güvercin

Columbiformes takımının Columbidae (güvercingiller) familyasını oluşturan 250 kuş türünün ortak adı.

Familyanın Streptopelia, Zenaida gibi cinslerine giren daha küçük, ince yapılı ve pastel renkli üyeleri kumru olarak bilinir.
Bütün zoocoğrafya bölgelerine yayılan bu türlerin üçte ikisi Oryantal bölgede, Avustralya’da ve Büyük Okyanusun batısındaki adalarda, öbür türlerin çoğu Etiyopyen ve Neotropikal bölgelerde, çok azı da Nearktik ve Palearktik bölgelerde yaşar. Kuşların çoğu suyu yudumlayarak içmelerine karşın Columbidae üyelerinin tümü suyu emerek içme alışkanlığmdadır. Erişkinler yavrularını prolaktin hormonunun uyarısıyla kursaklarından salgılanan ve güvercin sütü denen sıvıyla besler. Yavrular gagalarını erişkinlerin yutağına sokarak kursaktan ağıza doğru gelen bu sütü alır.

Columbidae familyası, çok sayıda altfamilyaya ayrılır. Columbinae (gerçek güvercinler), 30 cins altında toplanan 175 türü içerir. Yeryüzünün hemen her yerine yayılmış olan bu altfamilyanın tohum ve meyveyle beslenen üyeleri çoğunlukla toplu halde yaşar. Bazıları yerde, bazıları da kısmen ya da tümüyle ağaçlarda besin arar. Tüyleri genellikle boz, siyah ve kahverenginin tonlarındadır. Bazı türlerde yanardöner lekeler bulunur. Tahtalı, evcil güvercin ve atası kaya güvercini gibi türleri içeren Columba cinsi ile üveyiği ve Eskidünya’nın iyi bilinen kumru türlerini içeren Streptopelia cinsi bu altfamilyadandır. Grubun öbür tanınmış türleri arasında Yeni Gine’de yaşayan tavuk iriliğindeki sülün güvercini (Otidiphaps nobilis), Yenidünya’da bulunan ak kanatlı kumrular ve Zenaida cinsinin üyeleri, Orta ve Güney Amerika’da bulunan yer güvercinleri (Metriopelia) ile bıldırcın güvercinleri (Geotrygon) ve soyu tükenmiş olan göçmen güvercin sayılabilir.

Treroninae (meyve güvercinleri) altfamilyası, Etiyopyen ve Oryantal bölgelerde, Avustralya’da ve Büyük Okyanus adalarında yaşayan 10 cinsi ve 115 türü içerir. Meyveyle beslenen, yumuşak gagalı ve kısa bacaklı olan bu kuşlar ağaçlarda dolaşır. Tüyleri genellikle yeşile çalar. Birçok türün vücudunda sarı, kızıl ya da öbür renklerde parlak lekeler vardır. İri yapılı Ducula türleri küçük ve çok renkli Ptilinopus türleri, mavi güvercinler (Alectroenas) ve kızıl ayaklı yeşil güvercinler (Treron) iyi bilinen türler arasındadır.

Gourinae (taçlı güvercinler) altfamilyası tek bir cins (Goura) ve üç türden oluşur. Mavi-boz renkli olan bu türlerin yelpazeye benzeyen tepelikleri vardır. Hemen hemen hindi iriliğinde olan bu kuşlar en iri güvercinlerdir.

Didunculinae altfamilyasım oluşturan tek tür Samoa Adasında yaşayan ve adını gagasının iki yanındaki çıkıntılardan alan dişli güvercindir (Didunculus strigirostris). Meyve yiyen bu tür, önceleri yerde beslenirken insanların adaya getirdiği yırtıcılardan sakınmak için ağaçlarda beslenmeye uyarlanmıştır.

İnsanların evcilleştirdiği bilinen ilk kuş güvercindir. Palearktik bölgenin batısında yaşayan kaya güvercininden evcilleştirilen bu kuşların ortaya çıkış tarihi İÖ 4500’lere kadar uzanır. İlk evcilleştirildiği dönemden günümüze kadar geçen süre içinde yüzlerce evcil güvercin soyu geliştirilmiştir. Bunlar ya görünüşlerinin güzelliği için ya uçma ve yön bulma özellikleri için ya da eti için yetiştirilir. Özellikle uzun süre uçabilme ve salındığı yere dönme özelliklerinden çok eskiden beri yararlanılmıştır. Bu amaçla yetiştirilen ve posta güvercini olarak bilinen soy, atası kaya güvercinine çok benzer. Ama ondan biraz daha iridir.

Türkiye’de güvercin yetiştiriciliği hemen hemen her yerde yapılmakla birlikte özellikle Mardin, Şanlıurfa gibi Güneydoğu Anadolu Bölgesi illerinde yaygındır. Mardin denen soy uçarken taklalar atmasıyla dikkat çeker. Pelenk, perçemli gibi yerel soyların yanı sıra tavus güvercini ve posta güvercini gibi Avrupa’da yaygın olarak tanınan soylar da Türkiye’de yetiştirilmektedir.