ALASKA
ABDde eyalet.
Kuzey Amerika'nın K.-B. ucunda; 1 518 769 km-; 527 000 nüf. (1989). Merkezi: Juneau.

COĞRAFYA.
Alaska, üç büyük bölgeye ayrılır. Yay biçiminde bir çift sıradağ, Alaska körfezini çevreler. Bunlardan kıyı sıradağları, adalar (Alexancjre adaları; Kodiak adası) ve yarımadalarla (Kenai yarımadası)kesintiye uğrar;yükseltisi B.’da 1 000 m'yi bulur. D.'daysa 3 000 m'yi aşar; tektonik bakımdan oturmuş değildir. Sık sık depremler olur (1964 martındaki deprem Archorage’e büyük zarar verdi). Bu dağlardan havzalarla (Susitna ve Ccpper ırmaklarının havzaları) ve su altında kalmış çöküntü alanlarıyla (Cook inlet) ayrılan ikinci bir dağ sırası kesintisiz olarak uzanır ve Aleut adaları yayını, Alaska yarımadasını, Alaska sıradağlarını (Kuzey Amerika'nın en yüksek doruğu olan McKinley dağında yükseltileri 6 200 m'ye yaklaşır), Wrangell ve Saint-Elias (yükseltisi 5000 m’yi aşar) dağlarını içine alır. Bu yüzey şekilleri, Kuzey Amerika'nın en büyük buzullarıyla örtülüdür.

Bu çifte sıradağın, K.'inde uzanan iç bölge, nispeten alçaktır; özellikle ovalar ve platolar ile küçük dağları (Kuskokvvim dağlarında ve Seward yarımadasında 1000 1 200 m) kapsar. Yukon ırmağı ile kolları (Porcupine, Tanana), geniş alüvyon ovaları oluşturur; Yukon ve Kuskokvvim ırmaklarının ortak deltaları, Benelüks'ün yüzölçümüne eşit bir alanı kaplar. Brooks sıradağlarının (en yüksek noktaları 3 000 m'ye yaklaşır) kuzeyinde, “Arktika yamacıyla" Kuzey Buz denizi kıyısındaki alçgk ovaya ulaşılır.

Büyük okyanus kıyısı, özellikle de Kutup Kuyruğu, kışları ve yazları olmayan (ocak ayında Sitka'da -2°C, ağustos ayında 11 °C), ama bol yağış alan (4 m) iğneyapraklı ormanların yetişmesine elverişli bir kutupaltı deniz ikliminin etkisindedir. iç bölgedeyse iklim son derece serttir: sıcaklık ortalamaları 10°C'ı yalnızca bir ya da iki ay boyunca aşar; donmuş toprakların buzları, yer yer küçük iğne-yapraklıların yetişmesine yeterli olacak kadaf çözülür. Arktika yamacında, tam bir kutup iklimi egemendir; yaz döneminde toprağın ancak ince bir tabakasının buzları çözülür: geçirimsiz donmuş toprakların üstünde, tundranın yerini, aşılmaz bataklık bir alan alır. Yaklaşık 50 000 eskimo, Aleut'lu ve kızılderiliden oluşan yerli halkın eski yaşama biçimlerinden vazgeçmek zorunda kalması, batı toplumuna katılmada güçlük çekmelerine neden olmaktadır.

Beyazlar önce denizdeki gelir kaynaklarının (foklar, ayıbalıkları, som balıkları, sonra da altın yataklarının (1898’de Nome’ye, 1904’te Tanana ırmağına) çekiciliğine kapılarak Alaska'ya yönelmişlerdi. Maden çıkarma sanayilerinin, orman işletmeciliğinin, balıkçılığın gelişmesi ve özellikle de Alaska'nın stratejik konumu 1950 yıllarından bu yana nüfusun çoğalmasına yol açmıştır.
Günümüzde eyaletin başlıca gelir kaynağını maden yatakları oluşturur. Yukon, Tanana, Kuskokwim ırmaklarının alüvyonlarında ve Sevvard yarımadasında, Juneau bölgesinde bulunan altının yataklardan ya da damarlardan çıkarılması günümüzde büyük şirketlerin elindedir ve bu Şirketlerin işletme yöntemleri, çevrenin görünüşüne büyük ölçüde zarar vermektedir.
Bakır, Copper ırmağının havzasından çıkarılır, ama ulaşım yollarının eksikliğinden ötürü işletilmesi güç olan büyük bakır rezervleri vardır (Wrangell dağlarında. Brooks sıradağlarında, Katmai'de). Fairbanks hattı yakınındaki küçük havzalardan kömür ve linyit çıkarılır. Kenai yarımadasında, Cook İnlet in kuzey kıyısında, yılda 6-7 Mt petrol çıkar. Ama asıl büyük olay, 1968'de Arktika Ayısındaki Prudhoe körfezinde bulunan pelrol ve doğal gaz yataklarının değerlendirilmesi olmuştur; 1977'den bu yana, yılda 300 km uzunlukta bir boru hattıyla Büyük okyanus kıyısındaki,.Valdez limanına ulaştırılmaktadır, Alaska'nın ham petrol rezervlerinin 1 300 Mt (ABD1, deki rezervlerin üçte birinden çok) olduğu hesaplanmıştır; doğal gaz rezervleri daha az, ama genelde önemlidir (yaklş. 900 Gm3, yani ABD’nin toplam rezervlerinin yaklaşık °/o15’i).

ikinci önemli gelir kaynağı, deniz ürünlerinin işlenmesi (konserve fabrikaları) ve ormanların (kereste, kâğıt, kâğıt hamuru) işletilmesidir. Som balıkları ve kabuklular Kaliforniya, Kanada ve Japonya'dan gelen birçok tekne tarafından avlanmaktadır. Tarım denemelerinin başarısızlığa uğramasından bu yana, seralarda ılık suyla üretim denemelerine girişilmiştir. Aşağı yukarı eldeğmemiş durumda olan hidroelektrik kaynaklar çok büyüktür; eyaletin başlıca kentleri Anchorage, Fairbanks ve Juneau’dur.

TARİH.
1701'de, Ruslar'ın hizmetinde çalışan danlmarkalı Bering, Alaska’yı keşfetti. XVIII. ve XIX. yy.'larda kıyılar boyunca fok balığı avcılığı başlıca etkinlik oldu ve rus-amerikan şirketi 1799'da fok ticareti tekelini ele geçirdi. ABD, 1867'de, tok avcılığından başka şey yapılmayan bu toprakları 7 200 000 dolara satın aldı. 1896-97'de Kiondike'de gerçekleşen altına hücumun da katkısıyla, nüfus arttı ve 1900’de 63 500 kişiyi buldu. Ama Alaska'nın asıl gelişmesi daha soı ıra gerçekleşti: ikinci Dünya savaşı Alaska'nın stratejik önemini, savaştan sonraki dönemse maden zenginliklerini (özellikle petrol) ortaya çıkardı; Alaska, 1959'da ABD’ye katıldı ve eyalet oldu. ABD ve Kanada genelkurmay dairelerinin sıkı işbirliği yaparak gerçekleştirdikleri manevralara sahne olan Alaska bölgesi, ABD'nin Arktika stratejisinin kilit noktalarından biridir.