Modern Türkiye'nin kuruluş sürecinde toplumsal yaşamın yeniden düzenlenmesi nasıldır?

Toplumsal Yaşam Toplumsal Yaşam Cumhuriyet döneminde her türlü vakıf işleri Başbakanlığa bağlı Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne devredilmiş ve 1935 yılında yürürlüğe giren "Vakıflar Kanunu" ile vakıflar idaresinde köklü değişiklikler yapılmıştır. Tüzel kişiliği bulunan Vakıflar Genel Müdürlüğü bugün vakıf mallarını işletmek, mimari ve tarihi değer taşıyan vakıf eserlerini korumak ve vakıfları amaçları doğrultusunda desteklemekle görevlidir. Anadolu'daki tescilli 9289 adet abidevi eski vakıf eseri ile 62.000 civarındaki vakıf emlakı bugün Vakıflar Genel Müdürlüğü'nün kontrolü altındadır. Vakıflar Genel Müdürlüğü'ne bağlı Osmanlı döneminden kalan 334 mülhak (kendi yöneticileri tarafından idare edilen), 5700 civarında mazbut (Genel Müdürlük tarafından idare edilen) ve ayrıca Rum, Ermeni, Musevi vb. azınlıklar tarafından kurulmuş 162 Cemaat ve Esnaf vakfı bulunmaktadır. Genel Müdürlük ayrıca 1967 yılında 903 sayılı kanuna göre kurulan yeni vakıfların denetimini de yürütmektedir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında vakıf sayısı oldukça azdır. Devletin teşvik politikası ve yapılan yasal düzenlemeler sayesinde sonraki yıllarda kurulan vakıf sayısında önemli bir artış gözlenmiştir. Bilhassa 1967 yılında Bakanlar Kurulu'na vakıflara vergi bağışıklığı tanıma yetkisinin verilmesi ve çeşitli vergi yasalarındaki düzenlemelerle vakıflara yapılan bağışların özendirilmesi bu kurumları ilgi odağı haline getirmiştir. Nitekim 1926-1967 döneminde yalnızca 72 olan vakıf sayısı bugün 4689'a ulaşmıştır.
Kuruluş amaçlarına göre çok fazla çeşitlilik gösteren vakıfların büyük bir bölümü sosyal yardım, eğitim ve sağlık amaçlıdır. Ayrıca son yıllarda bilim, teknoloji, araştırma, demokrasi, insan hakları, çevre koruma vb. konularda faaliyet gösteren vakıf sayısında da önemli artışlar olmuştur. Çağdaş Eğitim Vakfı, Türk Demokrasi Vakfı, Türkiye İnsan Hakları Vakfı, Bedensel Engellileri Güçlendirme Vakfı, Çağdaş Kadın ve Gençlik Vakfı, Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) ve Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) bugün ülkede etkin faaliyetlerde bulunan vakıflardan bazılarıdır.
Dernekler
Türkiye'de her Türk vatandaşı önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahiptir. Toplumun sosyo-ekonomik gelişmesinin ürünü olarak kabul edilen dernekler, Cumhuriyetin ilk yıllarında özellikle devletin özendirmesi ve önderliği altında kurulmuştur. Daha sonraları ekonomik alanda hareketliliğin artması, toplumsal ve kültürel alanda görülen gelişmeler sayesinde kişilerin gönüllü girişimleriyle kurulan dernekler ve üye sayılarında da önemli artışlar meydana gelmiştir. ülkede bugün spor, kültür, sağlık, sosyal yardım, kadın ve esnaf dernekleri gibi daha pek çok alanda faaliyet gösteren derneklerin sayısı 72.800 civarındadır. özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerdeki derneklerin üye sayıları daha fazla olmakla beraber son yıllarda Anadolu'da faaliyet gösteren küçük çaplı derneklere olan ilgi de artmaktadır. Derneklerin gelir kaynaklarının önemli bir bölümünü aidatlar ve bağışlar oluşturmakta, ayrıca yayın gelirleri ve piyango, konser, sergi vb. etkinliklerden toplanan gelirler de bulunmaktadır.
Vatandaş Girişimleri
ülkede belli amaçlar doğ- rultusunda biraraya gelen vatandaşlar çeşitli faaliyetlerde bulunmakta ve bazı platformlarda birleşmektedir. Demokratik toplum kuralları içerisinde, toplantı ve gösteri düzenleme özgürlüğü doğrultusunda toplumda varolan aksaklık- ların giderilmesi için biraraya gelen vatandaşlar, çoğu zaman yerel düzeyde bazen de ülke düzeyinde etkili bir söylem geliştirebilmektedir. Hükümetler toplum içerisinde varolan bu işbirlikçi ve yapıcı duyarlılığı desteklemekte ve gerekli tedbirleri almaya çalışmaktadır. Nitekim son yıllarda kadın hakları konusunda faaliyet gösteren ve seslerini duyuran Huzur Hareketi, 8 Mart Kadın Platformu, Perşembe Grubu gibi birçok girişim yaygınlık kazanmaktadır. Uyuşturucu ve alkolle mücadeleden, çevre koruma, aile koruma, güçlü ülke çağrısı ve taban oluşumu hareketi gibi çok değişik konularda birleşen ve bu konularda toplumda var olan sorunların giderilmesine çalışan vatandaşlar, ülkede sivil toplum bilincinin gelişmesine büyük katkıda bulunmaktadırlar.

kaynak

MsXLabs Üye Girişi