Arnold Schönberg

Arnold SCHÖNBERG (1874-1951)
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Arnold Franz Walter Schoenberg (13 Eylül 1874 Avusturya, - 13 Temmuz 1951, ABD), 20. yüzyıl müziğine büyük katkılar yapmış Avusturya-Macaristanlı bestecidir. 1941’den sonra ABD vatandaşı olmuştur.
Avusturyalı besteci Arnold Franz Walter Schönberg bütünüyle yeni bir müzik besteleme yöntemi geliştirerek 20. yüzyıl müziğini köklü biçimde etkilemiştir. Geliştirdiği sistem, dizisel sistem ve 12 ton (ya da 12 nota) sistemi olarak bilinir. 12 notanın her birine eşit ağırlık tanıyan bu yönteme verilen bir başka ad da, Yunancadan türetilen dodekafonik sistemdir. Schönberg geliştirdiği bu yeni yöntemle geleneksel melodi ve armoni anlayışını köklü bir şekilde değiştirerek müzikte bir devrim yaratmıştır.

13 Eylül 1874’te Viyana'da doğan Schönberg bir Yahudi ailesinin en büyük oğluydu.Sekiz yaşında keman çalmaya, dokuz yaşına basmadan keman için küçük parçalar bestelemeye başladı. Müzik kuramını ansiklopedilerden ve kitaplardan kendi kendine öğrendi. 1894’te, 20 yaşında Viyanalı orkestra şefi Alexander von Zemlinsky'den armoni, kontrpuan ve kompozisyon dersleri almaya başladı.
1901-1903 arasında Berlin’de orkestra şefi olarak çalıştı. 1904’te Viyana’da öğretmenlik yapmaya başladı. Webern, Berg öğrencileri oldular. 1919’da yeni müziğin icrası için bir topluluk kurdu. Bu topluluğun verdiği konserlere eleştirmenler alınmıyordu. Alkışlamak yasaktı ve konser programı dağıtılmıyordu.
1925’de öğretmenlik yapmak üzere Berlin’e geri döndü. 1933’te Yahudi olduğu için Naziler tarafından Berlin’i terk etmeye zorlandı. 1898’te Hristiyanlığa geçmiş olmasına rağmen Paris’e sürgün gidince, tekrar Yahudiliğe döndü. 1934’te ABD’ye gitti, o zamana değin Schönberg olan ismini Schoenberg olarak değiştirdi ve 1936’da UCLA’da ders vermeye başladı. 13 Temmuz 1951’de Los Angeles’ta hayatını kaybetti.
Schönberg'in ilk yapıtları Brahms'ın ve Wagner'in etkilerini taşıyordu. Beste yaşamına 1897’de yaylı çalgılar dörtlüleriyle başladı. Bu dönemdeki yapıtlarının en önemlisi, 1899'da bestelediği Verklart Nacht (Aydınlanan Gece) adlı yaylı çalgılar altılısıydı. Bunu, 1900'de başladığı ama 1913'e kadar seslendirilmeyen, koro ve orkestra için yazdığı Gurrelieder adlı şarkılar; Berlin Konservatuarı'nda görevli olduğu dönemde bestelediği Pelleas und Melissande (1902–03) adlı senfonik şiir; Re Minör Birinci Yaylı Çalgılar Dörtlüsü (1904) ve Mi Majör Oda Senfonisi (1906) izledi.
Besteciliğin yanı sıra müzik öğretmenliği de yapan Schönberg, 1904'te Alban Berg ve Anton von Webern'e ders vermeye başladı. Schönberg ilk yapıtlarını Geç Romantik dönemin zengin tonal dilini kullanarak bestelemişti. 1903 ile 1907 arasındaki eserlerinde kromatik armoninin limitlerini zorladı. Müziğinde tonal yapı giderek önemini kaybederek, en sonunda atonaliteye dönüştü: Tonal sistemle artık daha ileri gidilemeyeceğini düşünen sanatçı, 1909'da tonaliteden bütünüyle yoksun olan (atonal) ilk bestesi "Opus 11 Piyano için Üç Parça"yı yazdı.
1911’de müziğin evrimi açısından bir mihenk taşı olan kitabı, "Harmonielehre" yayımlandı. Bu dönemde Schoenberg aynı zamanda dışavurumcu tarzda resimler yapmaktaydı.
Schönberg 1911'den 1915'e kadar Berlin'de çalıştı. I. Dünya Savaşı sırasında Viyana'ya döndüğünde askere alındı. 1917'de sağlık sorunları nedeniyle ordudan ayrıldı. Savaş yıllarında çok az beste yaptı. O dönemin başlıca atonal besteleri soprano ve orkestra için tek kişilik sahne oyunları "Beklenti" (1909), "Uğurlu El" (1913) ve "Pierrot Lunaire" (1912) ile 1917'de başlayıp bitiremediği "Yakub'un Merdiveni Oratoryosu"dur.
Atonal dönem yapıtlarının yapısal bir temelden yoksun oluşundan kaygı duyan Schönberg, üçüncü dönem yapıtlarına damgasını vuran 12 ton tekniğini geliştirdi.
12 ton müziğinin ilk örneği olan "Opus 25 Piyano Süiti"ni 1921'de yazdı. O tarihten sonra bu yöntemi tüm konçertolarında ve başyapıtı sayılan, bitiremediği "Musa ve Harun Operası"nda da kullandı.
Schönberg 1925'te Prusya Sanat Akademisi'nde öğretmenlik yapmak üzere Berlin'e döndü. Ne var ki, Nazizm'in yükseldiği bu dönemde Yahudi olduğu gerekçesiyle görevinden uzaklaştırıldı. 1933'te ABD'ye göç etti. Müzik çalışmalarının yanı sıra Los Angeles'te California Üniversitesi'nde ders verdi.
Schönberg o zamana kadar geçerliliğini koruyan geleneksel armoni, melodi ve tonalite kurallarının yetersizliğini görmüş ve geliştirdiği 12 ton sistemiyle yeni bir müzik dili oluşturmuştu. Ama, müzik anlayışı yaşadığı dönemde pek anlaşılamadığı için yapıtları oldukça sert eleştirilere uğradı.
Schönberg müzik dünyasına, besteleriyle olduğu kadar, başta 1911'de yazmış olduğu "Harmonielehre" (Armoni Kuramı) olmak üzere, müzik estetiği konusundaki kuramsal yapıtlarıyla da önemli katkılarda bulundu. Yazıldıkları dönemin müzik beğenisini zorlayan birçok yapıtını çoğu zaman makale ve mektuplarıyla savunmak durumunda kaldı.
12 ton tekniğini geniş biçimde uyguladığı üçüncü döneminde zaman zaman "Yaylı Çalgılar Orkestrası İçin Süit" (1934), "Opus 40 Org İçin Bir Resitatif Üzerine Çeşitlemeler" (1940) ve "Opus 43 Bando İçin Tema ve Çeşitlemeler" (1943) gibi tonal besteler de yaptı. Müzik dünyasında önemi ve büyüklüğü artık kabul edilmiş olan Schönberg'in yapıtlarına dinleyicilerin büyük çoğunluğunun hâlâ alışma sürecinde olduğu söylenebilir.
ABD’ye gittikten sonraki yıllarda kimi zaman 12 nota sistemli ve kimi zaman tonal eserler yazdı. Bu konuyla ilgili olarak, “Her besteci, yaratıcılığının durmaması için, farklı tarzlarda yazabilmelidir.” demiştir.
Bestecinin yapıtları genellikle üç döneme ayrılır: Tonal dönem, atonal dönem, 12 ton müziği dönemi.
Schoenberg’in müziği melodik ve lirik sürprizlerle dolu ve oldukça karmaşık bir yapıya sahiptir. Dinleyici için bu müziği anlamak çaba gerektirir.

MsXLabs Üye Girişi