Mimarlık Tarihi
ÜTOPYA
Var olmayan yer anlamındadır. Ütopyalar olumludur. İleriye dönüktür ve geriye dönük ntopyalarda vardır.
Ütopyalar; tekno sosyal ekonomik mimari kent gibi farkli baslıklar altında toplanabilir.
Ütopyalar genelde kriz yada getis dönemlerinde ortaya tıkarlar. Çünkü ntopistler ya?adıkları düzenden memnun değillerdir.
ÜTOPYA
(Thomas Moore) bntnnnyle akılla yürütülen ve ortak mnlkiyete dayanan bir kent devletidir. Ya mevcut durumdan kurtulma yada gelecekte kurtulma yollarıdır.
Ütopya snretle ilgilenmez. +nemli olan sonuttur. Bu nedenle genelde adada geterler. Ütopyalar dura?andır. Geli?me göstermezler. Ütopyalar sıkıcı derece de mnkemmelliyettidir. Ütopyalardaki insanlar olan düzenden memnundur. Ütopyalar mevcut düzeni deği?tirmek yerine yeni bir sistem kurarlar. Ütopyalarda dikdatörlnk söz konusudur. Koyulan kurallara kimse karı? tıkmadan uyarlar. Genellikle tek tip insan dnınnnlnr.
MODERN ÜTOPYACILAR
Saint-Simon(1960-1825) Endnstri devriminin bilincine varmıştır. Toplumun hedefi nretim olmalı diyor. ?stiler sınıf? ve mnhendisler mimarlar bu istilerin komutanı olmalı. Kente su getirilmesi gerekti?ini söylnyor. Militarist (askeri düzen) yaklasım? vardır. Parisin imarından bahseder.
Etlenne Cabet (1788-1856)
?karyaya Yolculuk adl? bir ntopya yazmıştır. Ütopik sosyalizm kurucusu. Bu ntopyada bir isti ordusu var ve bntnn vatandasların asker oldugunu atıkca söylnyor. (Buradaki askerlik konulan kurallarla kayıts?z ?arts?z uyulduğu itin söylenmi? olabilir) Dnzensizlik yaratan kafe bar vb. kaldır?yor. Bekar insanları kınıyor. Sanatin foksiyonel olması gerekti?ini ve müzelerden soka?a tıkmasını söylnyor. Cabet önerdi?i ntopyada modernizeme gelememi?. Model ev öneriyor buda yarı?ma sonucunda belirleniyor ve prefabrikasyonla yapılabileceğini öneriyor. Ev esyaları sabit evler arasında deği?ik yapıldı?? zaman sorun yasanm?yor. ?karya da dnkkan yerine büyük ma?azalar var. Kent birbirini dik kesen yollardan olusuyor. Yeğil alanlar gece aydınlatılan yollar ve kanalizasyondan bahseder. Kent içinde mezarlik ve sanayi yerleri yoktur.
Chanes Fourier (1772-1837)
?nsanın 12 ihtiyac? oldu?unu söylnyor. Toplumun geli?me evreleri vardir. Evrensel birlik kavrami söz konusudur. Metefonik ve felsefi bir kuram kent 3 katmanl?. Çekirdektekte ticaret yönetim 2. katmanda endnstri ve son katmanda tarımsal alanlar var. Toplu konut önerisi var ve yemek alanlari mutfaklar ortak buna bfalansterb denir. 1600 ki?ilik bir topluluk öneriyor. Falansterler itin bu kapasite doldu?unda yeni bir falanster kurulacak. Sokak eni 18m ve 2 ev arasında 12m olmalı. Bölgelendirme (zooning); çalışma e?lence dinlenme vardir. Kamusal mekan kentin 18 i kadar ev ynksekliği sokak geni?liğini getmemeli
Victor Considenrant (1808-1893)
Charles Fourier in dnınncelerini geli?tirmek yaymak itin u?rasmiştir. Falansterleri sovunuyor. Lineer bir kent öneriyor. Büyük gemilerde olan kamaralar salonlar gibi düzenin kente de uygulanabileceğini söylnyor. Kentte su ?ebekesi var. Mutfakta olu?an ?s?yla ?sınma var. Sürdnrnlebilirlik olu?turmaya talı??yor.
?NG?L?Z ÜTOPYACILAR
Robert Owen
Ortak yasamı ortak mnlkiyeti öne snrnyor. Ütopyac?lar genelde bireysel olarak bir hayat olu?turdusalar da Robert Owen kurmak istedi?i yasamı halka maletmeye talıs?yor. ?stilerin daha iyi koğullara getirdi?inde daha tok ve iyi i? yapılacagını öne snrnyor. Kareler olu?turarak insanları buraya yerle?tiriyor. Bir tarafta aileler bir tarafta bekarlar gibi yerle?tiriyor. Fourler in falansterlerine ve dnınncelerine yakın olduğu itin Fourier dnınncelerine yakın oldugu itin Fourier dnınncelerini taldıgını iddaa ediyor. K?r-kent ili?kisi kurmaya talı??yor. Makinalara olumlu bak?yor. 500-300 ki?ilik birimler kurmak ortata?da oldu?u gibi bir ovada yer a?iyor. K?r-kent ili?kisi kuruyor.
Bazi ntopyac?lar makınayı istemiyor bazıları istiyor bazıları hem istiyor hem istemiyor. Pis i?leri makinalara yaptırmayı dnınnnyorlar. Owen ve bazı ntopyac?lar sokakların kaldır?lması gerekti?ini dnınnnyor. Owen ntopyalarını gertekle?tirmek itin servetini harc?yor ama ba?arıl? olamıyor.
Dr. BenjaminWord Richardson
Hygeia adı altında bir ntopya yaz?yor. Bu isim ayr?ca sa?lık tanr?sının da adıdır. Nnfus 100.000 ki?ilik evler 4 katı getemiyor. Dogu-batı do?rultusunda cadde var burada tren yoluyla ta??mac?lık yapıl?yor. Yollar hep a?atl?dır. K?r-kent ili?kisi var. Ayr?ca tatılarda da yeğil ortam olu?turuluyor. Mutfaktaki s?cak su banyoda da var. Binalar y?kanabiliyor. Parlak tu?lalardan yapılmıştır. Zoning var. Bir yerde oturup ba?ka yere çalışmaya gidiliyor. Evlerin bacalarında filtreler var. Spor alanları fazladır. Ev ve i? yerleri farkl? bölgelerde ufak hastaneler var.
Euqene Sue
Romanc? Gezgin Yahudi romanında istiler var. Binalar doğuya ve güneye yönelmiştir. Odalar 2.katta salon galerisi ve 10 pencereyle aydınlatılmıştır. ?sti evleri atölyeden a?atli yolarla ayr?lmasını söylnyor.
Gösteri salonları var. Okullar mimarlık öğrencilerine komin projeleri vermeli ve belediye bunu hayata getirmeli fabrika sahipleri fabrikanın yakınına istiler itin ev yapması gerekti?ni söylnyor.
Jules Jerne
Dama tahtası ?eklinde bir plan var. Kentin nnfusu 100.000. Yeğil ihtiyac?nı karı?lamak itin parklar var. Frenceville adl? bir Fransa Kenti kuruyor. Sokaklar snrekli temizleniyor. Hijyen tok önemli. Richardson un yazi?maları hijyene tok benziyor. 1889-2889 lu anlatan yaz?sında Dnnya y? Çin in ele getireceğini söylnyor. Amerika nın ?ngiltere yi ve Canada yi kendine başlami? . Evler 300m ynksekte sokaklar 100m geni?liğinde nnfus 300 milyon Tramway tren talı??yor.
Ütopyaciların bu yaz?larıyla bazı reformların yapılması gerekti?i anla??l?yor. ?stilerin koğullarını iyile?tirme talısmaları yapıyor.
Fransa da elveri?siz konutlarda ya?amaları yasaklanıyor. ?nsanların toplu oturduğu siteler kurulması gerekti?i ortaya tık?yor.
19.yy ortasında III. Napeleon ve Baron Haussmann kenti bitimliyor.
-Eski Ça?dan kalan Parid sa?lık?i değildir.
-(Kent soylulari itin) tehlikeli olduğunu söylnyor.
-Mimarlara gnvenmiyor. Estetik değil düzen arıyor.
III. Napeleon un ve Hausmann in ?ehircilik anlayı??na "polisiye ?ehircilik" deniyor. Yollar bulvarlar düz yapılmasını istiyor.
Alt yapıya hit uygun olmayan düz yollar yapıl?yor.
Merkezi olursa saldır? karı?sında görnlebilir gizlenilemez Bu nedenlede bu ?ehircili?e polisiye ?ehircilik denir.
Klasik Paris te garlar ?ehrin dı??nda oluyor. Garlar arasında bulvarlar olu?turuyor. Militer ve merkezi yönetim var.
?nsan do?aya hakim olmak itin vardır diyor ve yapt??? bulvarları savunuyor. Dnz yollar do?anın değil insanın i?idir diyor.
Frans?z bahtelerine de insan elinin de?di?i belli oluyor. A?atlar tra? ediliyor. III. Napeleon faydalı sanata inaniyor. Mimarlarla değil mnhendislerle talı??yor. Bulvarların düz olması nedeniyle anıtlar her yerden görünnyor. Haussman mezarlıkları da tasıy?p tek bir mezar yapmak istiyor ama buna kars? tıkıldı?? itin vazgetiyor.
Camskko SiteAvusturalyalidir. "?ehirleri inıa etmek" adında bir kitap yazmıştır. Dnz çizginin estetik olmadı??nı ve monoton oldu?unu söylnyor. Buna ba?l? olarak ?ehirler yaratıyor. Ortata?? inceleyerek sokak knltürnnde e?ri sokakları yeniden cankandırmak istiyor. Haussman in yeğil konusunda ?ngiliz bahtesi tasarımi var. Sitte ise a?atlar bulvarın kenarına dikilmi? toz toprak içinde kalıyor. O ynzden daha dı?arıda olmalı. Haussman ?ehircilik yönetim i?i Sitte esteik konusudur der.
