Atom Numarası: 29 Grup: 11 Periyot:4 Seri: Geçiş Metalleri Diğer dillerdeki ismi

• Latince: Cuprum
• Fransızca: Cuivre
• Almanca: Kupfer - e

Atomik Yapı |Sayfa Başı|

• Atomik yarıçap: 1.57Å
• Atomik Hacim:7.1cm3/mol
• Kovalent Yarıçap: 1.17Å
• Kesit Alanı: 3.8barns ±0.1
• Kristal yapısı: Kübik yüzey merkezli
• Elektron konfigürasyonu: 1s2 2s2p6 3s2p6d10 4s1
• Her Enerji Seviyesindeki Elektronlar: 2,8,18,1 Kabuk Modeli
  
• İyonik yarıçap: 0.73Å
• Dolduran Orbital:3d10
• Elektron Sayıları: 29
• Nötron Sayıları: 35
• Proton Sayıları: 29
• Valans elektronları: 3d10 4s1

Kimyasal Özellikler |Sayfa Başı|

• Elektron Negatifliği (Pauling): 1.9
• İyonizasyon Potansiyeli Birinci: 7.726
  İkinci: 20.292
  Üçüncü:36.83
• Valans Elektron Potansiyeli (-eV): 34

Bakır atom numarası 29 ve atom ağırlığı Cu=63,546 olan kimyevi bir elementtir. Kendine has kızıl bir rengi vardır. Yoğunluğu 8,96’dır. Erime noktası 1083oC ve kaynama noktası 2595oC’dir. Isıyı ve elektriği en iyi ileten sınai madendir. Pek sert değildir,kolayca tel ve levha haline getirilebilir;dövülmekle, yeşil bir saydamlığı olan çok ince tabakalar verebilir.
Hava etkisiyle bakırın yüzeyi aşınmaya uğrar, bakır pası (jingar)adıyla bilinen koruyucu bir bazik karbonat tabakasıyla kaplanır. Soğukta gerçekten oksitlenmesi yalnız asitlerin etkisiyle olur; böylece sirke, yağlı maddeler bazı zehirli tuzlar verir, onun için bakır mutfak eşyası olarak kullanılırken bazı tedbirler almak gereklidir. Amonyak bakırın havada oksitlenmesini sağlar ve selülozu çözündüren Schweitzer likörü adında amonyaklı bir karmaşık verir. Bakır, kızıla kadar ısıtıldığında siyahlaşarak oksit verir; kükürt buharının ve klorun içinde yanar, derişik ve kaynak sülfürik asit bakır üzerinde etki gösterir. Bakır, sulandırılmış nitrik asitte bile kolaylıkla erir.
İki grup bakır bileşiği vardır. Bakırın tek değerli olduğu bakır-1 bileşikleri ve çift değerli olduğu bakır-2 bileşikleri; oksijenli tuzlar bakımından ancak bakır-1 bileşikleri kararlıdır. Tabiatta kırmızı sekiz gözlüler (küprit) halinde bulunan bakır-1 oksit Cu2O, bakır-2 asetatın veya Fehling likörünün glikoza indirgenmesi sonucu oluşur; camların yakut kırmızısına boyanmasında kullanılır. Siyah renkteki bakır-2 oksit CuO, bakırın yakılmasından veya nitratın kireçlenmesinden doğar. Bir bakır-2 tuzu çözeltisine alkalik eriyik katmakla, buna tekabül eden Cu(OH)2 formülündeki bakır-2 hidroksit elde edilir; mavi bir çözelti olan bu madde amonyakta çözünerek havai mavi renkte bir karmaşık verir. Bakır-2 oksitten camların yeşile boyanmasında faydalanılır.
Fiziksel Özellikler |Sayfa Başı|

• Ortalama atomik Kütle: 63.546
• Kaynama Noktası: 2840K 2567°C 4653°F
• Boyca Genleşme Katsayısı: 0.0000166cm/cm/°C (0°C)
• İletkenlik Elektrik: 0.596 106/cm
  Isı: 4.01 W/cmK
• Yoğunluk: 8.96g/cc @ 300K
• Niteliği Portakal renkli bir geçiş metalidir.
• Elastik katsayı: Bulk: 140/GPa
  Rigidity: 48/GPa
  Youngs: 130/GPa
• Yanabilirlik Sınıfı: toz gibi yanıcı olmayan katı
• Donma Noktası: Bkz. Erime noktası
• Sertlik Brinell: 874 MN m-2
  Mohs: 3
  Vickers: 369 MN m-2
• Erime noktası:
• 1357.6K 1084.6°C 1984.3°F
• Molar Hacmi:7.11 cm3/mole
• Fiziki Hali(at 20°C & 1atm): Katı
• Isınma Isısı: 0.38J/gK
• Buhar Basıncı = 0.0505Pa@1084.6°C

Kullanım Şartları |Sayfa Başı|

• CAS Numarası 7440-50-8
• NFPA 704 Sağlık: 2
  Yangın:
  Reaksiyon:
  Özel Tehlike:

Kim / Ne zaman / Nerede / Nasıl |Sayfa Başı|

• Keşfeden: ?
• Yeri: ?
• Yılı: ?

Tabii bakır filizleri Amerika’da superior gölü çevresindeki bugün işletilen belli başlı yataklarda 1% kadar saf bakır bulunur. Bolivya’da da saf bakır çıkarılır.
Oksitli filizler en az rastlanan filizdir. Bunlar A.B.D, Şili, Rodezya ve Uzakdoğu’da işletilir.
Sülfürlü filizler en çok rastlanan bakır filizleridir. Başlıcası, kalpopirit ve pirittir.
Bakırdan yararlanmanın günümüzdeki yeri çok önemlidir. Saf bakırın sanayide kullanılmasını sağlayan özellikleri şunlardır;
Sınai metaller arasında en iyi elektrik iletkenliği;(en iyi iletken olan gümüşünkinin 95 % ‘ne eşit) elektrik kablo ve tellerinin, elektrik cihazlarının yapımında kullanılır.
Çok iyi ısı iletkenliği;kazan, imbik, mutfak takımları ısı değiştirici ve bunun gibi yerlerde bakırdan yararlanılır.
Atmosfer aşındırmasına karşı yeterli dayanıklılık; kanalizasyon ve dam levhası gibi yerlerde kullanılır.
Saf bakır, özellikle elektrik sanayiinde kullanılır, fakat bazı özelliklerini çekime, yorgunluğa dayanıklılık, sertlik, işleme kolaylıklarını daha iyi hale getirmek için az miktarda bazı elementler bakıra katılır: 0,5% arsenik veya 0,1% gümüş veya 0,8% kadmiyum veya 0,5% tellür,selenyum veya kükürt.
Sanayide kullanılan bakır çeşitleri şunlardır;
Her türlü işte kullanılan ve yüksek bir iletkenlik gerektirmeyen adi bakır.
Kanalizasyonlarda her türlü işte kullanılan oksijeni alınmış bakır.
Erimiş katotların arıtılması ürünü olan, iletkenliği saflığı için kullanılan elektrolitik bakır.
İletkenliği yüksek olduğu için elektrik tesisatında ve mekanik yapımda kullanılan ateşle arıtılmış bakır.
İçinde oksijen bulunmayan, iletkenliği yüksek, yumuşaklığı ve camla lehimlenmesi bakımından uygulamada çok aranılan, Amerikan menşeli OFHC bakırı. Birçok nalburiye eşyası bakırdan yapılır. Bilhassa kazan, tencere gibi kapların yapımında bu madenden faydalanılır.
Bakır alaşımları; Gerek sıvı,gerek katı halde bakırla birçok element çözelti verdiğinden uzun zamandan beri, çeşitli özellikler gösteren bakır alaşımlarından faydalanılmıştır. Bakıra başka elementlerin katılması, elektrik ve ısı iletkenliğini düşürür, ama mekanik özelliklerini arttırır, erimede kalıplama kolaylıkları sağlar ve özelliklede tuzlu ortamlarda, aşındırmaya karşı daha iyi dayanıklılık kazanır.
Sanayide kullanılan başlıca bakır alaşımları şunlardır; adi veya özel bronz, adi veya özel pirinç, adi alüminyum bronz veya alüminyumlu bakır, alman gümüşü, monel, berilyumlu bronz veya berilyumlu bakırlar, kromlu bakır, silisyumlu bakır veya silisyumlu bronz.
Bakır alaşımlarından birçoğu da, bazı özel niteliklerinden dolayı kullanılır. Bu özellikleri; döküm ve kalıplanma kolaylığı, dövülebilme ve uzayabilme, sürekli biçim değişikliliğinde dayanıklılık, iyi bir elektrik iletkenliği, sürtünme özellikleri, yüksek ısı iletkenliği, aşınmaya dayanıklılık ve işlenme kolaylığıdır.
Bakır üretimi; başlıca bakır üreticileri; A.B.D, Zambiya, Şili, Kanada, Kongo-Kinşasa ve Japonya’dır. Ayrıca ülkemizde de, Ergani ve Murgul’da az da olsa üretim yapılır.

alıntı

Chuquicamata'da (Şili) bir bakır dökümhanesi. Bakır metalürjisi XIX. yy. sonlarında gelişti. Maden, eritme yoluyla sıvı haline dönüştürülür ve arılaştırılarak kalıplara dökülür.

Bakır, 1100 derece dolaylarında eriyen bir madendir. Çeşitli maden filizlerini fırınlarda yakarak, oldukça karmaşık yöntemlerle elde edilir. Bu işlemden, atmosferi kirleten, zararlı, kükürtlü gazlar çevreye yayılır.

Temel filizler pek yaygın olmadığından (başlıca yataklar Şili, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri), bakır pahalı bir madendir, çelik ile alüminyum bakıra rakip çıkmıştır ve çoğu yerde bakırın yerine bunlar kullanılır.

Bakır çok kolay işlenir: dövme suretiyle kolaylıkla biçim verilebilir. İyi bir *elektrik iletkeni olduğundan, elektrik telleri ve kabloları bakırdan yapılır. Aynı zamanda iyi bir ısı iletkenidir ve uzun süre ev işlerinde kullanılmıştır (tabaklar, tencereler, kazanlar v.b.).

Havayla temas edince bakır, «bakır pası veya yeşili» adı verilen yeşilimtırak bir renk alır. İşte bazı eski yapıların damlarının ve bronz heykellerin karakteristik rengi, bu yeşildir. Bakır eşyayı parlaklığını korumak için sık sık ovalamak, parlatmak gerekir. Gemilerde yapıldığı gibi, oksitlenmeyi önleyecek bir tabaka özel cila da sürmek mümkündür.

PİRİNÇ VE BRONZ

Başka madenlerle karıştırılınca bakır, alaşımlar meydana getirir; bunların en önemlileri pirinç ve bronzdur. Pirinç veya «sarı», geniş oranda çinko kapsar. Fantezi mücevherlerde çerçeve, sap ve kaş olarak kullanıldığı gibi, lamba duyları, vanalar ve musluklar yapımında da pirinçten yararlanılır.

Bronz bazen çinko da karıştırılan bir bakır ve kalay alaşımıdır ve Tarihöncesi'nden beri kullanılagelmiştir («Bronz Çağı»). Çeşitli nitelikleri sayesinde (eritme ve kalıplama kolaylığı, ses geçirmesi, sertliği, cilâlanabilmesi ve altın rengini andıran rengi), heykel ve çanların dökümünde, aynı zamanda da süs eşyası (mücevher, şamdan, saat sarkacı) ve çeşitli eşya (yaylar, boru ekleme bilezikleri) yapımında geniş ölçüde yararlanılmaktadır.

Bakır doğada ya serbest element halinde bulunur veya çeşitli filizlerinden elde edilir. Türkiye'de kuprit Murgul'da; halkosit Ergani'de; halkoprit Küre ve Ergani'de bulunur. İlk bakır filizi M.Ö. Kıbrıs'ta ulundu. Bakırın ilimsel adı Cuprum Kıbrıs'ın (Cyprium) adından alınmıştır.


alıntı