İlhanlılar
Vikipedi, özgür ansiklopedi
İlhanlılar İmparatorluğu
Başkent Tebriz
Resmi dili Farsça, Moğolca
Dini Budizm,
Müslümanlık
Yönetim Monarşi
Han - 1256-1265 Hülagû Han - 1316-1335 Ebu Said Bahadır Tarih
- Kuruluş tarihi 1256 - Yıkılış tarihi 1335 İlhanlılar (1345) 'İlhan' Hülagû ve eşi Dokuz HatunReşidüddin Camiût-Tevarih kitabından) (
Hülagû'ün Bağdat kuşatması (Reşidüddin Camiût-Tevarih kitabından)
İlhanlılar (İlhanlı) Devleti (Farsça: ایلخانیان Īlkhāniyān veya سلسله یلخانی Silsilaye Īlḫānī), Cengiz Han'nın (Çingiz Han) torunu Hülagû Han tarafından, merkez Tebriz olmak üzere İran'da kurulan Türk-Moğol devletidir(1256). "İlhanlı" ismi; "Büyük Kağanlı" anlamına gelmektedir. Çünkü İlhanlılar'ın kendi bayrakları ve paraları olsa da, bir çeşit eyalet sistemiyle yönetilmekteydiler ve Moğollar'ın Büyük Kağan'ına bağlıydılar. İlhanlı kelimesinin tartışılan bir başka anlamı ise; İl-eyalet hanı olabileceğidir. Son derece büyük ve hızlı hareket eden bir orduları vardı.
Siyasi Tarihi Azerbaycan'ı ele geçiren Hülagû Han, 1258'de Bağdat'ı alarak Abbasî Devleti'ne son verdi. Anadolu Selçuklu Devleti'ni egemenliği altına aldı. Moğollar, Anadolu'nun bilim, kültür ve ticaret merkezleri olan kentlerini yakıp yıktılar ve yağmaladılar. Bu dönemde Anadolu'da ticaret geriledi. Türkler, Doğu ve Orta Anadolu'dan batı bölgelerine doğru göç etmek zorunda kaldılar. Moğollar, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasında önemli rol oynadılar. İlhanlılar döneminde Anadolu'nun büyük kısmı İlhanlılara'a ait olduğu için Orta Asya’dan Anadolu’ya yoğun Türkmen göçleri olmuştur. İlhanlılar, Suriye ve Filistin'i işgalden sonra Mısır'a doğru ilerlemeye başladılar. Ancak Memlükler, Ayn-ı Câlut Savaşı'nda İlhanlıları yenilgiye uğratarak Filistin ve Suriye'den çıkardılar (1260). Memlûk Sultanı Baybars, İlhanlıları ikinci kez Elbistan'da yenilgiye uğrattı (1277). Memlukler tarafından uğratıldıkları yenilgiler dışında savaş kaybetmediler. İlhanlılar, Gazan Mahmud Han (1295-1304) zamanında Müslümanlığı kabul ettiler.Aslında bu bölgede(Iran'da)İslam zaten yaygındı.Bunla anlatılmak istenen idarecilerin görüş değişikliğidir ancak ilhanlı yöneticilerin tam anlamıyla İslamı seçtikleri söylenemez ancak bölgedeki halkın müslüman olması fikir değişikliğini kısmen de olsa sağlamıştır diyebiliriz yine de İlhanlıların Iran topraklarındaki Müslüman çoğunluğu baskı altında yaşıyordu.Çünkü İlhanlı yöneticiler gelişmekte olan Tibet Budizmi ve Diofizit'i (Nasturilik) teşvik ediyorlardı. Gazan 1295'de Nevruz'un desteğiyle kuzeni Baydu'yu devirdi.[4] Yardımının karşılığı olarak Nevruz, Gazan'ı müslümanlığı kabul etmeye razı etti. İslama girmesiyle beraber Gazan, adını Mahmud olarak değiştirdi. Ancak çeşitli kaynaklar müslüman olmasına rağmen Moğol şamanizmini sürdürdüğünü ve Tengri'ye taptığını belirtirler.Gerçekten de Gazan hatır uğruna müslüman olmuştu. Moğol şamanların İlhanlı İmparatorluğunda kalmalarına izin verilmiş ve nüfuzları hem Gazan hem de onun halefi Ulcaytu saltanatında devam etmiş, ama daha sonra gerilemeye yüz tutmuşlardır.[5] Bundan önce Budizm'i benimsemişlerdi ve Müslümanlar'a karşı Hıristiyanlarla ittifak kurmak istiyorlardı. 14. yüzyılın başlarında çıkan iç karışıklıklar sonucu İlhanlılar parçalandı (1336). İlhanlı topraklarının Azrbaycan bölümünde Çobanoğulları, geriye kalan büyük bölümü üzerinde ise Celâyirliler Devleti kuruldu. Hulagu Han ve büyük ordusu 1243 Kösedağ Savaşı'nda Anadolu Türklerini yenilgiye uğratan Moğollar Ötüken merkezine bağlı olmak üzere, İran’a geçerek 1256 yılında başkenti Tebriz olmak üzere İlhanlı yönetimini kurdular. (İlhanlı: Hana bağlı topraklar) Başında da Hulagü Han bulunmaktaydı. 1256 yılında Alamut Kalesini ele geçirerek Batinilerin çalışmalarına son verdiler. 1258 yılında ise Bağdatı işgal ederek halifeliğe son verdiler. Bu orduyu Memlûk Sultanı Baybars mağlup etmeyi başarmıştır. İlhanlılar hükümdarlar listesi - Hülagû (1258 - 1265)
- Abaka (1262 - 1282)
- Ahmad Tegüder (1282 - 1284)
- Argun (1284 - 1291)
- Gayhatu (1291 - 1295)
- Baydu (1295)
- Mahmud Gazan (1295 - 1304)
- Muhammed Hüdabende (Olcaytu) (1304 - 16)
- Ebu Said Bahadır (1316 - 1335)
Hülagû'nun sülalesi tükendikten sonra 1335 - 1353 arasında önde gelen amirler fiilen Han olmuşlardı.
