Asitler, suyla hidrojen iyonları üreten hidrojen bileşimleridir. Hidrojen iyonları çözeltiyi asidik yapar. Asitler mavi turnusol kağıdına kırmızı renk verir. Eski Türkçe'de hamız, ve bazı kaynaklarda da ekşit denir.
Gıdaların çoğu asit içerir. Limonda sitrik asit, sirkede ise asetik asit bulunur. Farklı asitler, limona, sirkeye, ekşi elmaya ve şerbete keskin tadını verir. Aküler, sülfürik asit; midedeki sindirim sıvıları, hidroklorik asit içerir. Asitler, suda eridiğinde hidrojen iyonları (H+) üreten madde çözeltileridir. Asit maddelerin çoğu, saf katılar, sıvılar ya da gazlar olarak bulunsa da, sadece suda eridiğinde asit gibi tepki verir.
Asit tepkimeleri
Asitler, gösterge adı verilen özel bir boya eklenerek tespit edilmektedir. Örneğin, turnusol kağıdı asidik çözeltilerde maviden kırmızıya dönen bir gösterge boyası içerir. Asitlerin çoğu, çinko ve magnezyum gibi metallerle karıştığında, hidrojen gazı üretir. Diğer bir test ise, asidi sodyum bikarbonatla (NaHCO3) karıştırarak uygulanır.
Asitler
Asitler, çözeltiye hidrojen iyonu bırakan bileşiklerdir. Bütün asitler hidrojen (H+) içerir. Genelde;
1- Ekşi bir tada sahiptirler. 2- İndikatörlerin rengini değiştirirler. (Asitler litmus kağıdını kırmızıya çevirirler). 3- Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar. Bundan başka çok çeşitlilik gösteren başka özellikleri de bulunur. Bu spesifik özellikler, anyon muhtevası ve ayrılmamış molekülerden dolayı olur. Çeşitli asitlerin molekülleri, çözeltiye farklı miktarda serbest Hidrojen bırakma eğilimindedirler.
Asit türleri
Asitler başlıca iki grupta toplanabilirler:
İnorganik asitler
Minerallerden ve metal olmayan maddelerden yapılan asitlere, inorganik asitler adı verilir. Yaygın inorganik asitler arasında, sülfürik asit (H2SO4), hidrojen klorür (HCl), nitrik asit(HNO3) ve fosforik asit (H3PO4) yer alır. Endüstri her yıl bu asitlerden milyonlarca üretir. Bunlar plastik, lif, gübre, boya kimyasallarının yapımında kullanılır. Konsantre inorganik asitler çok aşındırıcıdır. Cilde zarar verebilir ve diğer metallerin içinde hızla eriyebilirler. Hidroflorik asit (HF), camın yapısını bozarken diğer inorganik asitler cam için tehlikeli değildir.
Organik asitler
Bitkiler ve insanlar, organik asitler adı verilen çeşitli asidik karbon bileşimleri üretir. Bunların çoğu zararsızdır; meyveler ve diğer yiyeceklere tat verir.
Organik asitler yapıları karbon iskeletine dayalı asitlerdir. Formik, asetik, propiyonik, bütirik, fumarik, sorbik, sitrik ve malik asit gibi asitler ve bunların tuzları başlıca organik asitlerdir.
Doğada saf olarak bitkisel ve hayvansal organizmada bulunabilirler ve ayrıca doğal yollardan elde edilebilirler. Hayvan vücudunda kullanılıp, metabolize olduktan sonra karbondioksit ve suya okside olurlar.
Dolayısıyla canlı organizma için herhangi bir sağlık sorunu ya da bir risk oluşturabilecek hiçbir kalıntı bırakmazlar.
Bu özellikleri nedeniyle organik asitler,kâr büyütme faktörlerinin hayvan beslemede kullanımının yasaklanmasından sonra antibiyotiklerin yerini alabilecek çok güçlü bir alternatif olması nedeniyle günümüzde büyük bir popülarite kazanmışlardır.
Asitlerin özellikleri
- Periyodik cetvelde sağdan sola gidildikçe asidik özellikler artar.
- Sulu çözeltileri elektirik akımını iletir.
- PH cetvelinde 0 - 7 arasındadır.
- Mavi turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler.
- Metallerle tepkimeye girerek tuz+su çıkartırlar.
- Suda çözündükleri zamanki iyonlaşma miktarlarına göre:
- Kuvvetli (tamamen iyonlaşan)asitler (örn:HCl)
- Zayıf (tamamen iyonlaşamayan) asitler (örn:CH3COOH) olmak üzere ikiye ayrılırlar.
- Asit hastalıgı nitro karbon denilen maddeden oluşur
- Elektrolitler grubunun bir üyesidir.
- Tatları ekşidir.
- Asitlerin sulu çözeltileri suda iyonlar oluştururlar. İyonlaşmış sıvılara elektrolit denir. Bu sıvılar elektrik akımını iletirler. ÖRNEK; Akü suyu.
Asitlerin suya verdiği bu özelliğinden faydalanılarak kimyasal piller (otomobil aküsü… vs) yapılır.
Turnusol kağıdı asit ve bazlara duyarlı bir maddeden yapılmıştır, Asitler turnusol kağıdının rengini kırmızıya çevirirler. Seyreltik çözeltilerin tatları ekşidir.
Asitler katı, sıvı yada gaz halinde olabilirler, Asitlerin sulu çözeltileri yakıcı ve aşındırıcı özelliğe sahiptir. İnsan midesinde sindirim HCI (hidroklorik asit) sayesinde oluşur. İnsan midesindeki asit suya karışık haldedir, midedeki ortalama asitlik pH 2 olarak bilinir ve pH 2 oranında HCI her tür yiyeceği, hatta metal bir jileti parçalayabilecek güçtedir.
Asitler, karşıt maddeleri olan bazlarla birleşerek tuz ve su oluştururlar. Bu olaya nötrleşme denir. Nötrleşen maddelerde pH değeri 7 olur. Asit ve bazlarin karışımında tuz ve su oluşumu aşağıdaki denklemlerde verilmiştir.
ASİT + BAZ TUZ + SU Hidroklorik asit + Sodyum Hidroksit Sodyum klorür + Su HCI + NaOH NaCl + H20
Bazı asitler ve bulundukları yerler - Formik Asit : Karıncada bulunan asittir.
- Asetik asit : Sirkelerde bulunan asittir.
- Malik Asit : Elmada bulunur.
- Laktik Asit : Yoğurtta bulunan asittir.
- Sitrik Asit : Limonda bulunur.
- Tartarik Asit: Üzümde bulunur.
- Bütirik Asit : Tereyağında bulunur.
- Karbonik Asit: Gazozda bulunur.
- Oleik Asit : Zeytinyağında bulunur.
- Nitrik Asit : Kezzapta bulunur.
- Asetilsalisilik asit : Aspirinde bulunur.
- Akrilik asit : Bazı boyalarda bulunur.
