MANTAR

a. (yun. manitan'den).
1. Karada yetişen, çiçeksiz, damarsız, klorofilsiz bir bitkinin toprak dışındaki görünen kısmı.
2. Yeraltındaki kısmıyla (miselyum) birlikte bu bitkinin tümü. (Bk. ansikl. böl. Bot.)
3. Bazı ağaçların özellikle mantar meşesinin kabuğundan elde edilen, geçirimsiz, hafif ve kalın madde. (Bk. ansikl. böl. Ormanc.)
4. Bu maddeden yapılan şişe tıpası.
5. Çocukların özel bir oyuncak tabancayla patlattıkları, içine barut konulmuş küçük mantar parçası.
6. Kimi mantarların yol açığı, insan çilinde bitki ve hayvanlarda görülen hastalık, küflüce.
7. Arg. Yalan, uydurma söz.
8.

• Mantar atmak, karşısındakini kandırmak için yalan söylemek.
• Mantar gibi yerden bitmek, birdenbire ve kendiliğinden ortaya çıkmak.
• Mantara basmak, oyuna gelip birinin hazırladığı tuzağa düşmek: Ne yapsak nafile, mantara basmıyor (arg.).

—Balıkç. Mantar yaka, balık ağlarını dik durumda tutmak için mantar parçaları ya da daha başka hafif cisimlerle donatılan üst yaka. (Günümüzde, doğal mantarların yerini, giderek, yoğunluğu az sentetik maddelerden yapılmış gereçler almaktadır.)

—Bot.

• Özgün çekirdekli hücreleri olan klorofilsiz ve damarsız her türlü bitki.
• Nemli odunları çürüten, bütün canlılarda (insan, hayvan, bitki) hastalık yapabilen ve kimisi gözle görülmeyecek kadar küçük olan klorofilsiz bitki.
• Organik sıvılarda üreyerek mayalanmaya neden olan klorofilsiz, mikroskobik bitkisel mikroorganizma.
• Mantar dokusu, bitkilerde gövdeyi ve kökü saran, ikincil odun kökenli, ölü ve havayla dolu geçirimsiz doku.

— Deric.

• Mantar makinesi, mantar kaplı iki döner silindirden oluşan ve aralarından katlanmış derinin geçtiği makine.
• Mantar tahtası, sepicilerin deriyi yumuşatmak ve gren vermek amacıyla kullandıkları, dışbükey yüzü mantarla kaplı ve bir sapı bulunan tahta plaka.
• Mantar vurma, deriyi mantarlama işlemi.
• Mantar vurmak, derinin yüz kısmında doğal grenleri belirginleştirmek amacıyla mantar makinesinde ya da mantar tahtasıyla deriyi elde işlemek.

—Dy. Rayın, kalın profilli üst bölümü; bu bölümün üst yüzeyi tekerlek bandajının yuvarlanma yüzeyini oluşturur.

• Çift mantarlı ray, yataklar üzerine oturtulan ve ilke olarak iki taraflı kullanılabilen eski tip ray.

—Eczc. Mantar ilacı, insanlarda, hayvanlarda ve bitkilerde çeşitli mantar enfeksiyonlarına karşı etkili ilaç. (Bk. ansikl. böl.)

—inş. Bir döşeme plağını taşıyan betonarme bir dikmenin üst bölümündeki koni ya da piramit biçiminde genişleme.

• Mantar döşeme, mantarlı dikmeler üzerine oturan bir plaktan oluşan kirişsiz döşeme. (Mantar döşemeler, özellikle ağır yükler taşıyan sanayi yapılarında kullanılır.)

—Mantarbil.

• Açık mantar, velumumun bir bölümü yırtıldığı için lamelleri açık seçik görülen şapkalı mantar. ("Kapalı" durumda toplanan mantar havanın nemine göre az ya da çok hızla açılır. "Açık" durumda toplanan yatak mantarı bütün değerini korur ve daha kokulu olur, ama böyle mantarlar bazı ülkelerde [Fransa] makbul sayılmadığı halde, azı ülkelerde [Ingiltere] çok makbul sayılır.)
• Yastık ya da yatak mantarı, paris mantarı, üretimi yapılan şapkalı mantar.

—Ormanc.

• Dişi mantar ya da yara mantarı, mantar meşesi kabuğunda birinci tabakadan (erkek mantar) sonra alınan ikinci tabaka.
• Erkek mantar ya da ilk mantar, mantar meşesi kabuğundan soyularak alınan ilk tabaka.

—Patol. Mantar hastalığı.

• Mikroskobik mantarlardan ileri gelen asalak hastalığı. (Eşanl. MİKOZ.)
• Deri mantar hastalığı, deri üzerinde olan mantar hastalığı. (Bk. ansikl. böl.)

—Toksikol. Mantar zehiri, MİKOTOKSİN'in eşanlamlısı.