Mekke

eski adı BEKKE, Yunanca MAKORABA,
Suudi Arabistan’ın batı kesimindeki Mekke yönetim bölgesinin (mıntıka) merkezi, İslam dünyasının kutsal hac kenti.

Medine’yle birlikte Haremeyn olarak adlandırılır. Kuran’da Ümmü’l-Kura (Kentlerin Anası) adıyla da anılır ve insanlar için ilk evin (Kâbe) Mekke’de kurulduğu bildirilir (Âl-i İmran: 96). Müslümanlar arasında Beledü’l-Emin, Batha, Beledü’l- Haram, Ummü’r-Rahme, Beldetü’l-Merzuka, Belde-i Tayyibe, Medinü’r-Rab gibi adlarla da anılır. Aynca Mekke-i Müşerrefe, Mekke-i Mükerreme, Mekke-i Mübareke, Mekke-i Nadire, Mekke-i Camia, Mekke-i Mufahhame gibi yüceltici sanlarla da anılması gelenekleşmiştir.

Mekke, Kızıldeniz’deki Uman kenti Cidde’den 72 km içeridedir. Sırat Dağlan üzerinde, İbrahim Irmağı ile kollarının kuru yatakları üzerinde yer alır. Kuran’a göre Mekke Vadisinin ilk sakinleri, Hz. İbrahim’in buraya yerleştirdiği eşi Hz. Hacer ile oğlu Hz. İsmail’di; daha sonra Cürhümlüler gelerek onlara komşu oldu. Gene İslam geleneğine göre, Hz. Muhammed’in büyük dedesi Kusey bin Kilab, Kâbe’ye gösterilen saygı nedeniyle daha önce ev yapılamayan Kâbe haremini Kureyş kabileleri arasında paylaştırarak yerleşim bölgesi durumuna getirdi.

Başlangıçta vadinin, kutsal Zemzem dışında su kaynağı yokken zamanla başka kuyular açılarak yeni kaynaklar elde edildi. Kureyşliler döneminde Mekke, Arabistan’ın öteki yöreleri, Etiyopya ve Avrupa’yla güçlü ticaret bağları bulunan tipik bir kent devleti oldu. Hac ve alışveriş merkezi olmasının yanı sıra şiir şenlikleriyle de ünlüydü. Ama eski kervan yolunun öneminin azalmasıyla birlikte gitgide ticari önemini yitirdi. Emevi ve Abbasi halifeleri karşısında fiilen bağımsızlığını koruduysa da 1269’da Memlûk sultanlarının, 1517’de de Osmanlılann denetimine girdi. Kentin su sorunu, ancak Abbasi halifesi Harun Reşid’in (hd 786-809) eşi Zübeyde’nin başlattığı su getirme girişiminin, I. Süleyman’ın (Kanuni) (hd 1520-66) kızı Mihrimah Sultan tarafından tamamlanmasından sonra çözülebildi. I. Dünya Savaşı ertesinde 1925’te II. Abdülaziz kente girerek Mekke’yi Suudi Arabistan topraklarına kattı.

Eskiden büyük ölçüde hac gelirlerine bağımlı olan ekonomisini çeşitlendirmek için kentte değişik sanayi kollan geliştirilmiştir. Kentin gelişen işkolları arasında dokumacılık, mobilyacılık ve ev aletleri üretimi sayılabilir; çömlekçilik de önemlidir. Ama kent ekonomisi genel olarak ticarete dayamr. Hac seferlerine dönük konaklama tesisleri ve taşımacılık ana hizmet sektörünü oluşturur.

Mekke’nin merkezinde, avlusunda Kâbe’ nin bulunduğu Harem-i Şerif yer alır. Harem-i Şerifin çevresindeki yoğun yerleşim bölgesinin oluşturduğu eski kent kuzeye ve güneybatıya doğru uzanır; doğuda ve batıda ise dağlarla çevrilmiştir. Eski kentin bazı bölgeleri yenilenmiş ve Mekke dört ana alanındaki çeşmeleriyle çağdaş bir kente dönüşmüştür. Mekke’yi de içine alan geniş bir alan Müslümanlar için bir güvenlik ve dokunulmazlık bölgesidir. Buna karşın, Temmuz 1987’deki hac törenlerinde İran yanlısı Şii göstericilerle Suudi güvenlik görevlileri arasındaki çatışmalar sırasında en az 400 kişi ölmüştür. Kâbe’nin yanı sıra Arafat, Müzdelife, Mina, Safa ve Merve de hac görevlerinin gerçekleştirildiği yerler olarak büyük önem taşır. Mekke’ye yalnız Müslümanların yerleşmesine izin verilir. Kentte yargı görevlisi ve öğretmen yetiştiren iki yüksekokul üe halk kitaplıkları vardır.

Mekke’de havalimanı ve demiryolu yoktur. Cidde limanı ile 1980’lerin başında ene burada yapılan havalimanı ve öteki
izmetlerle ulaşım sorunu çözülmüştür. Mekke Medine’ye, öteki Suudi Arabistan kentlerine ve komşu ülkelere asfalt yollarla bağlanmıştır. Nüfus (1980 tah.) 550.000.