgını ve maddi sıkıntılar nedeniyle Romanzof da savaşın bir an önce sona ermesini istiyordu.

Resmi Ahmet Efendi ile İbrahim Münip Efendi, Silistre’ye dört saatlik bir mesafede bulunan Küçük Kaynarca kasabasına gelerek, rus temsilcisi general Nikolay Repin'le barış koşullarını görüşmeye başladılar. Ruslar görüşmelere başlanabilmesi için önkoşul olarak Kılburun, Kerç ve Yenikale'nin kendilerine bırakılmasını istediler. Mareşal Romanzof'un karargâhında iki gün süren görüşmeler sonucu, türk tarafının antlaşmayı 17 temmuz 1774'te imzalamasına karşın, rus delegesi Repin dört gün sonra, 21 temmuzda imzaladı. Bazı tarihçiler, bu gecikmenin bizzat Re- pin’in, antlaşmanın yürürlüğe girmesi tarihini, Prut yenilgisinin (21 temmuz 1711) yıldönümüne rastlatmak istemesinden kaynaklandığını ileri sürmüşlerdir.

Türkiye için gerçekten çok ağır koşullar içeren antlaşmanın üçüncü maddesi uyarınca Kırım Hanlığı ile Kuban ve Bucak Tatarları yalnız dinsel işlerde osmanlt padişahına bağlı olacaklar, siyasi konularda bağımsız kalacaklardı. Gerek OsmanlIlar gerekse Ruslar Kırım hanlarının seçilmesine karışmayacaklardı. On sekizinci madde, Kılburun, Kerç, Yenikale, Azak kaleleriyle Özi (Dniepr) ve Aksu (Bug) ırmakları arasında kalan toprakların Rusya' ya bırakılmasını öngörüyordu. Yirmi birinci maddeyle de Kuzey Kafkasya'da yaşayan Büyük ve Küçük Kabartay Tatarları Ruslar’ın denetimi altına giriyordu. Türkiye'deki kiliselerin hükümetçe korunması, Galata'da inşa edilecek olan rus kilisesinin doğrudan rus elçisinin himayesinde olması, hıristiyan din adamlarına imtiyazlar tanınması, Eflak ve Boğdan’daki müs- lüman kethüdaların yerine Ortodoks maslahatgüzarların atanması, ingilizler'e ve Fransızlar’a tanınan kapitülasyonların Ruslar’a da aynen tanınması gibi hükümlerin, yer aldığı Küçük Kaynarca antlaşması ile OsmanlI devleti büyük toprak kaybına uğruyor, ayrıca Rusya'ya üç yılda dört milyon ruble dolayında savaş tazminatı ödemek zorunda bırakılıyordu.