meslek hastalıkları

belirli bir meslek ya da sanayi kolunda çalışanlarda, işin niteliğinden ya da çalışma koşullarından dolayı, bedensel ya da ruhsal bütünlüğün bozulmasıyla ortaya çıkan hastalıklar.

Meslek hastalıklarını ilk kez 16. yüzyılda Saksonya’daki madenlerde yetersiz havalandırmanın yol açtığı sorunları araştıran Georgius Agricola ele aldı. Aynı dönemde yaşayan Paracelsus, madenci hastalığı olarak bilinen hastalığın madencilerin işlediği günahların cezası olmadığını, metal buharlarının solunmasından ileri geldiğini bildirdi. Günümüzde sanayi hekimliğinin kurucusu olarak kabul edilen Bemardino Ramazzini’nin 1700’de yayımlanan De morbis artificum diatriba adlı incelemesi, işçilerde görülen hastalıkları tanımlıyor, tıpta iş sağlığı kavramını ortaya koyuyordu.

Sanayi Devrimi 19. yüzyılda işyerlerindeki koşullardan kaynaklanan hastalıkların ilk kez ciddi olarak ele alınmasını sağladı. Çalışma saatlerinin uzunluğu, ışığı yetersiz ve havası kirli ortamlarda çalışma işçilerin verem gibi hastalıklara karşı direncinin azalmasına yol açıyordu. Çeşitli sanayi kollarında kadın ve çocukların çalıştırılması, toplumun işçi sağlığı konusundaki duyarlılığını artıran bir başka etkendi. 18. yüzyıl sonları ve 19. yüzyıl başlarında belirli hastalıklarla belirli meslekler arasında bağlantı olduğu gözlemlenmeye başladı.

Örneğin bakır ergitme atölyelerinde çalışanlarda erbezi torbası kanseri, şapkacılarda cıva zehirlenmesi, dokuma işçilerinde akciğer hastalıklarının görece sık görülmesi, hastalıklarla meslekler arasında ilk kez inandırıcı neden sonuç ilişkilerinin kurulmasına yol açtı.

20. yüzyılda üretim yöntemlerindeki yenilikler, toksik hammadde ve kimyasal bileşiklerin kullanılmaya başlaması meslek sağlığı sorunlarını artırdı. Bunun yanı sıra, radyoaktivite gibi daha önce bilinmeyen tehlikeler, boya, plastik, tarım ilaçlan ve yapı malzemeleri üretiminde kullanılan kimyasal bileşikler, X ışınlan, morötesi ve kızılötesi ışınlar ile mikrodalgalar da işçi sağlığını tehdit ediyordu.

Yapılan araştırmalarda birçok kanser türünün çalışma sırasında maruz kalınan çeşitli etkenlerle ilgili olduğu gösterildi. Anilin boyalarla çalışanlarda idrar kesesi kanseri; radyumlu ışıldayan kadranları boyayanlarda kemik kanseri; krom bileşikleri, radyoaktif cevherler, asbest, arsenik ve demir soluyanlarda akciğer kanseri; kömür, sanayi yağları, şeyi, linyit ve petrol ürünlerine maruz kalanlarda deri kanseri; benzenle çalışanlarda, radyum ve X ışınlarıyla karşılaşanlarda deri kanseri ve lösemi daha sık görülür. Dokuları örseleyici maddelerin solunmasıyla ortaya çıkan pnömokonyozun da iş koşullarıyla yakından ilişkili olduğu sanılmaktadır.

Örneğin, maden ve taşocağı işçilerinde asbestoz, kömür madeninde çalışanlarda antrakoz, dokuma işçilerinde bisinoz, havacıhk sanayisinde çalışanlarda berilyoz görülür. İşyerinin aşın sıcak ya da soğuk olması, gürültü, makinelerden kaynaklanan titreşimler gibi özel fiziksel koşullann belirli hastalıklan ya da kronik sağlık sorunlannı daha da artırdığı kabul edilir. Bunlardan başka, iş nedeniyle ortaya çıkan duygusal sorunlar, ruhsal gerginlik ve bunun neden olduğu fiziksel sonuçlar da meslek hastahğı olarak tanımlanabilir.

Türkiye’de ilk kez 1945’te yasayla düzenlenen meslek hastahklan sigortası, 1964’te çıkanlan Sosyal Sigortalar Kanunu’nun kapsamına alınmıştır. Meslek hastalığım sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre yinelenen bir nedenle ya da çalışma koşullan yüzünden uğradığı geçici ya da sürekli hastalık, sakatlık ya da ruhsal bozukluk olarak tammlayan söz konusu yasa, bu durumlarda Sosyal Sigortalar Kurumu’nca işçiye sağhk ve para yardımı yapılmasını öngörmektedir.

Sağlık yardımı, işçinin eski sağlığına kavuşması için gerekli tıbbi hizmetlerin (doktor, ilaç, hastane, protez araç ve gereçleri, rehabilitasyon vb) ücretsiz olarak sunulmasını kapsar. Para yardımı ise geçici işgörmezlik ödeneği ile sürekli işgörmezlik geliridir. İşçinin meslek hastalığından dolayı ölmesi durumunda, cenaze giderleri karşılanır, aynca eşine, çocuklarına ve belirli koşullarda anne ve babasına maaş bağlanır.