Sedir (Cedrus)

Sedir (Cedrus)
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Atlas sediri (Cedrus atlantica)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Plantae (Bitkiler)
- Bölüm: Pinophyta (Açık tohumlular)
  - Sınıf: Pinopsida
    - Takım: Pinales (İğne yapraklılar)
      - Familya: Pinaceae (Çamgiller)
        Cins: Cedrus Duham
        Türler
        Atlas sediri (Cedrus atlantica)
        
        Kıbrıs sediri (Cedrus brevifolia)
        
        Himalaya sediri (Cedrus deodara)
        
        Lübnan sediri (Cedrus libani) Türkiye

Sedir, çamgiller (Pinaceae) familyasından Cedrus cinsini oluşturan iğne yapraklı ağaç türlerine verilen addır.
Çamgiller (Pinaceae) familyasının Cedrus cinsinde yer alan sedirler yaprak dökmeyen, hoş kokulu ağaçlardır. Yatay ve yayvan konumlu dallarıyla görkemli bir görünüm sergileyen bu ağaçların dört türü vardır. Üçü Akdeniz Bölgesi'ne, biri Himalaya Dağları'na özgü olan bu türler dünyanın pek çok yerinde süs ağacı olarak yetiştirilir. Dallara sık demetler halinde dizilen iğne biçimli yaprakları sert ve üç köşelidir. Tümüyle olgunlaştığında pullarını dağıtan, fıçı biçimli, yeşil ya da morumsu kahverengi iri kozalakları en ayırt edici özelliklerinden biridir.
Sedirlerin en iyi tanınan türü Lübnan sediridir (Cedrus libani). Günümüzde yalnızca Anadolu'da ve çok sınırlı olarak da Lübnan' da kendiliğinden yetişen bu ağaçlar eskiçağlarda çok geniş ormanlar oluşturuyordu. Ama o dönemlerde kerestesi saray ve gemi yapımında aranan değerli bir malzeme olduğundan, Lübnan sedirleri bilinçsizce yapılan aşırı kesimler sonucu giderek tükenmiş, buna körpe fidanları yiyen keçilerin zararı da eklenince, neredeyse tümüyle yok olmuştur. Ama, doğal çevrede çok azalmış olmakla birlikte, günümüzde Lübnan sediri alımlı görünümü nedeniyle birçok ülkede süs ağacı olarak yetiştirilmektedir. Hoş kokulu ve dayanıklı odunundan ise yapılarda ve mobilyacılıkta yararlanılmaktadır. Ülkemizde özellikle Toros Dağlan'nda yoğunlaştığı için yaygın olarak "Toros sediri" de denen bu ağaçlar Toroslar' da 1.200-2.000 metre yükseklikler arasında saf ya da köknar, çam, ardıç ve dişbudak
ağaçlarıyla karışık ormanlar oluşturur. Ayrıca Orta Karadeniz'in iç kesimlerinde de sedir topluluklarına rastlanır.
Kuzey Afrika'daki Atlas Dağlan'nda ormanlar oluşturan Atlas sediri (Cedrus atlantica) kısa yaprakları ve küçük kozalaklarıyla Lübnan sedirinden ayrılır. Himalaya Dağlan'nda yetişen Himalaya sediri (Cedrus deodara) ise sarıya çalan uzun yeşil yapraklı ve sarkık dallı bir ağaçtır.

Morfolojik Özellikleri
Tomurcuk çok küçük olup, az sayıda pullarla örtülüdür. İğne yapraklar genellikle üç köşeli, yatay kesitlerinde bitişik iki adet reçine kanalı bulunmaktadır. Yapraklar uzun sürgünler üzerinde tek tek, seyrek ve dağınık olarak dizilirler. İğne yapraklar dökülmeden ağaç üzerinde 3-6 yıl kalırlar.
Bir evcikli çiçekler yalnız olarak terminal halde bulunurlar. Erkek çiçekler silindirik yapıda olup 5 cm uzunluğunda, sarı renkli ve kısa sürgün üzerinde dik dururlar. Dişi çiçekler daha küçüktür. 1-1,5 cm, yeşilimsi renkte olup döllenme ilkbaharda oluşmaktadır.
Kozalak ise 26 ayda olgunlaşmaktadır. Kozalak genellikle fıçı görünümündedir. Kısa sürgün üzerinde adeta oturmuş şekildedir. Kısa ve kalın bir sapı vardır. Kozalak pulları olgunlaştığında dağılır.
Tohumların büyük, üçgen biçiminde genişçe kanadı olup, tohumu tek yüzünden örtmüştür. Tohumların üzerlerinde bol sayıda reçine bezeleri vardır. Çenek sayıları 9-10'dur.

Ekolojik İstekleri
Sedirler yarı ışık ağacıdır. Nem istekleri az, sıcaklık istekleri fazladır. Yetiştirilmeleri tohumla olur.

Odun Yapısı
Odunlarında reçine kanalı yoktur. Diri odun kısmı sarımsı beyaz, öz odunu kısmı ise koyudur. Yumuşak ve dayanıklı odunları vardır.

MsXLabs Üye Girişi